1 «Миға шабуыл»
Мұғалім оқушыларға сұрақтар қояды түрлі суреттермен көрсету арқылы және құпия хат шешуді ұсынады нәтижесінде жаңа тақырып болып табылатын тРНҚ, рРНҚ, рРНҚ
1 Рибонуклеин қышқылының қызметі қандай?
2 Рибонуклеин қышқылы қайда орналасқан, қай жерлерде кездеседі?
1 топ: ақпараттық РНҚ
2 топ: тасымалдаушы РНҚ
3 топ: рибосомалық РНҚ
4 топ: Сұрақтар дайындау
Кестемен жұмыс
Кесте
Кестені өтілген материалдармен байланыстыра отырып, толтырады
Аяқталуы
Формативтік және суммативті бағалау
Нені үйрендің?
Нені үйренгім келеді?
Не қызық болды?
Не қызық болмады? Үй тапсырмасы
РНҚ тақырыбына қосымша материалдар іздестіру
Формативті бағаны суммативті бағаға айналдырады
Рефлексия .
1.Сабақ/оқу мақсаттары
шынайы ма? Бүгін оқушылар
не білді?
2. Мен жоспарлаған
саралау шаралары тиімді болды ма?
Мен берілген уақыт ішінде үлгердім
бе?
3.Мен өз жоспарыма қандай
түзетулер енгіздім және неліктен?
Нуклеин қышқылдары туралы мәліметтер алады. Олардың екі түрін біледі. Олардың негізгі айырмашылықтарын ажырата алады.
Тапсырмаларды берілген уақыт аралығында орындай алды
Пән
Биология
Мұғалім
Мектеп, сынып
10
Сабақ тақырыбы
ДНК –ны зерртеу тарихы.Чаргафф ережесі
Сабақ негізделген оқу мақсаты (мақсаттары):
Сабақтың мақсаты
Оқушылар орындай алады: ДНҚ құрылысы мен оның қызметі арасындағы байланысты орнату.
Бағалау критерийі
Қатысушылар:
ДНҚ құрылысы мен құрылымын біледі.
ДНҚ құрылысы мен оның қызметі арасындағы байланысты түсіндіре алады.
Тілдік мақсат:
Пәнге бағытталған лексика және терминология: Гидрофильді азоттық негіз, гидрофобты пентозды-фосфорлы қалдық, комплементарлық, биополимер.
Диалогтар мен жазбаша жұмыстар үшін пайдалы шаблондық фразалар: Дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) - тірі .................. ақпараттың ұрпақтан-ұрпаққа берілуін, сақталуын, дамуы мен қызметін қамтамасыз етуіне жауапты ...................... екі түрінің бірі. ДНҚ-ның ............... басты қызметі, ұзақ мерзімге РНҚ мен белокқа қажетті ақпаратты сақтау. ДНҚ-ның ерекшелiгi. Бiр организмнiң барлық клеткаларындағы ДНҚ молекуласының құрамы, құрылымы бiрдей болады да, жасына, ортадағы жағдайына тәуелдi емес. ДНҚ молекуласының нуклеотидтiк құрамы, құрылымы, тiзбегiндегi нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы .............. ...................... ................. анықтайды.
Құндылықтарды дамыту
«Мәңгілік ел» құндылықтары
Сын тұрғысынан ойлау;
қарым-қатынас жасау қабілеті;
жауапкершілік;
өз денсаулықтарына қамқорлық көрсету;
Бұл құндылықтарға баулу топтық жұмыс, сын тұрғысынан ойлау тапсырмаларын орындауда жүзеге асырылады.
Ұйымдастыру кезеңі:
W) (f) Оқушыларға ДНҚ қызметі туралы не білетінін сұрау. Оқушылармен бірлесіп тізімді құрастыру, сосын тексеру. Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды ашық журналға белгілеп отырамын.
1. Ген
2. Тұқым қуалайды
3. Ақпарат алмасады
4. Кодон
5. Репликация
6. Рекомбинация
7. Репарация
8. Ерекше нәруыз
9. Екі тізбекті
(W) Сынып құрастырған тізімнен ДНҚ қызметін ДНҚ құрылымымен байланыстырамыз. Сұрақтар қоямыз, сонымен сабақ басында оқушылар өздері құрған тірек сөздермен байланыстыра отырып жауап береді..
1. Гендер мен хромосомалар ДНҚ құрылымымен қалай байланысқан?
2. ДНҚ бір молекуласына неше гендер?
3. ДНҚ молекуласының ұзындығы ?
4. ДНҚ молекуласы қалай және неліктен қойылады?
5. Кодтаушы және кодтамаушы жіп дегенді қалай түсінесің?
6. Триплеттер неден тұрады?
7. Жіптердің антипараллель табиғаты?
8. ДНҚ жіптерінің ассиметриялық ұштары ( (5′ және 3′ ұштар, соңғы фосфаттық топтың 5' ұшы бар, ал гидроксильді топтың 3' ұшы) неліктен аталады?
9. Гистондардың рөлі неде?
10. Қос спираль құрылымы қалай орналасқан?
Осы жаттығудан кейін сабақтың тақырыбын айта отырып, сабақтың мақсатын құрып тақтаға жазамыз, сабақ соңында мақсатқа кері байланыс жасай отырып жеттік пе әлде жетуге қандай кедергілер болды бағалаймыз.
Шағын презентация арқылы ДНҚ құрылысы мен құрылымын түсіндіріп кетеміз.
РАФТ» стратегиясы бойынша
Чаргаф ережесі - сандық арақатынастарды азотты түптің түрлі үлгілерінің арасында ДНК суреттеуші эмпиризмдік айқында жүйесі. Эрвин Чаргаффтың биохимик тобының жұмысының нәтижесінде 1949-1951 ж. болды. Чаргаффтың биохимиктар тобының жұмыстарына дейін " тетрануклеотитті " теория, кейіннен ДНҚ бөлек төрт түрлі азотты негізден(аденин, тимин, гуанин және цитозин) тұрады. Чаргаффқа және қызметкерлергіне ДНҚ нуклеотидтарын бөліп алу арқылы, қағаздың хроматографиясының және өзге нуклеотидының арасындағы нақты сандық арақатынастарын анықтады. Олар бірталай эквимолярлықтан ерекшелендіы, мұны күтуге болатын еді, егер барлық төрт негіздің тең пропорцияларда көрсетілгенде. Чаргафф сәйкесінше, аденин(А), тимин(Т), гуанин(Г) және цитозин(Ц).
Чаргафф ережесі :
Аденин саны тиминге, ал гуанин саны цитозинге тең: A=T , Г=Ц.
Пуринаның саны пиримидиннің санына тең А+Г=Т+Ц.
Аминогруппаның 6 жағдайда тең негіздің саны мен кетогруппаның 6 жағдайда: А+Ц=Т+Г, бірге сәйкесінше (A+Т) :(Г+Ц) ДНҚ-ның әр түрлі бөлек түрлі болуы мүмкін. Олардың біреулері жұптар табады АТ , өзгелері ГЦ.
Чаргаффтың ережесі рентгеноструктуралық анализдың деректерлерімен, Дж. Уотсон және Фрэнсис Криконның ДНҚ құрылымның түсіндірудде шешуші рөлді атқарды.
Оқушылар ДНҚ-ның құрылысы мен құрамына оригами жасайды, топтық жұмыс аяқтағаннан кейін әр топтан бір оқушы шығып топтың жұмысын бағалайды. Нуклеотидтерді қалай құру керектігі туралы қадамдар сипатталған нұсқаулық, ДНҚ жібін жасау үшін нуклидтерді қосыңыз. Оқушылардың жұмысы төмендегі кестедегі критерий арқылы тексеріледі.