Республики казахстан сборник материалов

213 
 
Офицер  –  ол  кәсіби  әскери  адам.  Оның  күнделікті  жұмысы  –  әскердегі  қызметі. 
Офицер  болу  бәрінің  қолынан  келе  бермейтін  дүние  және  ол  ӛте  жоғары  құрметке  лайық. 
Офицерлік  құрам  пайда  болған  күннен  бастап,  бүгінгі  күнге  дейін  ӛзінің  атын  зор 
мақтанышпен ақтап келеді. Бұған жарқын мысал ретінде, 1941-1945 жылдар аралығындағы 
Ұлы  Отан  соғысы  кезеңін  алуға  болады.  Соғыс  жылдарында  Қызыл  Армияның  10  мыңнан 
астам офицерлері мен солдаттары Кеңес Одағының Батыры атағын алды.  
Ұлы Отан соғысы жылдарында соғыс болып жатқан ӛңірлерден Қазақстанға 27 әскери 
оқу орны кӛшірілді. Онда соғысқа қажетті 16000 әскери офицер даярланды. 
Кеңес  еліндегі  идеологиялық  және  қоғамдық  саяси  жағдай  офицерлік  кадрларды 
дайындауға  себеп  болған  негізгі  фактор.  Кеңес  ӛкіметі  соғыс  жағдайына  кӛшкен  күннен 
бастап  Құрлық  әскерлері,  Әуе  қорғанысы  күштері,  пулемет-миномет  құрылымдары  және 
парашюттік  бӛлімдер  үшін  офицерлер  дайындайтын  училищелер  құрылды.  Жаяу  әскер, 
бронетанк  және  ұшқыштар  училищелерінің  саны  екі  есе  ӛсті.  Бұл  жерде  «Ату»  курстарын 
ерекше атап ӛтуге болады. Олар жауынгерлік бӛлімдерге рота командирлерін дайындау үшін 
құрылған  болатын.  Мұндай  курстар  барлық  әскери  округтарда  құрылып,  офицерлік 
кадрларды  жасақтауға  бағытталды.  Армия  штабын  жағдайында  кіші  лейтенанттар  –  взвод 
командирлерін  даярлайтын  курстарын  құрылды.  Оқу  мерзімі  қысқартылған  бағдарламадан 
құрылды және екі-тӛрт айлармен шектелді.  
Жалпы  алғанда,  Ұлы  Отан  соғысы  кезеңінде  әскери-оқу  орындары  барлығы  1 
миллион  600  мыңнан  аса  офицерлер  дайындап  шығарды.  Оның  ішінде  1941  жылы  233 
мыңнан  аса,  1942  жылы  575  мыңдай,  1943  жылы  402  мыңнан  аса,  1944  жылы  317  мыңдай 
офицер  осы  әскери-оқу  орындарында  даярланды.  Яғни,  1942  жылдан  бастап  майдан  үшін 
қажетті офицерлердің басты даярлаушылары осы әскери-оқу орындары болды. Оның ішінде 
ең негізгілері әскери училищелер болатын. Олар армия мен флоттың барлық офицерлерінің 
60 пайызын даярлап отырды. Әскери училищелер қарамағында құрылған әскери академиялар 
мен  курстар  офицерлердің  5  пайызын,  яғни  90  мыңнан  аса  офицерді  даярлады.  Соғыс 
қимылына  офицерлік  құрамды  бейімдеп  оқыту  бойынша  белсенді  жұмыстар  жүргізілді. 
Сондай-ақ,  офицерлік  құрамның  16  пайызын  дайындап  отырған  офицерлік  курстар  мен 
мектептердің де ролін атап ӛткен жӛн. Кіші лейтенанттарды дайындау курстары 350 мыңнан 
аса, ал жетілдіру курстары 320 мыңнан аса офицер даярлап шығарды. 
Кеңес  ӛкіметі  майдан  үшін  офицерлер  құрамының  резервін  дайындау  саласынде 
белсенді  жұмыстар  атқарды.  Қорғаныстың  халықтық  комиссариатының  01.09.1941  жылғы 
№294  бұйрығымен  запастық  бӛлімдер  қарамағында  штаттан  тыс  офицерлік  бӛлімшелер 
құрылды.  Соғыстың  орта  кезеңінде,  қорғаныстың  халықтық  комиссариатының  басты 
басқармасымен майдандарда офицерлік құрам резервінің штаттық дивизиялары құрылды. Ал 
Мәскеу  әскери  округінде  жеке  бригада  құрылды.  Резервтің  кеңейтілуі  үшін  қорғаныстың 
мемлекеттік  комитетінің  24.06.1943  жылғы  «Басқарушылық  құрамның  резерві  жайлы» 
қаулысы  маңызды  орын  алды.  1943  жылдың  тамыз  айында  басқарушы  командалық 
құрамының  тұрақты  резерві  құрылды.  Бұл  резервке  әр  майданнан  10-15  офицерлер  және 
госпитальдан  жазылып  шыққан  үздік  офицерлер  қабылданды.  Ал  1943  жылдың  тамыз 
айынан  1945  жылдың  мамыр  айлары  аралығында  мұндағы  корпустық  және  дивизиялық 
бӛлім  тобында  348,  полк  командирлері  тобында  538  офицер  болды.  Олардың  ішінде  88 
офицер  дивизия  командирлері,  11  офицер  бригада  командирлері  және  410  офицер  полк 
командирлері болып тағайындалды. 
1942 жылдың жазында офицерлерді даярлау тәжірибесі жаңарталды және ол бойынша 
училище  түлегіне  нұсқаулар  жасалды.  Түлектерге  жоғары  талаптар  қойылды  және  оқу 
соңында  саяси  дайындық,  әскер  қызметі,  топография,  тактика,  атыс  дайындығы,  сап  түзеу 
дайындығы,  әскери-медицина  дайындығы,  мамандық  пәндері  бойынша  эмтихандар 
қабылданды.  Училищені  «жақсы»  және  «ӛте  жақсы»  бағаларына  бітірген  түлектерге 
«лейтенант»,  ал  «қанағаттанарлық»  бағаға  бітірген  түлектерге  «кіші  лейтенант»  атақтары 
берілді [2]. 

214 
 
Сондай-ақ,  оқу  бағдарламасының  ӛзгерісі,  соғыс  сұранысына  қарай  жасалып 
отырғандығын  айта  кеткен  жӛн.  Мысалы,  жаяу  әскер  мен  артиллериялық  училищелерде 
тактика және атыс дайындығы негізгі пәндер болып саналды. Кейіннен жаңа оқу пәні – танк 
жою ісі енгізілді [5].  
Оқытушылық  құрам  әскери  тәжірибе  жинақтау  үшін  үнемі  әскерлерге  іссапармен 
жіберіліп  отырды.  Оқу  жоспарында  арнайы  дәрістер  қамтылып,  семинарлар  ӛткізілді  және 
баяндамалар оқылып, соғыс әрекеттерінің проблемалары бойынша конференциялар ӛткізіліп 
тұрды. Мерзімді  баспасӛздердің материалдары үнемі  оқылып,  тыңдалып жүрді.  Курсанттар 
кеңес офицерлері мен жауынгерлерінің ерліктері мен батылдығы мысалдарында тәрбиеленді. 
1943 жылы училищелердің профессор-оқытушылар құрамының кадрлық мәселелері кеңінен 
қарастырылып, училищелердің оқытушылары болып соғыс қимылдарын жүргізу тәжірибесі 
бар адамдар тағайындалды. Ал, кейіннен оқытушаларды қажетсіз әрекеттегі әскерге жіберуге 
үзілді-кесілді тыйым салынды. 
Дегенмен,  соғыстың  алғашқы  жылдарында  кеңестік  әскери  білім  беру  мен 
тәрбиелеуде  кӛптеген  кемшіліктердің  бар  болғандығын  да  айта  кеткен  жӛн.  Адамдардың 
және  азаматтардың  рухани  құндылықтарын  жоятын  қатал  мінезге  тәрбиелеу  шаралары,  ол 
кемшіліктердің  жарқын  мысалы.  Тұрақты  бағынатын  адамнан,  адамдардың  үлкен  тобын 
басқаратын  офицерге  айналу  қиынға  соқты.  Ол  ӛзіне  сеніп  тапсырылған  адамдардың 
ӛмірлеріне  жауапкершіліктен  үнемі  қорықты.  Сонымен  қатар,  жауға  деген  ӛшпенділік 
бойынша  тәрбиенің  жетіспеушілігі  де  ӛз  әсерін  тигізбей  қоймады.  Себебі,  кеңес  елінің 
адамдары меймандос, жылы шырайлы болатын. 
Алғашқыда  кеңес  адамдары  барлық  қауіпті  жағдайды  сезінбей  соғыс  алаңында 
тұтқындарға  аяушылық  танытты.  Осылардың  барлығы  жаумен  соғысу  кезінде  кері  әсерін 
тигізді.  Бірақ,  қорғаныстың  халықтық  комиссариатының  01.05.1942  жылғы  №130 
бұйрығымен барлығы ӛзгерді. Ол бұйрықта: «Отан соғысының алғашқы айларындағы Қызыл 
Армия  әскерлерінің  жауға  қатысты  ақкӛңілдігі,  немқұрайлығы  жойылды.  Неміс-фашистік 
жаулаушылардың  бейбіт халық  пен  әскери  тұтқындарға  жасаған  айуандығы,  тонаушылығы 
мен  қанаушылығы,  біздің  жауынгерлерді  аса  ашулы  және  мейірімсіз  адамға  айналдырды. 
Олар  шын  кӛңілмен  неміс-фашистік  жаулаушыларды  жек  кӛруді  үйренді.  Олар  жауды 
барлық  рухани  күшпен  жек  кӛруді  үйренбейінше  жеңуге  болмайтынын  түсінді»  -  деп 
жазылған  [4].  Осылайша,  ӛзінің  алғашқы  кезеңінде  сыр  берген  офицерлерді  дайындау 
жүйесі, жоғарды аталған шаралардың арқасында 1942 жылы күшіне еніп, кейінгі  уақыттың 
барлығында сол кездегі әскердің қажеттіліктерін қанағаттандырды. 
Офицерлік  корпустың  жоғары  кәсіби  білімі,  үлкен  әскери  тәжірибесі,  адамгершілік 
дәстүрлері  –  міне,  осылардың  барлығы  жеңіс  үшін  әскерді  құрылымдауда  және  күшейтуде 
ӛзінің ерекше ролінің бар екендігін кӛрсете білді. 
 
Әдебиеттер тізімі: 
1.
 
Каменев А. И. История  подготовки  офицерских  кадров  в СССР  /  А. И. Каменев – 
Новосибирск: НВВПУ, 1991.  
2.
 
Жарский А. П., 
Хохлов В. С. Государственная 
политика 
по 
подготовке 
офицерского  состава  и комплектованию  им  войск  связи  в годы  Великой  Отечественной 
войны / Жарский А. П., Хохлов В. С. // Власть. – 2010 – февраль.  
3.
 
Память  ушедшего  века  /  Сборник,  посвящѐнный  началу  Великой  Отечественной 
войны  советского  народа  против  фашистской  Германии  (1941–1945 гг.):  Сб.  статей  в двух 
выпусках. Выпуск I. 1-е изд, - М.: ВНО КЦ ВС РФ им. М. В. Фрунзе,2002.  
4.
 
Воспитательная работа: содержание, организация, методика. – М., 2002. 
5.
 
Калюжный  А.  Принципы,  формы  и  методы  обучения  и  воспитания подчиненных. 
//Ориентир. - № 2. – 2007. 
 
***** 
 

215 
 
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ПОДГОТОВКИ 
ВОЕННЫХ НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИХ КАДРОВ  
В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ. 
 
Тарасов Д.Ю. 
Новосибирский военный институт внутренних войск им. генерала армии  
И.К. Яковлева МВД России, кандидат педагогических наук,  
подполковник юстиции, г. Новосибирск. 
 
Уникальность  системы  подготовки  офицеров  в  Российской  Федерации  обусловлена 
колоссальным  историко-педагогическим  и  военным  опытом.  Опора  на  историю  военной 
педагогики  для  системы  подготовки  специалистов-военнослужащих  приобретает  особое 
значение, так как анализ проблем военного образования и путей их преодоления позволяют 
прогностически относиться к решению проблем в настоящем. 
Одной  из  системных  проблем  продолжает  оставаться  повышение  эффективности 
подготовки  научно-педагогических  кадров  в  системе  военного  образования  в  военных 
институтах ВВ МВД России.  
Мы разделяем точку зрения о том,  что реализация стратегических целей социального 
развития государства не представляется возможной без создания соответствующих условий 
для  подготовки  компетентных  научно-педагогических  кадров.  Какими  должны  быть 
профессиональная  и  педагогическая  компетентность  офицера?  В  практическом  плане 
возникает  необходимость  в  создании  условий,  в  которых  офицер  сможет  развивать 
необходимый  уровень  педагогического  мировоззрения  основанный  на  глубоких 
педагогических знаниях и педагогической практике. Известная всем, признаваемая военной 
педагогикой  догма  –  выполнение  офицером  служебных  обязанностей  сопряжено  с 
реализацией  ряда  педагогических  функций  основой  которых  выступают  педагогические 
знания позволяющие офицеру:  
‒
 
умело  организовывать  боевую  деятельность  подчиненных,  поддерживать  на 
необходимом уровне боевую и мобилизационную готовность подразделения;  
‒
 
успешно и методически грамотно обучать личный состав;  
‒
 
продуктивно  проводить  воспитательную  работу  в  подразделении,  воспитывать  у 
военнослужащих моральную и психологическую готовность к защите Отечества;  
‒
 
результативно  осуществлять  деятельность  по  поддержанию  крепкой  воинской 
дисциплины, сплочению воинского коллектива подразделения;  
‒
 
обеспечивать  неукоснительное  соблюдение  внутреннего  порядка  в  подчиненном 
подразделении, организовывать и проводить всестороннюю подготовку к несению службы в 
суточном наряде;  
‒
 
целесообразно  строить  работу  с  подчиненными  кадрами,  оказывать  им 
необходимую помощь в совершенствовании профессиональных знаний;  
‒
 
использовать гуманный подход в общении с военнослужащими. 
Однако  достижение  высокого  уровня  педагогических  знаний  сопряжено  с  рядом 
трудностей.  Современные  проблемы  проведения  адъюнктами  военно-педагогических 
исследований  обостряются  крупномасштабным  реформированием  подготовки  военных 
специалистов. Прежде всего, в системе военного образования формируются военные учебно-
научные  центры,  которые  являются  новой  формой  интеграции  военного  образования  и 
педагогической  науки.  Военные  учебно-научные  центры  создаются  в  целях  повышения 
эффективности  и  качества  образовательного  процесса,  рационального  использования 
интеллектуальных, материальных и информационных ресурсов для подготовки специалистов 
и проведения научных исследований по приоритетным направлениям развития науки. 
При  этом  наблюдается  возрастание  роли  военных  специалистов  высшей 
квалификации что обусловлено: 

216 
 
‒
 
потребностью  в  обновлении  научно-педагогических  и  научных  кадров  в  системе 
высшего военного профессионального образования; 
‒
 
интересом  выпускников  военных  вузов  к  послевузовскому  профессиональному 
образованию и получению ученой степени; 
‒
 
потребностью  военно-учебных  заведений  в  кадрах  научно-педагогических 
специальностей в связи с повышением сложности решаемых задач военного образования. 
В связи с этим обоснованы и получили развитие новые отрасли педагогической науки: 
превентивная  педагогика,  социальная  педагогика  и  др.  Важное  место  занимают  задачи 
развития  военно-педагогического  знания:  военно-педагогической  диагностики,  военно-
педагогической инноватики, квалиметрии, прогностики, педагогической конфликтологии. 
К  новым  направлениям  педагогических  исследований  следует  отнести  военную 
педагогическую  деонтологию.  −  науку  о  профессиональном  поведении.  Военную 
педагогическую деонтологию рассматривают как совокупность этических норм и принципов 
поведения военного преподавателя при выполнении своих служебных обязанностей. 
Главными задачами военной педагогической деонтологии являются: 
‒
 
разработка  принципов  и  положений  об  оптимальном  взаимодействии  военных 
преподавателей и курсантов в образовательной среде военно-учебного заведения;  
‒
 
исследование путей совершенствования мастерства военных преподавателей; 
‒
 
исследование  воспитательных  функций,  адресованных  преподавательскому 
корпусу; 
‒
 
выявление 
форм 
продуктивного 
взаимодействия 
субъектов 
военного 
образовательного процесса. 
Указанные  проблемные  аспекты  поднимают  вопрос:  «Как  совершенствовать 
подготовку адъюнктов по научно-педагогическим специальностям, в силу того, что офицеры 
в большей части имеют высшее  военное образование?».  В качестве  одного из направлений 
совершенствования образовательного процесса и повышения качества обучения адъюнктов в 
военных  вузах  необходимо  рассматривать  олимпиадное  движение.  Олимпиада  по 
педагогике,  являясь  одной  из  оптимальных  форм  междисциплинарного  взаимодействия, 
направлена на достижение целей предметного обучения, а также основной образовательной 
цели военного вуза – подготовке конкурентоспособного специалиста, обладающего высоким 
уровнем готовности к самообразованию.  
Так,  на протяжении ряда лет в Новосибирском военном институте внутренних войск 
имени  генерала  армии  И.К.Яковлева  МВД  России  проводится  педагогическая  олимпиада 
среди  адъюнктов  очной  формы  обучения.  В  военной  адъюнктуре  проходят  обучение  и 
осуществляют диссертационные исследования офицеры внутренних войск МВД России, как 
правило,  имеющие  большой  управленческий  опыт,  однако  они  не  всегда  обладают 
необходимым  педагогическими  знаниями  и  уровнем  научной  подготовки  для  проведения 
научных  исследований.  Олимпиада  проводится  для  повышения  творческой  активности 
адъюнктов и нацелена на:  
‒
 
ориентацию 
адъюнктов 
по 
научно-педагогическим 
специальностям 
на 
самоопределение в развитии педагогической компетенции; 
‒
 
включение преподавателей и офицеров в процесс интеграции междисциплинарных 
и межпредметных связей в условиях инновационного развития института. [1].  
Педагогическая  олимпиада  проводится  тремя  турами.  Отсев  осуществляется  по 
олимпийскому  принципу.  Задания  первого  тура  направлены  на  закрепление  и  проверку 
теоретических  знаний  в  сфере  военной  педагогики.  Задания  второго  и  третьего  тура 
направлены на развитие творческих, интеллектуальных, научных способностей адъюнктов.  
Анализ  результатов  педагогической  олимпиады  проводившейся  в  Новосибирском 
военном  институте  в  2013,  2014  годах  позволяет  говорить  о  том,  что  она  способствует 
активизации научно-педагогической деятельности адъюнктов. Количество статей адъюнктов 

217 
 
в  журналах  ВАК  выросло  с  4  до  12  в  год.  Изменилось  и  количество  защит  кандидатских 
диссертаций адьюнктов, в 2013 – 3 в 2014 – 5.  
Отметим, разработка и реализация программы олимпиады рассматривается нами как 
педагогическое  проектирование.  При  этом  под  проектом  мы  понимаем  «ограниченное  во 
времени целенаправленное изменение отдельной системы с установленными требованиями к 
качеству  результатов,  возможными  рамками  расхода  средств  и  ресурсов  и  специфической 
организацией»  [2].  Проект  –  это  деятельность,  которая  имеет  начало  и  конец  и 
осуществляется  с  целью  достижения  заранее  установленных  результатов  при  определении 
затрат, календарного графика и уровня качества.  
Мы  разделяем  мнение  Л.Н.  Бережновой  о  том,  что  образовательные  проекты  могут 
быть исследовательскими и творческими [3, с.114].  
Исследовательские  проекты  требуют  хорошо  продуманной  структуры  проекта, 
обозначенных  целей,  актуальности  проекта  для  всех  участников,  социальной  значимости, 
продуманных методов, в том числе экспериментальных и опытных работ, методов обработки 
результатов.  
Творческие проекты, как правило, не имеют детально проработанной структуры, она 
только намечается и далее развивается, подчиняясь логике и интересам участников проекта. 
В  лучшем  случае  можно  договориться  о  желаемых,  планируемых  результатах  (совместной 
газете,  сочинении,  видеофильме,  спортивной  игре,  экспедиции,  пр.).  Оформление 
результатов  проекта  может  быть  в  виде  сборника,  сценария,  программы  праздника, 
видеофильма  и  т.  д.  [4].  По  нашему  мнению  как  исследовательские,  так  и  творческие 
проекты  находят  своѐ  воплощение  в  педагогических  олимпиадах,  а  педагогическое 
олимпийское  движение  является  уникальной  гранью  педагогического    проектирования  и 
выступает  важным  фактором  повышения  качества    подготовки  адъюнктов  научно-
педагогических специальностей в военных ВУЗах внутренних войск МВД России. 
Итак,  сегодня  педагогика  в  военных  вузах  внутренних  войск  переживает  сложный 
этап реконструкции, одной из главных задач которого является сохранение ценного опыта и 
лучших  традиций  отечественной  военной  школы.  В  настоящее  время  отмечается 
активизация  педагогических  исследований  в  военных  вузах.  Внутренним  войскам  присущ 
собственный  путь  исторического  развития,  что  обусловливает  необходимость  уточнения 
фундаментальных основ предметной области педагогики. 
 
Список литературы: 
1.
 
Приказ  начальника  НВИ  ВВ  им.  ген.  армии  И.К.  Яковлева  МВД  России  от  30 
января 2015  № 36 «Положение об олимпиаде по педагогике для адъюнктов Новосибирского 
военного института внутренних войск имени генерала  армии И.К.Яковлева МВД России».-
Новосибирск. Б/и 
2.
 
Бурков В.Н., Новиков Д.А. Как управлять проектами. – М.: Синтег, 1997. 
3.
 
Бережнова,  Л.Н.  Педагогическое  проектирование  в  военном  ВУЗе:  Монография  / 
Под ред. Л.Н.Бережновой – СПБ., Астерион, 2011.-190с.  
4.
 
Зинченко В.П. Вопросы педагогической компетентности. М.: Перспектива, 2008. 
 
***** 
 
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНА МОНИТОРИНГ ЖҤЙЕСІН ЕНГІЗУ ТҦРЫСЫНДА 
 
Абиров Е.М. 
Ұлттық ұланның оперативтік ӛнер және тактика кафедрасының аға  
оқытушысы, полковник, г. Астана. 
 
Жоғары  әскери  білім  жүйесі  жаңғырту  кезеңінде  күрделі  реформациялық  жолдан 
ӛтуде.  Бұл  кезеңнің  негізгі  кӛздеген  мақсаты,  мемлекеттік  әскери  ұйымның  жаңа 

218 
 
құрылысында  офицерлерлік  кадрлар  дайындау  жүйесін  реформалау.  Осыған  орай 
мемлекеттік әскери ұйым әскери білімді  жаңа дәрежеге шығару мақсатында, Жаңа дәуірде, 
жаңа Қазақстанның талаптары мен сұраныстарына сәйкес, Қазақстан Республикасы Қарулы 
Күштерінің,  басқа  да  әскерлері  мен  әскери  құралымдарының  бәсекеге  қабілетті,  кәсіби 
әскери  кадрларын  дайындау  жүйесін  қалыптастыруда.  Сондықтан  да,  жоғары  әскери  білім 
жүйесінде мониторинг жүйесін қолдану маңыздылығы сӛзсіз. 
А.П. Беляева кез келген ғылыми зерттеу түсініктерінің қалыптастыру мен іріктеуден 
басталатынын, сол түсініктерді «ақиқатында заттар мен құбылыстарды жалпы түрде, сондай-
ақ  ӛзара  қарым  қатынастағы    заттар  мен  құбылыстардың  қасиеттерін  жалпы  және  арнайы 
белгілерді бекіту арқылы, анықтауға болатын ой деп» кӛрсетеді.   

жүктеу/скачать 2,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: