198
CҾЗДЕРДІҢ ТАПҚА БҾЛІНУ СИПАТЫ
(АРАБ ЖҼНЕ ҚАЗАҚ ТІЛДЕРІ АЯСЫНДА).
Құлмамырова Ж. Қ.
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, Астана
Басқа тілдің жҥйелік-қҧрылымдық ерекшеліктерін тҥсіну ҥшін, оның грамматикалық
сҿз зерттеу ҽдістері арқылы қандай сҿз табы берілетіндігін толық білу керек. Сҿз табына
топтастыру барлық тілде де белгілі бір грамматикалық жҥйе заңдылықтарына негізделетіні
сҿзсіз. Қазіргі қазақ тіл білімінде грамматика кең мағынада қарастырылады.
Грамматика ауқымын морфология жҽне синтаксиспен шектемей, оның аясын
сҿзжасамдық, фонологиялық деңгейлермен кеңейте отырып зерттеу ҥрдісі қалыптасқан
болса, қазіргі араб тілі грамматикасы морфология мен синтаксистен тҧрады. Дҽстҥрлі араб
тілінің
['илму-л-қауа
-
'иду-л-'арабиа] - грамматикалық заңдылықтары сҿз
таптарын есім, етістік, кҿмекші сҿз деп ҥш топқа жіктеп зерттейді. Бҧл ҥрдіс – VII ғ.
[ҽл-
лҽхн] - сҿйлеу элементтері арасындағы дағдылы синтаксистік байланыстың бҧзылуы [1, 16
] анаколуф негізінде қалыптасқан. «Анаколуф қҧрмалас сҿйлемдердің басталуы мен
аяқталуы арасында, мағына жағынан ҥйлескенімен, грамматикалық жағынан ҥйлеспейтін
сҿйлем мҥшелері арасында кездеседі» [2, 19 б.]. Араб тілі
['илму-с
.
-с
.
арф] -
морфологиясы сҿздің тҧлғалық тҥрленіп жҽне мағыналық ҿзгеру ерекшеліктерін сҿйлемге
енбес бҧрын, ал
['илму-н-наху] - синтаксис сҿзді сҿйлемге енгеннен кейін зерттейтін
ғылым. «Есімдер мен етістіктер сҿзжасамдық тҧрғыдан бір-бірінен тҥрленетін немесе
тҥрленбейтін ҿзгешелігіне байланысты кҿмекші сҿздерден ерекшеленеді. Мағыналық
жағынан есімдер мезгілмен байланысып жатса, кҿмекші сҿздер оларға мағыналық реңк беру
қызметін атқарады» [3, 10 с.]. Морфологияда
[исм] - есім сҿздер семантикалық,
морфологиялық белгілері мен қҧрылымдық ерекшеліктеріне қарай жиырмадан астам тҥрге
бҿлінген. (
[әнтә] - сен,
[саб'а
.
.
.
.
.
] - жеті,
[жами
-
л] - әдемі,
[фарас] - ат,
[инса
-
н] - адам, [қалам] - қалам т.б.). Ал
[фи'л] - етістік толымды жҽне толымсыз, салт
жҽне сабақты деп т.б. жіктеле береді. Етістік негізінде қамтылатын мағыналарына мыналар
жатады: 1) іс-ҽрекет; 2) оның ҿтелген уақыты; 3) орындаушысы.
[фи'л ма
-
д
.
и
-
] - ҿткен шақ етістігі суффикстер кҿмегімен жасалады.
Мысалы,
[фаһимту] - түсіндім;
[фаһимнә
-
] - түсіндік;
[фаһимтум] -
түсіндіңдер;
[фаһиму
-
] - түсінді (кҿпше тҥр, олар тҥсінді) т.б.
[фи'л муд
.
а
-
ри'] -
осы-келер шақ етістігі іс-ҽрекеттің қазір немесе болашақта орындалатынын білдіріп,
префикс арқылы жасалады. Оларға
[алиф, тҽ, иа, нун] – а, т, и, н ҽріптері жатады
[4, 184 р.]. Мысалы,
[актубу] - жазамын;
[нәктубу] - жазамыз;
[тәктубу] -
жазасың;
[иактубу] - жазады т.б.
[фи'л амр] – бҧйрық рай етістігі префикс ҽрі
суффикстер арқылы жасалады. Оларға
[алиф (бҧйрық рай етістігінің префиксі), у
(ер тегінің кҿптік жалғау суффиксі), алиф (екілік суффиксі), и (ҽйел тегіне берілетін бҧйрық
рай етістігіне жалғанатын суффикс), нун (ҽйел тегінің кҿптік жалғау суффиксі)] – а, у, а, и, н
ҽріптері жатады. Мысалы,
[уктуб] – жаз;
[уктуба] – жазыңдар (екеуің);
[уктубу
-
] – жазыңдар (сендер (ер тегі));
[уктуби] – жаз (әйел тегі);
[уктубна] –
жазыңдар (сендер (әйел тегі); т.б.
199
Ал
[харф] - кҿмекші сҿздер – тҧрақты жҽне мағыналық деп бҿлінеді. Мысалға:
[хатта] - дейін, [кә] - сияқты, [сумма] - сосын, [уа] - және,
[илә] - -ға, [би] - -
мен т.б. Сҿз бен сҿзді, сҿйлем мен сҿйлемді байланыстыру ҥшін қолданылатын, тіркескен
сҿздеріне ҽртҥрлі реңк, грамматикалық мағына ҥстейтін кҿмекші сҿздердің, яғни «
[ҽл-
ҽдҽуа
-
т] - шылаулардың араб тілінде 546 тҥрі бар» [5, 13 s.].
Демек араб тілі грамматикасында барлық сҿздер семантикалық жҽне морфологиялық
белгілері бойынша есім, етістік жҽне кҿмекші сҿз болып ҥш топқа бҿлінеді. Ал қазақ
тіліндегі сҿздерді таптастыру ҥшін, яғни, сҿзді сҿз табына жатқызу ҥшін ҥш тҥрлі белгіні
басшылыққа алады. Олар: мағыналық, грамматикалық (морфологиялық, синтаксистік)
белгілері мен сҿйлемде атқаратын қызметі. Сондықтан қазіргі қазақ тілі грамматикасының
сҿзді топтастыру принциптеріне сай, ертеректен танымал зат есім, сын есім, сан есім,
есімдік, етістік, ҥстеу, еліктеуіш сҿздер, шылау, одағай сҿз табына қосымша модаль сҿздер
де жеке сҿз табы ретінде қарастырылады.
Он сҿз тап қҧрамындағы сын есім де ең алдымен сҿздерді мағынасына, одан кейін
тҧлғалық (морфологиялық) тҥрленуіне жҽне сҿйлемде атқаратын қызметіне қарай
топтастырылған. Оған мына анықтама дҽлел бола алады: «сын есім – семантика,
грамматикалық жағынан, яғни морфологиялық ерекшелігі мен сҿзжасам, сҿз тҥрлендіру
амалы жағынан да, синтаксистік қызметі мен басқа сҿздермен тіркесіп қолданылуы жағынан
да қазіргі қазақ тіліндегі ҿзіне тҽн ерекшелігі бар сҿз табының бірі» [6, 460 б.]. Бҧл анықтама
– сын есімнің қазіргі тілдік тҧрғыдан сҿзжасам пен морфологиялық, синтаксис пен
семантикалық жағынан берілген грамматикалық мағынасы. «Грамматикалық мағына –
лексикалық мағынамен жарыса отырып, сол лексикалық мағынаны айқындай, саралай
тҥсетін мағына емес, сҿздің сол лексикалық мағынасының жалпылануы арқылы туатын
жалпы мағынасы» [7, 44 б.].
Тҥркітанушы ғалымдардың ішінде сын есім туралы пікір айтушы ғалымдардың бірі
А.К. Боровков: «Сын есім тҧлғасы жағынан ҥстеу жҽне зат есіммен тҧлғалас келеді, бҧл
кейбір тіл зерттеушілерінің ҧйғыр тілінде сын есім ҿз алдына жеке сҿз табы емес деген
кҿзқарас тудыруда. Шын мҽнінде, сын есімдер ҿзінің мағынасы, жасалу жолы, синтаксистік
қызметі жағынан жеке сҿз табы ретінде бҿлініп қарастырылуы керек», – деп атап кҿрсеткен
[8, 5 б.]. Қазақ тілінде сын есімнің дербес сҿз табы болуына тҿмендегі белгілер тҽн:
1.
Лексикалық мағынасының болуы;
2.
Шырай жҧрнағын жалғай алуы;
3.
Зат есімге тҽн қосымшалардың тікелей қосылмайтындығы;
4.
Сҿйлемде анықтауыш мҥше қызметін атқаруы [9, 10 б.].
Ал тҥркі тілдерінің салыстырмалы морфологиясын зерттеген А.М. Щербак:
«В тюркском праязыке прилагательные не имели особых морфологических показателей и
самосуществование их как самостоятельного лексико-грамматического разряда имен
вызывает большое сомнение» – деп [10, 108 с.], тҥркі тілдеріндегі сын есімнің ерекше
морфологиялық кҿрсеткішке ие емес екендігі мен сҿз табы болып зерттелуі кҥмҽнді екендігін
кҿрсетеді. Араб тіліндегі
[ас
.
-с
.
ифа] - сын есім (сипат) категориясы туралы да Кеңес жҽне
отандық шығыстанушы ғалымдар ҧстанымы екі бағытта екендігі айқындалды. А. Дҽдебаев,
Б. Жҧбатова, Б.С. Тасымов, А.А.Ковалев, Г. Шарбатов, О.Б. Фролова жҽне т.б. ғалымдар
еңбектерінде
[ас
.
-с
.
ифа] - сын есім (сипат) семантикалық, морфологиялық, синтаксистік
ерекшелігі жағынан морфологияда қарастырылған. Аталмыш ғалымдар метатіл қызметіндегі
қазақ тілі грамматикасын басшылыққа алып, араб тіліндегі
[ас
.
-с
.
ифа] - сын есім
категориясын қазіргі қазақ тілі морфологиясындағы сын есім жҥйесіне ҥйлестірген. Ал
келесі пікірде, Б.М. Гранде, Г.Ж. Бҥркітбай, Х. Еллек , М. Хусайн, К.С. Баранов, Н.В.
Юшманов сынды т.б. кеңестік жҽне отандық ғалымдар араб тілі грамматикасын басшылыққа
алып,
[ас
.
-с
.
ифа] - сын есім тҥрін есімдер тегіне жатады, олардың кҿпшілігі зат есімдер
200
ҥлгілерінде бейнеленеді жҽне оның қатарына
[исму-л-фа
-
'ил] - негізгі жҽне
[исму-л-маф'у
-
л] - ырықсыз есімшелердің де қатысы болатындығын дҽлел етеді. Аталмыш
ғалымдардың морфологияға арналған еңбектерінде жалпы
[ас
.
-с
.
ифа] - сын есімге
жататын сҿз таптардың бірқатар мағыналық жҽне тҧлғалық (формалары) ерекшеліктері
кҿрсетілген. Мҽселен, Н.В. Юшманов
[ас
.
-с
.
ифа] - сын есімнің функционалдық
ерекшелігіне қарай
[ҽл-маус
.
у
-
ф] - сипатталушы зат есімсіз сол зат есімге сай келетін
категория екендігі туралы айтады [11, 78 c.]. Сонымен қорыта келе, қазіргі араб тіліндегі
[ас
.
-с
.
ифа] – сын есім категориясының грамматикалық қҧрылымы дҽстҥрлі шығыс жҽне
еуропалық тіл қҧрылымын зерттеу ерекшеліктеріне байланысты ҽрі морфологиялық ҽрі
синтаксистік қырынан кеңінен қарастырылу барысында.
Қолданған әдебиеттер тізімі
1
.
2
Қалиев Ғ. Тіл білімі терминдерінің тҥсіндірме сҿздігі. – Алматы, 2005.
3
Рима С.А. Двоякое членение частей речи в языках с развитым морфологическим строем
(на материале арабского и русского языков). – М., 2001.
4
Georges M. Abdul-Massih. An intermediate dictionary of verb conjugation. – Librairie du Liban
Publishers, 1996.
5
Hasan Akdag.
Arap dilinde Edatlar. – Konia, 1999.
6
Қазақ грамматикасы. Фонетика, сҿзжасам, морфология, синтаксис. – Астана, 2002.
7
Исаев С.М. Қазіргі қазақ тілі. Морфология. – Алматы, 2007.
8
Шакенов Ж. Қазіргі қазақ тіліндегі сын есім категориясы. – Алматы, 1961.
9
Мҧсабаев Ғ. Қазақ тіліндегі сын есім шырайлары. – Алматы, 1951.
10
Щербак А.М. Грамматический очерк языка тюркских текстов Х-ХIII вв. из Восточного
Туркестана. – М.-Л.: АН СССР, 1961.
11
Юшманов Н.В. Грамматика литературного арабского языка. – М., 1985.
TECHNIQUES OF COMMUNICATIVE STRATEGIES
IN ENGLISH AND KAZAKH LANGUAGES
Kupenova D, k.zh.dinka@mail.ru
Eurasian National University named after L.N.Gumilev, Astana
supervisor - N.A.Ekibayeva
Language is a tool of communication which connects people. They send and receive
messages through communication. There are 6500 living languages in the world, which attract
people to learn foreign languages.[1] Learning a foreign language is made linguists to work out in
the sphere of philology to create an effective way for gaining knowledge. Linguists and
methodologists considered that communicative strategies prevents the most efficient way of
learning a foreign language. Communicative strategies is the art and technique of using words
effectively to impart information, messages, ideas and thoughts [2], that is why it attracts the
attention of linguists to enlarge the language studies. Communication strategies is a very important
issue to develop learners' strategic competence on learning languages. First of all, the aim of
communicative strategies should be defined by communication types: convention - an agreement,
contract supporters; confliction - disagreement, detection of disagreement on the accentuation
201
participants of communication in order to establish or maintain a conflict; manipulation - capture of
the semantic space of communication. All these three types of communication strategies define us
to determine the area of language usage. Besides, it controls the balance of the communication.
As communicative strategies takes a main role on language learning, many linguists find out
many techniques on communication to achieve a language proficiency. Most of their works devoted
to English language. As it describes as the first global lingua franca, which is the dominant
language or in some instances even the required international language of communications, science,
information technology, business, seafaring, aviation, entertainment, radio and diplomacy[3]. Thus,
it takes a main role in our country, Kazakhstan. Nowadays, all departments, especially employers,
require knowledge of English language, because it becomes more important as Russian and Kazakh
languages. In the future it will be our third official language. That is why learning English language
through communication can be one of the most efficacious and productive ways to master the
language. Communication can be studied at different levels of interaction. These levels depend on
the number of learners: intra-personal, inter-personal, group, community and society. According to
the number of learners, teachers use different conventional strategies. Most of communicative
strategies depend on productive and receptive skills. If productive skills consist of speaking and
writing, receptive skills consist listening and reading. Communicative strategy is based on both
skills, which pay attention mostly for listening and speaking. Being a good listener is the first
prerequisite for being a successful communicator. Hearing and listening have profound difference
between each other. While hearing is the sensory perception of the ears without any motive of
understanding what the person is trying to say, listening is going deeper into the analysis of the
person's views so that there is an effective conversation.[4] Being a good speaker is the best way
for improving the language proficiency. It helps speaker to communicate more easily and
effectively between individuals, audience and group of people. Speaking is a heart of
communication, which is the most important technique on communication. Communication without
speaking is a like bird without wings. That is why, it takes a main role on communication strategy.
On more important technique on communication strategy is body language. Body language is an
addition for effective communication. It helps verbal communication to be more expressive and
impressive. Movement of hands and eyes have their own meaning. If you speak and make
movements opposing to your speech at the same time, it may make our listener to be confused and
misunderstand your speech. Thus, body language conveys a specific message. There are art of the
body language which help you to be mastered on language and to be a good communicator.
All importance of communicative strategies help for an individual or group to achieve a good
communication. The value of sharing our ideas and spreading the right information to the concerned
people has assumed a great significance. There is a big problem in Kazakh and English
communication which need to be explored. As English language have expanded globally, Kazakh
language needs a communication terminology to intermingle both languages. Only the most
effective communication strategy can improve the language and involve exchange of information
and ideas of learners. Also, communication strategy saves time and shows good results on
productivity. It is indeed essential that learners achieve the language proficiency easily, if there are
techniques on communication strategy and terminology dictionaries on English language with the
translation of Kazakh language. In fact, Kazakh and English terminology books and dictionaries
includes only words. It needs an improvement on communication terminology, as it deals with
language problem more faster than other methods. That is why, dictionaries should be renewed
relatively to life. For example, nobody knows the meaning of terminologies as refrigerator rights,
stage - phoning, hatriotism, driving the bus, conversational puma, etc. These terminologies actively
used in English speaker countries, but English language learners in our country do not know
absolutely about it. Here are some terminologies which sorted out by the author:
Stage-phoning –to make an attempt to impress people who stand near by talking on the cell phone.
Refrigerator rights – it is a synonym for a very close relationship, in a literal sense, the right to get
into the fridge without asking.
202
Hatriotism – a word which is created from hatred and patriotism. It means a feeling of hatred
toward people or events, which is indicated by power.
Driving the bus – is a man who decides to go shopping at the weekend and finds himself in a way
to work.
Presenteeism – to feel guilty when you are out of office/work, even for health reasons.
Conversational puma – person who always jumps from the conversation and says: 'yes, I know!, I
have always said!', making conversation very difficult.
Despite the lack of terminology books for communication, language learners can use mass media
including internet, magazine, telephone, fax, video conferencing, PowerPoint presentations etc.,
which help learners to participate in communication or conversation with foreigners from any
corner of the world. Talking with foreigners make you speak more and increase your interest on the
language. The communication strategy in Kazakh and English languages need a formulation of
communication and development as language emphasizes the importance of communication. If
communication strategy will be mastered, language learners can reach level of a good
communicator.
References
1. http://www.ling.gu.se/projekt/sprakfrageladan/english/sprakfakta/eng-sprak-i-varlden.html
2. http://en.wikipedia.org/wiki/Communication
3. http://en.wikipedia.org/wiki/English_language
4.
http://www.buzzle.com/articles/effective-communication-strategies.html
SOME DIFFICULTIES OF TRANSLATING ENGLISH PHRASAL VERBS INTO
RUSSIAN
Омарова Г. М., gulzira_93@mail.ru
Евразийский национальный университет им.Л.Н. Гумилева, Астана
Научный руководитель - П.Ж. Балжимбекова
Speech paper is devoted to a very current theme about the translating of English phrasal
verbs to Russian. Translating of English phrasal verbs is very important part of the science of
translation because it couldn't be a real good correct translation without correct translating of the
phrasal verbs.
Данная работа поссвящена теме перевода английских фразовых глаголов на русский
язык.Перевод английских фразовых глаголов очень важная часть науки перевода, так как
правильный и грамотный перевод не может производиться без корректного перевода
фразовых глаголов.
Тҿмендегі мақала ағылшын тілінің тҧрақты тіркестерінің орыс тіліне дҧрыс
аударылуына байланысты.Ағылшын тілінің фразалық етістіктерінің орыс тіліне сауатты
аударылуы жалпы аударым мҽселесінің маңызды бҿлімі.
Introduction
Translation is a very ancient kind of human activity. As soon as groups of people with
different languages were born in human history, bilinguals appeared and they helped to
communicate between collectives of different languages. With the development of the written
language, written translators join oral ones. They translated different texts of official, religious
and business character. Translation had the main social function at first. It made possible inter-
linguistic communication of people. The spreading of the written translation opened to people
the wide access to cultural achievements of other nations; it made possible interaction and inter-
203
enrichment of literature and culture. The knowledge of foreign languages let to read original
books, but not everybody can earn at least one foreign language.
My work is devoted to the basic points of theory of translation and the difficulties of
translation of English phrasal verbs to Russian.
Translation is the transformation of the message of the source language to the message of
the translating language. The exact translation is impossible because of a great number of
languages differences in the grammar and the number of words, besides, the distinction of the
cultures can influence the way of translating and its results. Translation is the art of revelation. It
makes the unknown known. The translator has the fever and craft to recognize, recreate and
reveal the works of the other artist. Translation is an art between tongues.
Some translators tried to define the row of demands of which the good translators should
be. The French humanist E. Dolet (1509 - 1546) considered that a translator should keep the
following five basic principles of translation:
1.
Ti understand the content of the translating text and the intention
of the author perfectly;
2.
To know the language he translates from and the language he
translates on perfectly;
3.
To avoid the tendency to translate word for word, because it
misrepresents the original content and spoils the beauty of its form;
4.
To use the translation the speech forms in general use;
5.
To reproduce the general impression in corresponding key,
produced by the original, by choosing and placing words correctly.
In 1790 the Englishman A. Tayler formed the following requests to the translation in his
book "The principles of the translation":
1.
The translation should transfer the ideas of the original completely;
2.
The style and way of the exposition should be the same as in the original;
3.
The translation should be read with the same easiness as the original
works.
The translation is the multifaceted phenomenon and some aspects of it can be the subjects
of the research of different sciences. In the frames of the science of translation psychological,
literature critical, ethnographical and other points of translation as well as the history of
translation in one or other country are being studied. According to the subject of research we
use the knowledge of the psychology of translation, the theory of art and literary translation,
ethnographical science of translation, historical science of translation and so on. The main place
in the modern translation belongs to linguistic translation, which studies the translation as
linguistic phenomenon. The different kinds of translation complement each other and strive to
detailed description of the activity of the translation.
The theory of translation puts forward the following tasks:
1.
To open and describe the common linguistic basis of translation,
that is to show which peculiarities of linguistic systems and regularities of the
language operation are the basis of the translating process, make this process
possible and determine its character and borders;
2.
To determine the translation as the subject of the linguistic
research, to show its difference from the other kinds of linguistic mediation;
3.
To work out the basis of classification of kinds of the translating
activity;
4.
To open the essence of the translating equivalence as the basis of
the communicative identity of the original texts and the translation;
5.
To work out the common principles and the peculiarities of
construction of the peculiar and special translation theories for the different
combinations of languages;
204
6.
To work out the common principles of the scientific description of
the translation process as actions of a translator of transforming the original text
to the translating text;
7.
To open the influence on the translating process of pragmatic and
social linguistic factors;
8.
To determine the idea "the translating norm" and to work out the
principles.
It is common knowledge that in order to provide an adequate translation, the translator
must be able to sense nuances in the semantics of both the source-language and target-language
texts. English phrasal verbs (e.g. give up, break in, fall out) are of great interest to me in this
respect because they possess quite a number of semantic, grammatical and stylistic peculiarities,
sometimes making their accurate translation into Russian difficult. Of course, in dealing with
the translation of such lexical units into his or her native language, the translator can consult the
appropriate bilingual dictionary, but what about the profound comprehension of why this or that
phrasal verb is translated only this and not any other way?
To get a good idea of English phrasal verbs' semantic nuances, let us first look at their
conceptual features. In theory, phrasal verbs are generally considered to be idiomatic
combinations of a verb and an adverbial particle. The exact status of the latter is still being
debated, scholars being divided on whether it is an adverb, prepositional adverb, postpositional
prefix, special part of speech, etc. However, here we are interested only in the features of
adverbial particles.
In general, the main function of phrasal verbs is conceptual categorization of reality in the
speaker's mind. They denote not only actions or states as "ordinary" verbs do, but also specify
their spatial, temporal or other characteristics. This ability to describe actions or states more
precisely, vividly and emotionally is determined by the adverbial components of phrasal verbs.
By combining with these elements, verbs of broader meaning are subjected to a regular and
systematic multiplication of their semantic functions. While the English verb has no consistent
structural representation of aspect, adverbial particles either impart an additional aspective
meaning to the base verb (e.g. the durative verb sit merges with the particle down into the
terminative phrasal verb sit down) or introduce a lexical modification to its fundamental
semantics. In most cases adverbial elements denote the general spatial direction of the action or
express its qualitative or quantitative characteristics, like beginning (set out), duration (bum
along), completion (think out), intensity (hurry up), and so on.
Obviously, such semantic peculiarities of English phrasal verbs must influence the
process of their translation into the Russian language, which has a highly developed system of
verbal prefixes. In addition to their function that is analogous to that of English prefixes,
Russian verbal prefixes resemble English adverbial particles in their semantic functions, also
indicating various qualities of actions and states. Like adverbial particles in English, Russian
prefixes are lexically strong. For example, the Russian prefix "раз-" denotes 1) division into
parts ( раскрошить); 2) distribution, direction of action in different directions ( разъехаться);
3) action in reverse ( разминировать); 4) termination of action or state ( разлюбить); 5)
intensification of action ( расплясаться). Thus, in translation from English into Russian, the
meaning of the English adverbial component of the phrasal verb is mostly conveyed by using
the Russian prefix that reflects the character of the described action or state most accurately. To
a greater degree, this refers rather to nuances of semantics than grammar.
When dealing with translation of English phrasal verbs or pre-analysis of their adverbial
elements' meaning, one should always keep in mind their astounding polysemy, which
sometimes borders on homonymy. Compare the following: take in 4 (to receive sb in one's
home with welcome, as a guest) and take in 12 (to deceive sb) (Longman Dictionary of Phrasal
Verbs). It holds true for Russian prefixes as well, the same ones rendering different shades of
meaning in different uses (see examples above). That is why it seems almost impossible to
205
create a consistent rigid system of lexical correspondences between English adverbial particles
and Russian prefixes, without encountering numerous debatable problems.
Strictly speaking, proper translation of English phrasal verbs to a high degree depends on
the context in which they are used, which suggests the appropriate interpretation of the
described action. Having stated the specific characteristics of the action denoted by a certain
phrasal verb, one can seek a Russian counterpart prefix, which is the closest in rendering the
same idea and meets the lexical and grammatical requirements of translation into the target
language.
For example, the sentence "The attack had gone across the field, been held up by machine-
gun fire from sunken road, encountered no resistance in the town, and reached the bank of the
river" [E. Hemingway, A Way You'll Never Be] should be translated as «Атака
развертывалась на лугу и была приостановлена пулеметным огнем с дорожной выемки,
не встретила отпора в городе и закончилась на берегу реки». According to the Longman
Dictionary of Phrasal Verbs, in the above context the phrasal verb hold up has the following
meaning: 2. to delay (sth or sb). The Russian prefix "при-" adequately renders the idea that the
attack was delayed just for a while.
The sentences "There was a little fire there. Nancy built it up, when it was already hot
inside" [W. Faulkner, That Evening Sun] have the following translation: «В очаге еще были
горячие угли, она их раздула, и пламя вспыхнуло". The adverbial particle up in the phrasal
verb build up imparts the idea of increasing the size of the fire and shows the intensification of
the action. According to the definition given in the Oxford Russian Dictionary, the most
appropriate Russian prefix should be "раз-", indicating the intensification of action.
For the sentence "Three or four times while I was going through their envelopes, I was
tempted to get up and make a formal protest to M.Yoshoto" [J. D. Salinger, De Daumier-Smith's
Blue Period] the best translation would be "И когда я просматривал их работы, меня не раз
так и подмывало вскочить и обратиться с официальным протестом к мосье Йошото",
as there is a proper semantic correspondence between the adverbial element through in the
phrasal verb going through and the Russian prefix "про-" in the verb "просматривал", both
denoting exhaustive action.
English phrasal verbs can be highly idiomatic, their meanings being unpredictable from
the sum of their constituents' meanings (e.g. take in (to deceive), lay down (to build), let on (to
tell a secret). In such cases, where the context or professional experience fail to reveal the sense
of a phrasal verb, a good explanatory or bilingual dictionary can be of great help to the
translator. For example, for a person who is not a native speaker of English, in the sentence "He
liked to break in his assistants slowly" neither the context, nor the adverbial element of the
phrasal verb hint at the real meaning of the combination break in. According to the Longman
Dictionary of Phrasal Verbs, the phrasal verb break in has the following "unexpected" meaning:
4. to help (smb) to become accustomed (to work, etc.) . The Russian edition of this very
dictionary ( Английские фразовые глаголы. Англо-русский словарь, Russkiy Yazyk
Publishers, Moscow, 1997) treats this meaning in the same way: 4. вводить (кого-л.) в курс
(новой работы и т.п.).
I think that a thorough study and consequent understanding of semantic correspondences
in the English and Russian verbal systems can be quite a powerful tool in the translator's
arsenal.
Practical translation
Достарыңызбен бөлісу: |