Региональный №1(65)2015 гуманит indd Тіркеу нөмірі 204-ж

437

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

supranational organizations, programs and funds. in higher education, there is a close 

approximation, not to say more, of trends, challenges and goals, making you forget 

about national and regional differences and specificities. There is the universalization 

of educational content that cannot be stopped in the era of the information revolu-

tion and the existing world of universal communication systems in the form of the 

internet. The internationalization of education is an objective, dynamic process. Many 

researchers think the internationalization of education acquires such features of a new 

stage as integration, which is evidenced by the appearance of an appropriate political 

and legal superstructure of an integrated complex.

The most acute problem of education is an expansion of higher education. Mod-

ern society needs well-educated and mobile professionals. And that society can and 

should stimulate quality higher education affecting the labor market of young profes-

sionals.

Growing magnitude of higher education funding is another acute problem. in-

crease in the number of students is forcing many schools to reduce costs for infrastruc-

ture, library resources, international cooperation, teaching staff. 

Diversification of higher education has created a problem of its adequacy to cur-

rent requirement and qualitative differences in the various types of educational institu-

tions. For Kazakhstan, this problem is reflected in qualitative differences of student 

and teaching staff, and. consequently, the level of training in the public and nonprofit 

colleges.

The internationalization of higher education to meet the growing need for cross 

cultural understanding caused by the global nature of modem communications and 

consumer markets is certainly a welcome trend. However, the mobility of students and 

teachers under conditions of considerable difference in economic development in dif-

ferent countries leads to a negative trend of “brain drain.” The loss of skilled human 

resources by developing countries and countries in transition is caused not only by 

academic mobility, but also by increased international migration, and the fact that the 

developed countries deliberately build their migration policies, provide more favor-

able conditions.

international cooperation is a powerful lever for the world of higher education.

it is intended to address a number of actual problems:

– Compliance with the adequacy of the content and the level of higher educa-

tion to the needs of the economy, politics, social and cultural spheres of society;

 Leveling of training in various countries аій regions;

– 

Strengthening international solidarity and partnership in the field of higher 

– 

education;

Sharing of knowledge and skills in different countries and on different con-

– 

tinents;

E. SiTNiKOvA, G. ZHAyLAUBAEvA, S. DUSEMBEKOvA. 1 (65) 2015. Р. 431-439   

                iSSN 1683-1667 

438

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Promotion of higher education, especially in developing countries, including 

– 

through funding from international foundations;

Encouraging an overall increase in flexibility, coverage and quality of higher 

– 

education that facilitates elimination of the causes of “brain drain”;

Promoting competition among science schools and educational systems in 

– 

conjunction with academic solidarity and mutual assistance;

Coordination of activities of educational institutions for the development of 

– 

higher education.

Bilateral and multilateral scientific and educational partnership of universities, 

exchange of teachers and students, including those created with the assistance of EU 

supranational  target  programs  (SOMETT,  ERASMUS,  LiNGUA,  SOCRATES)  are 

widely developed.

The most important conditions of Kazakhstan’s entering the world educational 

integration processes at this stage, which are essential for competitiveness and sustain-

able development of the innovative economy of education, are;

Achievement of standards equivalent to those in international education and 

– 

models of quality and level of education at all levels, using for this purpose the com-

parable procedures, tools, and measures of control of education quality of;

Putting the content and structure of the national education system in line with 

– 

international norms and standards;

Development of a framework for the diplomas and qualifications in vocational 

education to be comparable that will promote the competitiveness of the vocational 

education system, a significant increase in academic mobility of teachers, pupils and 

students;

Creating the conditions for a significant expansion of exports and imports of 

– 

technology, knowledge, and educational services;

Equal access to the state resources for various sectors of education;

– 

Computerization of all levels of education, increased access to educational re-

– 

sources online, introduction of distance learning programs, digital and e-learning of 

new generation.

The study results can be used to justify the cost for human resource develop-

ment.

REFERENCES

1. Peccei A., Human qualities. Moscow. Progress, 1980, 302 (in Eng).

2. Doktorovich A., The meaning and method of calculation of the human development 

index. Russian economic journal. 2009, №8, 89-91 (in Eng). 

3.Becker G.S., Nobel lecture. The Economic Way of Looking at Behavior. Journal of 

Political Economy. 1993, V. 101, 385-389 (in Eng).

4. Becker G., Human Capital. A Theoretical and Empirical Analysis. Moscow: Progress 

Publishers, 1964, 392 (in Eng).

SOCiAL SCiENCES AND HUMANiTiES

439

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

5. Bow

;

en H.R. et al., Investment in Learning. San Francisco, 1978, 362 (in Eng).

6. Schulz T.W., Human Capital. Policy Issues and Researh Opportunities. In Human 

Resources. Fiftieth Anniversary Colloguium VI. N.Y., 1975, 283 (in Eng).

7. Bowen H.R. et al., Op. cit., 1978, 362 (in Eng).

8. Weisbrod B.A., Education and Investment in Human Capital. Journal of Political 

Economy. 1962, V. 36, 161-170 (in Eng).

9. Schulz T.W., Resources for Higher Education: An Economist”s View. Journal of Po-

litical Economy. 1962, V. 73, 8-381 (in Eng).

ӘОЖ 821.512.122.09

Б.П. тАуАНОвА, Б.А. еРДемБеКОв

С. Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті, Өскемен қ., Қазақстан

АБАй ӨлеңдеРіНің АУдАРМАлАРыНдАҒы СӘйКеССіЗдіКТеР

Мақалада Абай өлеңдерінің аудармаларында кездесетін кейбір сөз мағыналары-

ның сәйкессіздіктері қарастырылған.

түйін сөздер: сәйкессіздік, түпнұсқа, аударма, әдебиет, сөздік, мағына

НеСООТВеТСТВИЯ ПеРеВОдА СТИХОВ АБАЯ

В  статье  рассматриваются  несоответствия  значений  некоторых  слов,  встречаю-

щихся в переводах стихов Абая. 

Ключевые слова: несоответствия, оригинал, перевод, литература, словарь, зна-

чение.

DiSCREPANCy iN TRANSLATiONS OF ABAy’S POEM

This article considers some inconsistencies of meaning words from variety of transla-

tions ofAbay’s poems.

Keywords: inconsistencies, original, translation, literature, dictionary, meaning.

Әлемдегі сан алуан өнерлердің бірі – сөз өнері. Сөз өнерінің түпқазығы 

–  әдебиет.  Әдебиетті  өнер  деп  те,  ғылым  деп  те  қарастырамыз.  Осыған  орай, 

әдебиетті  жасаушы  адамдар  және  оны  зерттейтін  адамдар  болады.  Әркімдікі 

әр басқа. Төгілтіп поэзия әлеміне елітетін ақындар мен прозаның тұңғиығына 

сүңгітіп жіберетін жазушылар – өнер адамдары. Аталмыш тұлғалардың әдеби-

етке қосар үлесі, я проза болсын, я поэзия болсын зерттеуші ғалымдар талдап, 

сын елегінен өткізіп, әдеби қордағы орнын анықтауға тырысады. Әдебиет тілдің 

ажырамас бөлігі болғандықтан, әдебиет ұлттық болып бөлінеді. Осылайша, әр 

халықта әдебиет – ұлттық төл әдебиет және өзге ұлттан енген әдебиет деген ойға 

кеп  саяды.  Бір  ұлт  –  бір  тіл.  Әр  ұлттың  өзіне  тән  менталитеті  болары  сөзсіз. 

Туған тілінде әдеби шығармашылықпен айналысқан адам, сол ұлттың әдебиетіне 

Б.П. ТАУАНОВА, Б.А. еРдеМБеКОВ. 1 (65) 2015. Б. 439-445   

 

 

                iSSN 1683-1667 

440

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

өз үлесін қосады. егер әдеби туынды резонанс тудырып жатса, онда оған өзге 

ұлттың  ақын-жазушылары  да  қызығушылық  танытады.  Кез  келген  шығарма 

аударыла бермейді, бұл талғам мен дарындылыққа байланысты деп айтар едік. 

Біздің айтпағымыз, қай ұлт болмасын, қандай тіл болмасын, сол тілде керемет 

туынды шығып жатса, әлемнің кез келген сөз өнерінің майталманы соны өз ұлты- 

на  жеткізуге  тырысады.  Мәселе  шығарманың  идеялық  құндылығында.  Заман 

қандай болмасын, ой – қымбат. XiX ғасырда ренесанс дәуірін қалыптастырған, 

көптеген ғалымдардың тұжырымы бойынша жазба әдебиеттің негізін қалаған, 

әдебиетке көп өзгерістер енгізген, жалпы адами тұрғыдан философияға тереңінен 

берілген ірі тұлға, тек поэт болып қана қоймай, қара халықтың қамын жеген, 

мұңын мұңдап, жоғын жоқтаған Абай Құнанбайұлының өлеңдерінің орыс тіліне 

аударылуы үлкен зерттеуді талап етеді. Жоғарыда көрсетіп кеткендей, әдебиетте 

сөз  өнерін  жасаушы  және  зерттеуші  адамдар  болады  дедік.  Осы  адамдардың 

еңбегін  өзге  тілдерге  аударатын  аудармашылар  болады.  ендігі  кезекте 

аудармашылардың еңбегін бағалау, сол арқылы Абайдың орыс тіліне аударылған 

шығармалары  өз  мәнін  жоғалтып  алмады  ма,  айтайын  деген  ой  сақталды  ма 

деген сұрақтардың тууы заңды құбылыс.

Қазақ әдебиеттануында көркем аударманың кенже қалып, терең, жан-жақты 

зерттеу  саласына  айнала  алмай  келе  жатқан  бір  арнасы  –  қазақ  поэзиясының 

орыс  тіліне  аударылу  жайы.  Бүгінгі  күнде  қазақ  ақындарының  бірқатарының 

шығармалары  орыс  тіліне  аударылды.  Осы  тұрғыдан  алып  қарағанда,  қазақ 

поэзиясының,  оның  ішінде Абай  өлеңдерінің орыс  тіліне  аударылғаны жалпы 

бағытта және әртүрлі деңгейде ақынның көркемдік әлемінің ұлттық сипатының, 

ақындық  танымы  мен  шығармашылық  тұрғысының  аудармадағы  табиғаты 

аударма  мен  түпнұсқа  деңгейінде  өзара  салыстырмалы  түрде  жүйелі,  арнайы 

зерттеуді қажет етеді. Аудармада ақынның көркемдік әлемінің ұлттық сипатын, 

оның  ақындық  танымы  мен  көзқарасын,  шығармашылық  тұрғысын  жеткізу 

аударма  өнерінің  басты  шарты  болып  табылады.  Бұл  орайда  аудармашының 

түпнұсқадағы ой мен сезімге негіз болған өмір құбылыстарын терең тануының, 

ақын  шығармасының  тууына  арқау  болған  шындық  сырын  жете  білуінің, 

оларды  сараптай  отырып,  көркем  туындының  мағыналық  және  құрылымдық, 

эстетикалық табиғатын толық игеруінің маңызы жоғары.

Адамды түсіну қандай қиын болса, оның жазғанын түсіну одан да қиын. 

Иржи левыйдың: «дұрыстап оқу – жұмыстың жартысын жасап тастау» [1], – 

деген сөзі бар. Аударылатын мәтіндегі өмір болмысын дұрыс әрі терең түсіну 

– аудармашыға қойылар басты талап. 

Көркем аударма – лингвистика заңдылықтарына арқа сүйеу арқылы көркем 

әдебиеттің міндеттерін шешетін сөз өнерінің өзгеше түрі. «Кез келген аударма бес 

қаруы бойында лингвистикалық дайындықпен жасалған мәтінге филологиялық 

ҚОҒАМдыҚ ЖӘНе ГУМАНИТАРлыҚ ҒылыМдАР

441

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

талдаудан басталып, әдеби шығармашылықпен бітуге тиіс» [2, 3]. 

Поэзия  аудармасына  қойылар  талаптарды  айтқанда,  алдымен  ауызға 

алынатыны  сөзбе-сөзділіктен,  жолма-жолдылықтан  қашу,  шығармашылық 

еркіндікке  құлаш  ұру  сияқты  болып  келеді.  Бірақ  осы  айтылғаннан  өлең 

аудармасында  сөзбе-сөздік  дәлдік,  жолма-жолдық  көркемдік  болуы  мүмкін 

емес деген ой шыға ма? Шықпайды. Бәрі де таланттың қолында. Шын талант 

өзге  біреу  сірестіріп  қоятын  сөзбе-сөзділіктің  өзін  сырлы  сұлулыққа  суара 

алады,  шын  талант  өзге  біреу  жабыстырып  қоятын  жолма-жолдылықтың  өзін 

жарасымды  жымдастырып  жібереді.  Бұл  орайда  евгений  Курдаков  аударған 

Абайдың «Әуелде бір суық мұз – ақыл зерек» өлеңі нақты мысал бола алады.

Әуелде бір суық мұз – ақыл зерек,

Холодный ум – нерастопимый лед,

Жылытқан тұла бойды ыстық жүрек.

его лишь сердце страстное поймет,

тоқтаулылық, қалыпты, шыдамдылық,

Но только терпеливой воли власть

Бұл – қайраттан шығады, білсең керек.

Соединить и ум, и сердце страсть.

Ақыл, қайрат, жүректі бірге ұста,

Три эти дара собственной души

Сонда толық боласың елден бөлек.

Ты порознь транжирить не спеши, - 

Жеке-жеке біреуі жарытпайды,

Однажды став ущербен хоть в одном,

Жол да жоқ, жарыместі жақсы демек.

Ты пропадешь на поприще Земном [3].

Өлең аудармасының өнері дегеніміз – бір тұста ұтып, бір тұста ұтылып жү- 

ріп барып шығармашылық жеңіске жету. Әр жол сайын дөп табамын, әр жол сай-

ын дәл түсемін деген адам дәл сол жолдарда тауып кеткендей болып көрінгені-

мен,  шығарманы  тұтастай  алып  қарағанда  өлеңдік  өзегінен  айырылып  қалып 

жатады. Белгілі бір дәрежеде «құрбандықтарға» саналы түрде бармайынша, шын 

мәніндегі көркем аудармаға қол жеткізу қиын. Ол үшін аудармашы өзі қолға алған 

шығармадағы тастап кетуге, алмастыруға болатын тұстарды бар жан-жүрегімен, 

бар ақыл-ойымен, бүкіл болмыс-бітімімен сезінуге тиіс. ең бастысы – дәлме-

дәл  білуге  тиіс.  Түйсікке  сене  беру,  шабытқа  арқа  сүйей  беру  түптің  түбінде 

бір  шалындырары  сөзсіз.  Абзалы,  аудармашының  ақын  ғана  емес,  тарихшы, 

этнограф, тілші, сыншы, мәдениеттанушы болып жатқаны керек. Аудармашылық 

өнер мен ғылымның арасында тұруға тиіс дейтініміз де сондықтан.

Орыс тілі – керемет тіл. Көп ұлттар орыс тілін емін-еркін түсіне алады. 

Б.П. ТАУАНОВА, Б.А. еРдеМБеКОВ. 1 (65) 2015. Б. 439-445   

 

 

                iSSN 1683-1667 

442

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Халықаралық қатынастарда жүретін тілдердің бірі десе де болады. егер өзге ұлт 

өкілдері Абай өлеңдерін орыс тіліндегі нұсқасы арқылы танып біліп жатса, онда 

қазақтың бас ақынының шығармалары өзге ұлтқа тиісті деңгейде жетпей қалуы 

мүмкін. Себебі орысша аудармалар дұрыс аударылған деп айту қиын.

Абайдың 1954 жылы Мәскеуде жарық көрген шығармалар жинағын алсақ 

(А.  Кунанбаев.  Собрание  сочинений  в  одном  томе.  ГИХл,  Москва,  1954.  – 

407 с.), ақынның тек өлеңдерін ғана жиырмадан аса адам аударғанын көреміз. 

Осы жинақты одан бұрын және кейін жарық көрген жинақтармен (1945, 1951,  

1970  жж.)  салыстырсақ,  кейбір  өлеңдерді  екі  не  үш  ақынның  аударғанын 

байқаймыз.  Алайда  Абай  өлеңдерінің  басым  көпшілігінің  аудармасы  алғашқы 

нұсқасы түрінде қайталап басылып келеді. Солардың қай-қайсысы болсын ба-

рынша кемеліне жетпеген, кемшіліктерге толы қалпында неше дүркін басылған 

екен. Әрине, Абай шығармаларын орыс тіліне аударуда ешқандай жетістік жоқ 

деп айтуға да болмайды. Бұл орыс тіліне аударған ақындардың еңбегін жоққа 

шығарғанмен  пара-пар.  Кейбір  аудармашы  ақындар  Абайды  орыс  тілінде 

насихаттауға  бірталай  еңбек  сіңіргенін  айтуымыз  қажет.  Мағынасы  түзу, 

көркемдіктен ада емес өлең аудармалары бар болғанымен, тым аз әрі мінсіз деп 

айтуға келмес. ең мағыздысы сол, Абай шығармаларының орысша аудармалары 

түгелдей алғанда ұлы ақын ой-сезімінің байлығын, сол шығармалардың идеялық 

мазмұнының  бар сапасын толық мәнінде жеткізгені кемде-кем. Жоқтың қасы. 

Көңілден  шығатын  қандай  аудармалары  бар  десек,  «Жасымда  ғылым  бар  деп 

ескермедім» («Бестолково учась, я жизнь прозевал» – А. Штейнберг), «Мен жаз-

баймын  өлеңді  ермек  үшін»  («Не  для  забавы  я  слагаю  стих»  –  д.  Бродский), 

«Жазғытұрым қалмайды қыстың сызы» («Весна – как весенней порою шумят 

тополя» – П. Шубин), «Жастықтың оты қайдасың» («О, порыв души огневой» 

– В. Рождественский), «Талай сөз мұнан бұрын көп айтқанмын» («Я много му-

дрых  слов  сказал  до  этих  пор»  –  В.  Рождественский),  «Аш  қарын  жұбана  ма 

майлы ас жемей» («Голодное брюхо чем хочешь набей» – П. Карабан), «Бір сұлу 

қыз тұрыпты хан қолында» («Красотка-девушка у хана жила» – М. Петровых), 

«Сағаттың шықылдығы емес ермек» («Не для забавы по кругу бегут» – А. Гло-

ба), міне осындай бірқатар өлеңдерді және талмай ізденіс жасасақ, тағы бір он 

шақты өлеңді Абай өлеңдерінің нағыз аудармасы деп атар едік [4]», – деді ака-

демик З. Ахметов. Яғни бар-жоғы жиырма шақты өлеңді сауатты аударылған де-

сек, онда кітап-кітап болып шығып жатқан басқа аудармалар туралы не дейміз? 

Ұлы  ақынның  артына  мұра  етіп  қалдырған  өлеңдерінің  тым  қарапайым  әрі 

құнарсыз аударылуы дұрыс емес. Сапасыз аударылған өлеңдердің бәрін жіпке 

тізгендей етіп санамалау мүмкін емес. Алайда сөзіміз нақты болу үшін мысалдар 

келтірейік.

Өлеңдерді  талдамас  бұрын  академик  Зәки  Ахметовтің  еңбегіне  жүгінуді 

ҚОҒАМдыҚ ЖӘНе ГУМАНИТАРлыҚ ҒылыМдАР

443

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

жөн көрдік. Себебі ғалым Абай өлеңдерін аударма өлеңдермен салыстыра от-

ырып,  керемет  талдау  жұмыстарын  жүргізген.  Сондықтан  өлеңдерді  талдауда 

З.  Ахметовтің  талдау  жұмысын  басты  назарға  алып,  өз  жұмыс  жолымыздың 

темірқазығы етіп алдық.

Ғалым біраз өлеңнің аудармасын Абай шығармаларының 1954 жылғы орыс-

ша басылымы (А. Кунанбаев. Собр. соч. в одном томе, ГИХл, М., 1954. – 407 с.) 

бойынша қарастырған. Кейбір аудармалардың бір-екі нұсқасы бар екен.

«Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат» («джигиты, дорог смех, а не шутов-

ство» – аударған А. Гатов) деген өлеңдегі:

Сөз мәнісін білерлік кейбіреу бар,

Абайлар әрбір сөзін өз қалпынша, – деген жолдарды орысшаға Гатов:

есть и такой, кто понимает слово,

Но  истолкует  к  выгоде  своей,  –  деп  тәржімалаған.  Осындағы:  истолкует 

к выгоде своей, яғни сөзді өз пайдасына қарай бұрып түсінеді деген Абайдың 

өлеңінде мүлде жоқ, мағынасын бұзып тұр.

Аудармадағы:

Я собирающимся дам совет

Не портить пререкательством бесед.

друг-другу проявите уважение,

Которого  у  нас  обычно  нет,  –  деген  шумақты  алсақ,  мұны  қазақшаға 

аудармасақ та түсінікті. Өйткені Абайдың өлеңінде «дам совет» (ақыл беремін) 

деп  ашық  айтпаған  және  «сыйласу,  құрметтеу  деген  бізде  болмайтын  нәрсе» 

(увжение, которого у нас обычно нет) деген сияқты сөз атымен жоқ. Абай «біреуді 

көркі бар деп жақсы көрме» дей отырып:

Күнге көрген бір беттен көңіл қайтар,

Қылт еткізбес қылықты тамыршы озар, – дейді. Осы сөздерде қаншалықты 

терең мағына жатыр. Ал аудармашы:

Кому лицо подруги верной скучно,

Тот просто недостойный человек, – деп, орынсыз ақылгөйлікке салынады.

«Ғылым таппай мақтанба» («Пока не знаешь молчи» – аударған М. Петро-

вых) өлеңінің аудармасында Абай айтпақ болған ойдың мағынасының көбі тура 

жеткізілмей, бұрмаланған. Насихат-кеңес түрінде айтылған сөздер кейде жалпы-

лама сөздерге айналып, солғын тартып, әлсіз шыққан. Мысалы:

К беде пороки ведут...

Пусть пошлость нагло груба,

Тем легче с нею борьба...

для робких правда страшна...

душа невежды мертва,

Пусть  без  мысли  слова,  –  деген  сияқты  «кеңестік»  сарындағы  сөздердің 

Б.П. ТАУАНОВА, Б.А. еРдеМБеКОВ. 1 (65) 2015. Б. 439-445   

 

 

                iSSN 1683-1667 

444

Тоқсанына бір рет шығарылады

  

 

 

 

         

Шығыстың аймақтық хабаршысы

Абайдың  өлеңіне  жанаспайтыны  рас.  Сонда  қазақша  түпнұсқадағы  бірталай 

орамды ойды білдіретін тартымды сөздер жанағы жапсырма, жамау сөздердің 

көлеңкесінде  қалып  қалғаны  аңғарылмай  ма?  Ал  енді  мына  үзіндіге  назар 

аударайық:

лишь знаем жив человек,

лишь знанием движется век.

лишь знание – светок сердце

лишенный учеников

Ученый – горький вдовец.

Осы  жолдарды  аудармашы  қайдан  алғанын  бірден  таба  қою  оңай  шаруа 

емес (Аударманың бұрынғы бір нұсқасында осы қатарда «Знание – основа бы-

тия» деген өлең жолдары кездеседі). Соған қарап, бұл Абайдың:

дүние де өзі, мал да өзі,

Ғылымға  көңіл  берсеңіз,  –  деген  сөздерінен  аудармашы  дұрыс  түсінбей 

аударған  сыңайлы.  Бірақ  Абайдың  «дүние  де  өзі»  дегені  әлем  (мир),  болмыс, 

(бытие) мағынасында емес, қажетті зат, бұйым деген мағынада айтылғанын ау-

дармашы түсінбей, ғылымсыз өмір жоқ деген сияқты жалпылама тұжырымдарды 

тізбектеп  кеткен.  Ал  соңғы  екі  жол  Абайдың  «Шәкіртсіз  ғалым  –  тұл»  деген 

нақыл сөзінің аудармасы болса керек. Соны осы өлеңге әкеліп қосқан. Әйтеуір 

бөтен біреудің сөзі емес, өзінің сөзі ғой дегенменен, орынды деп айта алмасақ 

керек. Абай бұл өлеңінде ғылым іздейтін жастар туралы ой қозғап отыр. Ал ұстаз 

ғалым туралы өзі айтпаған болса, оның орнын толтырмақ болудың не жөні бар.

Осы мысалдардан, талдаулардан-ақ аудармаларға тән, көбіне ортақ болып 

келетін кемшіліктер қандай екенін аңғара алдық. Сөздердің, сөз тіркестерінің, 

жеке сөйлемдердің мағынасын дәл түсінбей, бұрмалап айту, толық жеткізе алмау, 

кейде тіпті түпнұсқадан алшақтап, сөз қосарлауға әуестенушілік орын алатынын 

байқап қалдық. Әсіресе жоқ жерден жалпылама шындықты айта қоюға бейімді-

лік – Абайға тән қасиет емес. Орынсыз ақылгөйлік сарындағы сөздерді жабы-

стыру жиі кездесіп жатты. Кейде өлең шумағының, сөйлемдердің мағынасы жал-

пы дұрыс берілген дегеннің өзінде бейнелі, көрікті сөздердің өңі қашып, ажары 

солғын тартып, ақынның айтатын ойы таяз, үстірт, жеңіл түрде жеткізіліп жатты. 

Бұл поэзияға жасалған қиянат қой. Ақынның шығармашылығын аудармас бұ- 

рын, ақынның өзі туралы, өмір сүрген дәуірі мен айналасы туралы білуге бо-

лар еді? дана әрі дара деп танып отырған ақынның өлеңдерін құрғақ, ажарсыз 

етіп аудару аудармашының өзіне де сын. Аудармашы еңбегі ақынның я болмаса 

жазушының жасап кеткен туындысын қайта жаңғырту болып табылады. Ақында 

шабыт пен білім болса, аудармашыда аудару стилі мен аудару теникасы болу ке-

рек. Мысалы шығарманың мазмұнына көркем түрі сәйкес болу үшін, әдебиеттегі 

көркемдік, тілдік, сөздік құралдардың ішінен сондай сәйкестік туғызуға неғұр-

ҚОҒАМдыҚ ЖӘНе ГУМАНИТАРлыҚ ҒылыМдАР

445

Региональный вестник Востока

  

 

 

 

 

        

Выпускается ежеквартально

лым орайлы, қолайлы келетіндері таңдалып, сұрыпталып алынатыны талассыз. 

Ақын кез келген өлең өрнегін ала салмайды. Жанрлық, композициялық құрылыс, 

әрбір сөз, бейнелеу тәсілі – бәрі де талғап, таңдап алынады. Олар шығарманың 

мазмұнына көркем түрін мейлінше үйлес, үндес ету мақсатына сай іріктеледі. 

Аудармашы осының бәрін ескеру қажет.

ӘдеБИеТТеР ТіЗіМі

1. левый И. Состояние теоретической мысли в области перевода. Мастерство пе-

ревода / И. левый. – М., 1970, 119 с.

2. ларин Б. Теория и критика перевода / Б. ларин. – л., 1962, 3 с.

3. Курдаков е. «Прожитое, не сном ли оказалось» Стихи Абая в переводе евгения 

Курдакова. – Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2008. – с. 15.

4. Ахметов З. Асыл сөз арнасы: Зерттеу, сұхбат, сын / З. Ахметов. – Алматы: Арда, 

2008. – Б. 67.

REFERENCES

1. Levyi i., Sostoyanie teoreticheskoy mysli v oblasti perevoda. Masterstvo perevoda. 

Moskva, 1970, 119 (in Kaz).

2. Larin B., Teoriya i kritika perevoda. L., 1962, 3 (in Kaz).

3. Kurdakov E., Prozhitoe ne snom li okazalos. Stihi Abaya v perevode Evgenya Kurda-

kova. Ust-Kamenogorsk, Media Alyans, 2008, 15 (in Kaz).

4. Ahmetov Z., Asyl so zarnasy. Zertteu, suhbat, syn. Almaty, Arda, 2008, 67 (in Kaz).

ӘОЖ 130.2 (574)

жүктеу/скачать 14,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: