КҼСІПОРЫНДАҒЫ ПЕРСОНАЛДЫ БАСҚАРУДЫ ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ

 
317 
тҥрін  ауыстыра  алатын  адамдар  жиынтығын  анықтау  болып  табылады.  Персоналды  таңдау 
негізінен кадрларға деген қажеттіліктермен анықталады. 
Персоналдың  бағалауы  жҧмысшының  бос  немесе  жҧмсалған  жҧмыс  орнына 
сҽйкестігін  анықтау  ҥшін  жҥзеге  асырылады.  Бос  орынды  жҧмсау  кезінде  жҧмысшының 
потенциалын,  яғни  кҽсіби  білім  мен  тҽжірибесін,  ҿмірлік  жҽне  ҿндірістік  тҽжірибесін, 
денсаулық  жҽне  жҧмысқа  қабілетін  жҽне  басқа  да  ерекшеліктерді  анықтау  маңызды. 
Потенциалды бағалау  нақты жҧмыс орнында адамдардың қабілетін қолдану перспективасы 
жҿнінде ойластыруға мҥмкіндік береді. Жҧмысшының жҧмыс орнына сҽйкестігінің талдауы 
белгілі  бір  уақыт  ҿткенде  қажет  жҽне  еңбек  нҽтижелерін  ескере  отырып,  шығармашылық 
потенциал жҽне жеке салымды бірлесіп бағалау жолымен мҥмкін. 
Персоналды  ҧйымдастыру  олардың  потенциалын,  жеке  салымын  жоспарланатын 
карьера,  жас,  жҧмыс  орындарын  жҧмсау  мерзімдерін  жҽне  кҽсіпорынның  штаттық 
кестесінде  бос  орындардың  болуын  бағалау  нҽтижелерінен  шыға  кадрлардың  ҥнемі 
қозғалысын  қамтамасыз  ету  керек.  Ғылыми  негізделген  персоналдың  ҧйымдастырылуы 
олардың ҿмірлік қызығушылықтарын ескере отырып, қызметтік карьераның жоспарлануын; 
жҧмысшылар  категориялары  жҽне  кадрлар  резервіне  тҽуелді  мақсаты,  бҽсекелесуі  немесе 
таңдалуының  рационалды  сҽйкестелуін;  бағалау  нҽтижелеріне  тҽуелді  аппарат 
жҧмысшыларының  жоспарлы  қозғалысын;  жҧмыс  орнын  жҧмсау  мерзімдері  жҽне  басқару 
кадрларының  жасын  анықтауын;  жҧмыс  орнын  ғылыми  ҧйымдастыруын;  еңбек  шарттары 
мен тҿлемін анықтауын жан-жақты қарастырады. 
Персоналдың  бейімделуі  –  бҧл  ҧжымның,  ҧйымның  ішкі  жҽне  сыртқы  ортаның 
ҿзгермелі  шарттарына,  ал  жеке  индивидуумдардың  жҧмыс  орнына  жҽне  еңбек  ҧжымына 
бейімделу  процесі.  Жҧмысшылардың  бейімделуі  бейімделу  критериі,  сынақ  мерзімін 
ҧйымдастыру,  жас  мамандардың  бейімделуі,  консультация  жҽне  оқыту  ҽдістері,  адам 
ресурстарының  дамуы  секілді  негізгі  элементтерді  қамтиды.  Бейімделу  қызметшілердің 
тҧрақты жҧмысқа орналасуымен аяқталады. 
Персоналды оқыту жҧмысшылардың кҽсіби білімдері мен тҽжірибелерінің ҿндіріс пен 
басқарудың  осы  заманғы  деңгейіне  сҽйкестігін  қамтамасыз  ету  ҥшін  арналған.  Оқытудың 
тҿрт  тҥрі  бар:  негізгі  мамандықты  алуды  білдіретін  жҧмысшылар  мен  қызметшілердің 
училище,  техникум  жҽне  жоғарғы  оқу  орындарында  дайындығы;  оқу  орындарында 
квалификацияны кҿтеру (орталық, мектеп, институт), яғни жҧмысшының негізгі мамандығы 
бойынша  жаңа  білімдерді  алу;  жаңа  мамандықты  алу  ҥшін  персоналдың  қайта  дайындау; 
жоғарғы  оқудан  кейінгі  кҽсіби  білім  алу  (магистратура,  аспирантура,  докторантура). 
Оқытудың  кҿрсетілген  тҥрлерінің  ҿзара  ҽрекеттесуі  ҽрбір  жҧмысшының  білімін  ҥзіліссіз 
кҿтеру  ҥшін  мҥмкіндіктерді  қамтамасыз  етуге,  адамдар  саны  мен  персоналдың  кҽсіби-
квалификациялық қҧрылымы арасындағы сҽйкестігін уақытында басқаруға мҥмкіндік береді. 
Сонымен,  персоналды  басқару  кадр  саясатын,  таңдау,  бағалау,  ҧйымдастыру, 
бейімделу  мен  кардларды  оқытуды  қамтитын  жҥйе  ретінде  қарастырылып,  кҽспорынның 
басты  нормативтік  қҧжаттарында  кҿрініс  табуы  керек.  Жалпы  персоналды  басқарудың 
бірнеше  ерекшелігі  бар.  Персоналды  тиімді  басқару  негізінен  кеңседе  болатын  ҽртҥрлі 
процедуралар  мен  ережелерге  қарағанда,  практикалық  қызметке  бағытталған.  Персоналды 
басқару  шарушылық  қызметіндегі  мҽселелерді,  персоналдың  дамуын,  еңбек  жағдайын 
жетілдіруді,  еңбек  жағдайын  жетілдіруді  қолдай  отырып,  олармен  байланысты 
проблемаларды  шешуге  басты  назар  аударады.  Сонымен  бірге  ол  жеке  қызметшіні  жеке 
тҧлға  ретінде  қарастырып,  оның  жекелеген  қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  тырысады. 
Ҽрбір  кҽсіпорынның,  фирманың  ҧзақмерзімдік  стратегиясында  адам  факторы  қашан  да 
ескеріледі. 
Персоналды  басқарудың  мақсаты  –  кҽсіпорын,  фирманы  басқарудағы  жетістіктерге 
қол  жеткізу  болып  табылады.  Сонымен  қатар  оның  жекелеген  мақсаттарына  мыналар 
жатады: фирманы жақсы дайындалған қызметшілермен қамтамасыз ету; персоналды басқару 
бҿлімінің  саясатын  қызметшілерге  жеткізу;  персоналдың  біліктілігін,  тҽжірибесін,  жҧмыс 

 
318 
істеу  қабілеті  мен  шеберлігін  тиімді  пайдалану.  Фирма  басшылары  қызметшілерді 
тиімділікке жетудің кҿзі деп қарастырған жағдайда ғана осы мақсаттар орындалады. 
Персоналды  басқару  міндеттеріне  мыналар  жатады:  фирмаға  алдына  қойған 
мақсаттарына  жетуде  кҿмектесу;  фирманы  жоғары  дҽрежелі  мамандармен  қамтамасыз  ету; 
қызметшілердің  ҿз  еңбегімен  қанағаттануын  барынша  кҿтеруге  тырысу;  қызметшілердің 
ҿмір сҥру деңгейін кҿтермелеу; персоналды басқарудың ҥнемі қызметшілермен байланыста 
болды; жақсы моральдық климатты сақтауға кҿмектесу жҽне т.б. 
Кҽсіпорынның  жоғары  басқармасында  персоналды  басқару  ҿмірлік  маңызды 
элементке  айналды.  Персоналды  басқару  жалпы  басшылыққа  жҽне  стратегиялық 
жоспарлауға  ену  керек  деп  санайтын  фирмалар   саны  жыл  санап  ҿсуде.  Кҽсіпорындағы 
персоналды басқару тҧжырымдамасының негізін қазіргі уақытта қызметкерлердің жеке тҧлға 
ретіндегі ролінің ҿсуі, ҧйымның алдына қойған мақсатына сҽйкес оларды ҧйымдастыру жҽне 
бағыттау жатады. 
 
Қолданылған әдебиеттер тізімі 
 
1.
 
РахметовБ.А.Персоналдыбасқару- Алматы: Экономика, 2010. 
2.
 
Ахметов К. Менеджмент негіздері - Алматы: Экономика, 2009. 
3.
 
Қожанов М.К. Ҧйымда персоналды басқару – Алматы. 2011. 
 
 
УДК 791.9 
 
ПРОБЛЕМЫ ФОРМИРОВАНИЯ ИМИДЖА КАЗАХСТАНА. 
 
Шукутпаева А.Д., 
agnur66@mail.ru
 
Костанайский государственный педагогический институт,Костанай 
Научный руководитель - к.п.н. Н.А. Огиенко  
 
 
 Республика  Казахстан  –  страна,  находящаяся  в  состоянии  развития.  Как  молодое 
государство Казахстан стремится всеми путями добиться мирового признания. В достижении 
целей,  поставленных  со  времени  обретения  независимости,  страна  планомерно  движется 
вперед.  Немаловажным  аспектом  и  для  общества,  и    для  Президента  Н.А.  Назарбаева 
является работа по изучению опыта более развитых, успешных стран. Казахстан планомерно 
наращивает сотрудничество с другими государствами, участвует в международных форумах, 
конференциях.    Для  того,  чтобы  усилия  были  более  эффективными,  следует  постоянно 
совершенствовать  цели  и  формировать  новые  навыки.  Ключевым  понятием, 
характеризующим процессы мирового развития на рубеже ХХI века, стала глобализация. Ее 
суть  - в резком расширении и усложнении взаимосвязей и взаимозависимостей как людей, 
так  и  государств,  что  выражается  в  процессах  формирования  планетарного 
информационного  пространства,  мирового  рынка  капитала,  товаров  и  рабочей  силы,  в 
интернационализации  проблем  техногенного  воздействия  на  природную  среду.  Таким 
образом,  феномен  глобализации  выходит  за  чисто  экономические  рамки  и  охватывает 
практически  все  сферы  общественной  деятельности.Глобализация  –  это  своего  рода 
концептуальное обозначение динамических процессов, наблюдаемых в мире. Глобализация в 
Казахстане  должна  осуществляться  на  всех  уровнях.  Необходимо  не  упускать  из  виду  ни 
одну сферу деятельности, влияющую на развитие страны. В этой связи Казахстан стремится 
к  повышению имиджа страны на мировой арене.  
 В настоящее время мнение иностранцев о нашей стране слегка размыто.  В одном из 
казахстанских  изданий  была  опубликована  статья,  в  которой  гражданам  Российской 
Федерации  был  задан  вопрос:  "Что  вам  приходит  на  ум,  когда  вы  думаете  о  Казахстане?"  

 
319 
Большинство россиян видят в своем воображении широкие степи, пустыни, стада лошадей 
и  верблюдов.  Среди  многочисленных  ответов  прозвучали  такие,  как:   горы,  кумыс,  море 
тюльпанов,  Алматинский  апорт,  ковыль,  целина,  арбузы.  Кто-то  говорил о  сурках  и 
тарантулах,  кто-то  об  аксакалах.  Были  ответы  про гостеприимный  народ,  Айсулу, 
бешбармак  и  ароматный  чай  в  пиалах.    Люди  с  экономическим  образованием  сразу 
отметили многонациональное  государство,  огромные  запасы  нефти,  столицу  Астану, 
быстрорастущую  экономику,  вследствие  чего  благоприятные  социальные  общественные 
составляющие для населения. Представители  старшего поколения делились ассоциациями, 
которые у них связаны с казахстанцами с тех времен, когда они вместе проходили службу в 
армии. На первом месте по популярности  упоминание о  сайгаках и бескрайних степях. На 
втором  - Байконур. Благоприятно, что этот важный стратегический объект ассоциируется у 
россиян  с  Казахстаном.  Более  половины  опрошенных  считают  наше  государство важным 
политическим и экономическим партнером России. 
             Исходя из данных опроса, можно сделать вывод о достаточно точном представлении 
ближайших  соседей  о  нашей  стране.  Однако  Россия  является    государством,  история 
которого многие годы пересекалась с историей Казахстана. А что знают о Казахстане жители 
других,  более  отдаленных  стран?  Вызывает  сомнение  то,  что  у    граждан  из  дальнего 
зарубежья    найдутся  ассоциации  с  названием  нашей  страны.  Понимая  это,  Казахстан  
старается  заявить  о  себе  с  помощью,  так  называемых  средств  PR.  На  первом  этапе   
определяются события, которые могли бы заинтересовать мировое сообщество. 
7  февраля  этого  года  завершился  открытый  Республиканский  конкурс  ―Портрет 
Казахстана  за  рубежом‖,  который  организовала  корпорация  ―ZERE‖.  Основной  целью 
конкурса  являлась  —  концептуальная  проработка  и  реализация  проекта  по  улучшению 
имиджа  Казахстана  за  рубежом.  Имидж  государства  является  его  своеобразной  ―визитной 
карточкой‖,  инструментом  обеспечения  безопасности,  эффективным  механизмом  защиты  и 
продвижения  интересов  страны.  Чем  больше  страна  положительно  позиционирует  себя  во 
внешнем  мире,  тем  лучше  ее  воспринимают  и  понимают  за  рубежом,  а  пренебрежение 
имиджем имеет не только политические, но и экономические негативные последствия. Как 
отмечали организаторы конкурса, необходимость определения четкого портрета Казахстана 
за  рубежом  назрела  уже  давно.  На  данном  этапе  развития  мировая  общественность  по-
прежнему  мало  информирована  не  только  о наших  реалиях,  но и  о  Казахстане  вообще.  До 
сих пор имидж нашей страны за рубежом базируется на  сформированных из стандартного 
набора  стереотипах,  присущих  всем  странам  чье  название  заканчивается  на  ―СТАН‖.  Для 
объективности  нужно  упомянуть  -  в  мире  считают  также,  что    Казахстану  есть  куда 
стремиться,  и  использована  только  часть  его  потенциала.  Главная  причина  такого 
искаженного  представления  о  нашей  стране  -  отсутствие  продуманной  стратегии 
привлечения  внимания    экспертов,  лидеров  общественного  мнения,  СМИ  по  всему  миру  к 
событиям  в  Казахстане.  В  том  числе  глубокое    исследование    ситуации  в  стране,  для  того 
чтобы  четко  определить  наши  сильные  и  слабые  стороны,  разработать  каналы 
коммуникаций.  Большую  работу  необходимо  провести  и  внутри  страны  с  населением  по 
повышению уровня самосознания, улучшению культуры, уровня сервиса и прочее.  
 Одним  из  наиболее  масштабных  проектов  имеющих  огромное  значение  является 
проект    «G-global»  с  инициативой  которого,  15  декабря  2011  года  на  Торжественном 
собрании  в  честь  20-летия  Независимости  Республики  Казахстан  Президент  Нурсултан 
Абишевич  Назарбаев  выступил  на  базе  Астанинского  экономического  форума.  Целями 
создания данного проекта являются:  
-
 
 создание  условий  для  интерактивных,  открытых,  публичных,  дискуссий  и  дебатов  с 
участием мирового экспертного сообщества; 
-
 
обмен идеями и опытом казахстанских и зарубежных экспертов; 
-
 
определение  наиболее  актуальных  экспертных  работ  для  обсуждения  и  реализации 
проектов; 
-
 
повышение имиджа и роли экспертов Казахстана в мировом сообществе; 

 
320 
-
 
содействие  привлечению  инвестиций  в  инновационные  и  производственные  бизнес-
идеи.  
     Коммуникативная  площадка  и  проект  «G-Global»  по  сути,  являются  средствами 
осуществления  глобализации. Коммуникативная  площадка  с первых дней  обратила на  себя 
внимание  мировой  общественности.  Она  позволяет  развивать  многие  сферы  образования  и 
науки.  Более  10  000  пользователей  зарегистрировались  на  сайте.  Число  стран  мира, 
пользователи  которых  принимают  активное  участие,  более  130.  Данный  проект  заявил  о 
нашей стране, и повысил репутацию экспертного сообщества Казахстана. 
 
  Как отмечают эксперты, и публикаторы статей одним из инструментов  PR  является  
развитие  туризма.  Многие  авторы  уделяют  большое  внимание  месту  Казахстана  в 
международном туризме и, как следствие, имиджу нашей страны в мировом сообществе. В 
публикациях  на  сайте  «G-Global»  часто  выделяются  проблемы  значимости  и  узнаваемости 
Казахстана.  Это  очевидно,  поскольку  положительная  репутация  страны,  формируется  в 
первую очередь в сознании туристов, посетивших ее.  Известно, что мнение о Казахстане у 
иностранных  граждан  размыто  или  вообще  отсутствует.  Появляется  необходимость  в  
повышении    позиционирования  нашего  государства  на  туристском  рынке  и  в  целом 
повышение  его  имиджа  в  экономическом  плане.  В  данной  проблеме    видится  потребность 
формирования индивидуальности нашей страны, создание национального бренда. В решении 
проблем  отечественные  авторы  уделяют  внимание  наличию  специально  подготовленных 
кадров сферы туризма, с чем соглашается большинство участников дискуссии, развернутой в 
рамках  коммуникативной  площадки.  Подготовка  кадров  или  образование  в  сфере  туризма 
это то, на что в первую очередь обращается внимание. И в этом вопросе участники выделяют 
необходимость  финансирования  подготовки  специалистов  туристской  сферы  со  стороны 
государства.  Также  уделяется  внимание  необходимости  увеличения  информации  о 
Казахстане в сети Интернет, так как, в настоящее время именно Интернет является наиболее 
массовым  распространителем  информации.  Многие  выделяют,  что  в  сети  Интернет 
практически  отсутствуют  данные  о  Казахстане,  как  о  стране    с  хорошим  туристским 
потенциалом. Если и существует, какая-либо информация, то она направлена в основном на 
русскоговорящие  страны.  Качественная  -аудио  и  -видео  информация  о  Казахстане 
практически  отсутствует.  Таким  образом,  выявилось  несколько  проблем,  которые  мешают 
повышению  и  укреплению  имиджа  нашей  страны  в  мире.  Такими  проблемами  на 
сегодняшний момент являются: 
1.
 
отсутствие  информации  о  Казахстане  для  иностранцев,    рекламы  и  недостаточное 
использование  средств  PR,  отсутствие  видимых  результатов  работы  по  созданию 
национального бренда; 
2.
 
отсутствие    четкого  определения  туристских  и  других  объектов,  которые  заведомо 
привлекут внимание мирового сообщества; 
3.
 
для 
осуществления 
всего 
задуманного 
выявляется 
необходимость 
в 
профессиональных кадрах, способных грамотно организовать все процессы; 
4.
 
несогласованность  деятельности  различных  инстанций,  формирующих  имидж 
Казахстана;  
5.
 
недостаточность усилий в работе координирующих структур. 
      В основе решения проблем лежит развитие и взаимосвязь всех областей: экономики, 
науки  и  образования,  искусства,  культуры  и  туризма.  Так  как  глобализация  и  развитие 
страны  возможны  только  при  условии  абсолютного  участия  государственных  и  не 
государственных  объектов.  Большую  роль  в  формировании  имиджа  страны  сыграет 
расширение информационного поля, распространение данных о Казахстане в сети Интернет 
и грамотная, качественная реклама на всех уровнях деятельности. 
  В  целом  весь  опыт  двадцатилетнего  развития  нацелен  на  одну  стратегическую 
миссию,  определенную  Президентом  еще  в  1991  году,  –  строительство  независимого, 
процветающего,  политически  стабильного  Казахстана.  Реальные  действия  с  каждым  годом 

 
321 
приближают нашу страну во главе с президентом Назарбаевым Нурсултаном Абишевичем к 
намеченным целям. 
 
Список использованных источников 
 
1.  Аналитический  отчет  о  ходе  реализации  государственной  молодежной  политики 
Министерства 
образования 
и 
науки 
Республики 
Казахстан 
//|
http://www.edu.gov.kz/ru/dejatelnost/molodezhnaja_politika/informacionno_analiticheskaja_rabo
ta/realizacija_gosudarstvennoi_molodezhnoi_politiki_v_rk/proekt_koncepcii_gosudarstvennoi_mol
odezhnoi_politiki_do_2020_goda
 
2. Проект концепции государственной молодежной политики до 2020 года // Министерство 
юстиции Республики Казахстан//  
http://www.minjust.kz/ru/node/38994
 
3.  Рейтинг 2012 стран мира. Рейтинг России. Уровень 
 
 
Подсекция 8. 3. G-20 ЕЛДЕРІ ҤШІН ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ ҤЗДІК ҦСЫНЫСТАР 
 
 
УДК[339.543:658] (574) 
 
ҚР-ДА ШАҒЫН ЖҼНЕ ОРТА БИЗНЕСТІҢ ДАМУЫНА КЕДЕНДІК ОДАҚТЫҢ 
ТИГІЗЕТІН ҼСЕРІ 
 
Абжанова Д.С.,
abzhanova.91@mail.ru
 
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҦУ, Астана, Қазақстан 
Ғылыми жетекшісі – М.Т.Набиева 
 
Фритредерлік  теориясының  кҿзқарасы  бойынша,  мемлекет  еркін  саудаға  араласпауы 
керек  жҽне  халықаралық  бҽсекелестікті  тежейтін  барлық  жағдайларға  жол  берілмеуі  керек. 
Жалпы, кез келген теорияда, оның ішінде К. Маркстің ілімінде де мемлекеттің экономикасы, 
капиталдың  қозғалысы,  тауар  мен  қызметтердің  жандануы,  жҧмыс  кҥшінің  толық  болуы 
ҥшін   шекарадағы   кедергілер  неғҧрлым  аз  болса,  соғҧрлым  ҿндіріс  дамып,  тҧтынушылар 
ҥшін  таңдау  да  кҿбейе  тҥседі.  Тҽуелсіздік  алған  сҽттен  бастап  Қазақстан  тікелей 
инвестицияны  жақсы  тарта  алды.  Ал  тікелей  инвестиция  экономиканы  дамытудың  негізгі 
қозғалтқыштарының бірі болып табылады. Егерде  бҥгінге дейін тартылған инвестиция 107 
млрд.  долларды  қҧраса,  оны  жан  басына  шағып  кҿрсек,  Қазақстанның  бҧл  мҽселеде  ең 
табысты  мемлекетке  айналғанына  кҿз  жеткіземіз.  Бірақ,  осы  нҽтижеге  негізінен  шикізатқа 
бай  мемлекет  ретінде  қол  жеткізгені  белгілі.  Қазіргі  біздің  мақсатымыз  шикізаттық  емес 
секторға тікелей шетелдік инвестицияны  тарту болып табылады. Ҿз кезегінде бҧл мақсатқа 
қол  жеткізу  ҥшін  тҧтыну  нарығының  кең  ауқымы  қажет.  Сондықтан  ықпалдастық идеясын 
сатылап  жҥргізу  жҽне  ҿз  айналамызда  экономикалық  кеңістікті  кеңейту  бҧл  ҿте 
прагматикалық  қадам  болып  табылады.  Бҧл  бағытта  Кедендік  одақ  пен  Бірыңғай 
экономикалық  кеңістіктің  біздің  ҽрқайсысымызға,  баршамызға  берер  пайдасы  мол  ҽрі  ол 
келесідей  нҽтижелерге  қол  жеткізу  ҥшін  ҿз  септігін  тигізе  алады,  олар:  экономикалық, 
шикізаттарды  тиімді  пайдалану,  геосаясатты  нығайту,  сонымен  бірге  шағын  жҽне  орта 
бизнесті дамыту.  
Беделді сарапшылардың пікірінше, Кедендік одақтан біздің елге келер пайда аз емес. 
Себебі  шикізаттық  емес  салаға  қҧйылатын  шетел  инвестицияларының  ағыны  ҥш  елдің 
кҽсіпорындарының  бір-бірін  толықтырып  отыратын  кооперациясы  ҥшін  серпін  жҽне 
вертикальды  кіріккен  корпорациялардың  қҧрылуына  алып  келеді.  Кедендік  тарифтердің 
ҿсімімен  жҽне  қосымша  инвестицияларды  тартуға  байланысты  бюджеттің  кіріс  бҿлігі 
қосымша толығады. 

 
322 
Бизнес ҥшін одақтың қолайлы жағы басым. Ресей мен Беларусьта тауар ҿткізу нарығы 
кеңейеді.  Тауарларды  кеденнен  ҿткізгеннен  кейін  жҥзеге  асатын  жанама  салықтарды  тҿлеу 
мерзімі  айдың 20-сына дейін ҧзартылады. Былай алып қарағанда мҧның ҿзі несиелеу тҽрізді. 
Одақ  ішінде  бҧрынғыдай  кедендік  рҽсімдеу  жҽне  таңдамалы  кедендік  бақылау  болмайды. 
Одаққа  қатыспайтын  ҥшінші  елдерден  тасымалданатын  тауарларға  мейлінше  жоғары 
тарифтер  бекітілді.  Мысалы,  бҧрын  барлық  тауарлар  бойынша  баждар   мҿлшерлемесінің 
орташа  арифметикалық  деңгейі  6,2  пайызды  қҧраса,  бҥгінде  ол  10,6  пайызға  ҿсті.  Мҧндай 
жағдайда импорт азаяды, оның орнын қазақстандық тауарлар басады. Қарапайым тҧрғындар 
одақ  ішінде  шекарадан  тҥрлі  кедендік  рҽсімдеулерге  уақыттарын  жоймай  еркін  ҿтеді. 
Нарықтағы  ҽжептҽуір  қымбаттаған  импорттық  тауарлар  орнын  қолжетімді  бағадағы  
отандық ҿндіріс тауарлары басады. Одаққа кіретін мемлекеттердің тауарлары ҿзара бҽсекеге 
тҥседі, тҧтынушы ҿз қажетіне сапалысын таңдайды. 
Кедендік одақ туралы Елбасы: «Қазақстан, Ресей жҽне Беларусь арасындағы кедендік 
одақ біздің елдің ықпалдастыру бастамамыздың маңызды қҧрамдас бҿлігі болып табылады. 
Ресеймен, Беларуспен  бірге біздер бірыңғай команда қҧрдық, ол  ҽр  мемлекеттен ҥштен бір 
ҿкілдерден  тҧратын  жҽне  ҽр  мемлекетті  барлық  келіссҿздерде  білдіретін  болады.  Бҧл 
экономикалық  жағынан  тиімді  болады»,  –  деген  еді.  Елімізде  орта  жҽне  шағын  бизнесті 
қолдайтын  мемлекеттік  бағдарламалар  бар,  мараторийлер  де  жарияланып  жатады.  Бірақ 
сонда  да  ҽлі  тҥзететін  жағдайлар  аз  емес.  Парақорлықпен  кҥрес  жҽне  қаржы  табу  жағы 
қиындау.  Банктердің  несиесі  жоғары,  венчурлік  капитал  жоқтың  қасы  ҽрі  ҿнеркҽсіпте 
азаматтар тҽуекелге барудан қорқады. Ҽсіресе, шағын бизнестің қаржы кҿздері ҿте аз.  
Ең  жоғары  трибуналардаң  орта  жҽне  шағын  бизнесті  дамыту  жҽне  экономиканы 
тҥрлендіру қажеттілігі кҿп айтылады. Ҿйткені, біз экспортты алсақ, оның тоқсан пайызынан 
астамы шикізат. Ол да кҿбінесе ірі жҽне шетелдік корпорациялардың экспортының ҥлесінде. 
Ал  шағын  бизнес  –    мемлекеттін  тірегі.  Шағын  бизнес  жҧмыс  орнын  қалыптастырады, 
ҽлеуметтік  теңсіздікті  азайтады.  Ҽсіресе  шағын  жҽне  орта  бизнестің  ішінде  ҿндіріспен 
айналысатындардың маңызы ҿте зор. Егер осындай ҿндіруші тҧрғысынан қарайтын болсақ, 
Кедендік одақтың ҽкелетін пайдалары да жетерлік.  
Менің ойымша, Кедендік одақтың шағын жҽне орта бизнестің дамуына қосатын ҥлесі 
тҿмендегідей: 
 
Ҽкімшілік  кедергілердің  алынуы.  2011  жылдың  шілдесінен  бастап  одақтың 
ішіндегі  кедендік  постылар  алынды.  Демек,  одаққа  мҥше  мемлекеттер  арасындағы  сыртқы 
сауда  жанданды.  Реконструкция  жҽне  даму  Еуропа  банкінің  мҽліметтері  бойынша,  Ресей, 
Қазақстан  жҽне  Беларусь  арасындағы  тауар  айналымы  кҥрт  артқан.  2010  жылдың  соңына 
қарай Одаққа мҥше ҥш ел арасындағы тауар айналымы 46,2 пайызға артып, 935,9 миллион 
долларды 
қҧраса, 
2011 
жылдың 
соңында 
2 
есеге 
дейін 
артқан.  
Кедендік  одақ  аумағында  кедендік  рҽсімдеуді  тоқтату  кҽсіпкерлердің  ҿзара  тауар 
айналымына  да  оңды  ҽсерін  тигізуде.  Қазақстан  кҽсіпкерлері  арасында  Ресей  мен 
Белоруссиядан  келетін  арзан  импорттық  тауарлардың  жаңадан  бой  кҿтере  бастаған 
Қазақстан  кҽсіпорнын  тҧншықтырады  деген  қорқыныш  басым  болды.  Алайда  бҥгінде  ол 
қорқынышқа  орын  жоқ  деп  айтуға  болады.  Ортақ  кедендік  баж  салығын  енгізу 
экономикалық саясатты ҥйлестіруге жол ашты жҽне 2009 жылғы дағдарыстан шығуға жақсы 
ҽсер етті;  
 
Кедендік  баж  салығын  Кедендік  одаққа  мҥше  емес,  ҥшінші  елдерден  келетін 
азық-тҥлік  ҿнімдері  ҥшін  арттыру  шарасы  одаққа  мҥше  мемлекеттердің  ішкі  азық-тҥлік 
нарығын қорғау ҥшін енгізіліп отыр. Кедендік одаққа мҥше емес елдерден келетін азық-тҥлік 
ҿнімдерінің  қымбаттауы  аталған  мемлекеттердің  ішкі  нарығын  дамытуға  жҽне  азық-тҥлік 
корпорацияларының бой кҿтеруіне мҥмкіндік жасайды. Тек 2010 жылдың екі айының ҿзінде 
ҥшінші мемлекеттерден ҽкелінген азық-тҥлік ҿнімдеріне салынған баж салығының тҥсімдері 
7,6  млрд.  теңгеге  ҿскен.  Ресей  мен  Белоруссиядан  ҽкелінген тауарларға  салынған  қосымша 
қҧн салығы негізінде 7 миллиард теңгеге ҿскен. Тек 2010 жылдың ҿзінде кедендік тҥсімдер 

 
323 
66 пайызға артқан. Қытайдан ҽкелінетін арзанқол ҿнімдерді шектеу отандық ҿнімді қолдауға 
бағытталған; 
 
Кедендік одақтың тағы бір ҽлеуетті артықшылығы  – шетелдік инвестицияның 
келуі.  Малайзия,  Оңтҥстік  Корея  жҽне  Тайвань  (Қытай)  сияқты  мемлекеттердің  дамуында 
АҚШ  жҽне  Жапондық  инвесторлардың  маңызы  зор.  Малайзия  экспортының  40  пайызға 
жуығы  электроника  ҿнімдері,  текстиль  20  пайыз  тҿңірегінде.  Бҧл  елдер  шетелдік 
инвестицияларды  жоғары  технологиялық  секторларға  бағыттай  білген.  Қазақстан  да 
шетелдік  инвесторлар  жағынан  жетім  емес,  1993-2008  жылдары  аралығында  90  миллиард 
АҚШ  доллар  кҿлімінде  инвестиция  тартылған.  Бірақ  бҧл  мҿлшердің  69  пайызы  кен  қазу 
саласы  мен  геологиялық  барлау  қызметтері  ҥлесіне  тиесілі.  Келесі  мақсат  – 
экономикамыздың  ҽртараптандырылуы  ҥшін  шетелдік  инвестицияларды  шикізаттан  басқа 
салаларға тарту. Кедендік одақтың қҧрылуы шетелдік инвестицияның келуіне «тарифті аттап 
ҿту  эффектісі»  арқылы  ҽсер  етеді.  Ол  ҥшін  жергілікті  жҧмысшыларды  пайдалану  жҽне 
технология  трансфері  мҽселелерін  қолға  алып,  шетелдік  инвесторларды  тарту  ҥшін 
кҽсіпкерлік  инфрақҧрылымды  дамытсақ,  елімізге  шетелдік  технологияның  келуінің 
пайдасын кҿреміз. 
Кедендік одаққа мҥше елдердің мемлекеттік органдары Қазақстандағы Кедендік одақ 
ықпалымен  (ішкі  тарифтердің  ҿзгеруі  есебінен  емес,  ҽкімшілік  кедергілердің  жеңілдеуінен 
жҽне  ақша  айналымының  жылдамдатылуынан)    машина  жҽне  қҧралдар,  азық-тҥлік 
тауарлары,  жеңіл  ҿнеркҽсіп  тауарлары  арзандайды  деп  болжайды.  Маусымдық  кҿкҿністер 
мен  жеміс-жидектер,  Қырғызстан  арқылы  импортталатын,  Қытайдан  ҽкелінетін  тауарлар, 
ескі 
автомобильдер 
қымбаттайды. Кҽсіпорын 
субьектілерінде 
салық 
салудың 
айырмашылығы  (Қазақстанда  30  пайызға  дейін  жеңіл)  Қазақстанды  Кедендік  одақ  аясында 
оффшорлы  аймаққа  айналдыруда.  Кедендік  одақтың  басқа  мҥшелері  Қазақстанда 
салықтарды  ҿз  деңгейіне  дейін  кҿтеруді  жҽне  ҽкімшілік  шараларды  кҥшейтуді  кҿздеп 
отырған  жоқ,  керісінше  Қазақстан  деңгейіне  дейін  тҿмендетуді  мақсат  етуде. Бірыңғай 
кедендік тарифтерді енгізу, баж салығы мен экономикалық шектеулерді алып тастау арқылы 
Ресей, Беларусь жҽне Қазақстанның ішкі жалпы ҿнімін 2015 жылға қарай 15 пайызға жуық 
арттыруға болады деп болжанған. 
Менің  пікірімше,  бҥгінде  шағын  жҽне  орта  кҽсіпорындар  Кедендік  одақтың 
ҽлеуметтік-экономикалық  ҥлгісінің  негізіне  айналуы  тиіс.  Себебі  олар  одақтың 
экономикасындағы  бҽсекелестіктің  дамуының  стимулы  бола  тҧра,  ірі  кҽсіпорындардың 
ҿндіріс  тиімділігін  арттырып,  жаңа  технологияларды  енгізуге  кҿмегін  тигізеді.  Бҧл  ҥлгінің 
шағын  жҽне  орта  кҽсіпкерлікті  қолдаудың  жҥйелі  саясаты  шағын  жҽне  орта  кҽсіпкерлікті 
қҧрайтын жҽне оның қызмет етуін жҥзеге асыратын ҥш негізгі буынға басты назар аударуы 
қажет. Олар: адам, фирма жҽне қоғам. Бҧл саясаттың басты мақсаты мемлекет пен бизнестің 
ортақ мҥдделерін тҧрақтандыру болуы тиіс.  
Шағын  жҽне  орта  кҽсіпорындар  Кедендік  одақтың  негізіне  айналуы  ҥшін  менің 
ҧсыныстарым келесідей: 

 
Одақтағы елдердің ҚҚС ҥйлесімін табу; 

 
Қаржыландыру шарттарына тҥзетулер енгізу; 

 
Ҽлеуметтік саясатқа да ҿзгерістер енгізу; 

 
Нормативтік-қҧқықтық базаны одан сайын жетілдіру; 

 
Алғашында  кҽсіпкер  сҽтсіздікке  ҧрынса,  екінші  мҥмкіндік  беріп,  қолайлы 
жағдайлармен қамтамасыз етуге тырысу; 

 
Ҽр  тҥрлі  жеңілдік  шарттарын  кҿздейтін  материалдық  жҽне  қаржылық 
ресурстармен қамтамасыз ету; 

 
Одақ  шеңберінде  шағын  жҽне  орта  бизнесті  ҧзақ  мерзімді  бағдарламалармен 
қамтамасыз ету; 

 
Ақпараттық,  ҽкімшілік  жҽне  нормативтік,  қаржылық  пен  салықтық, 
серіктестікті  кеңейту,  бҽсекелестікті  арттыру,  зерттеулер  мен  инновацияларға 
қол жетімді шаралармен қамтамасыз ету. 

 
324 
Бҧл ҧсыныстар арқылы келесідей мақсаттарға қол жеткізуге болады: 

 
Бірыңғай ішкі нарықты кҥшейту; 

 
Кҽсіпорын деңгейінде кҽсіпкерлік қызметті интернализациялау; 

 
Ҽкімшілік тосқауылдарды жеңу; 

 
Одан ҽрі жаһандануға қол жеткізу.  

жүктеу/скачать 3,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: