Сборник статей международной учебно-методической конференции

82 

 

удовлетворенности  клиентов,  улучшением  финансовых  результатов  и  ростом  удовлетворенности 

сотрудников своей работой. 

Многие  образовательные  учреждения  США,  активно  внедряют  методы  всеобщего 

управления качеством и системы непрерывного совершенствования качества.  

TQM 

использует 

непрерывное 

усовершенствование 

для 

выражения 

идеи 

усовершенствования  как  процесса  решения  проблемы.  Непрерывное  усовершенствование 

основано  на  двух  основных  целях:  систематизированное  и  повторяющееся  усовершенствование. 

[2]. 

Основой  для  реализации  усовершенствований  является WV модель.  Ш.  Шиба 

модифицировал W модель Кавакиты применительно к TQM, получив WV модель. Данная модель 

применяется  для  иллюстрации  ключевых  понятий  непрерывного  усовершенствования  и 

отображает общую форму решения проблемы как чередование мысли и  опыта. Путь во времени 

между этими двумя уровнями образует форму W, затем V отсюда и название WV. WV модель - 

это  способ  понять  и  запомнить  три  главных  этапа  в  усовершенствовании  и  сохранении  качества 

Улучшения  достигаются  в  результате  научных  подходов  и  средств  и  мобилизацией  коллективных 

или  индивидуальных  усилий,  при  этом  научный  подход  рассматривает  множество  возможных 

решений,  пока  явно  не  обозначится  самое  лучшее  из  них.  Мобилизация  коллективных  усилий 

способствует  вовлечению  всех  членов  коллектива,  получению  информации  даже  от  наиболее 

замкнутых  из  них.  Сделав  первый  шаг  в  усовершенствовании,  используя  описанный  метод, 

повторяют эти методы для получения непрерывного усовершенствования. 

В последнее время наибольшее признание и развитие получил метод управления по целям 

(Management by Objectives или MBO) не только как средство оценки, но и как метод управления, 

как  философия  менеджмента.  Впервые  понятие  управления  по  целям  было  введено  Питером 

Друкером [3] в 1954 г. Управление  по  целям — это  систематический  и  организованный  подход, 

позволяющий  менеджменту  фокусироваться  на  достижении  целей  и  добиваться  наилучшего 

результата с помощью доступных ресурсов.  

Основная  идея  метода  заключается  в  том,  что  управление  и  развитие  является 

целенаправленным,  стремящимся  к  достижению  целей  организации  через  постановку  целей 

каждому  сотруднику  и  их  согласование.  Это  позволяет  перейти  от  простого  выполнения 

ежедневных  обязанностей  (ориентации  на  процесс)  к  осознанной  работе,  нацеленной  на  важный 

для компании результат. 

Основной  упор  делается  на:  прогнозировании  и  заострении  внимания  на  будущем 

организации  путем  развития  долгосрочных  организационных  целей  и  стратегических  планов; 

достижении  результата,  а  не  выполнении  текущих  задач;  повышении  как  индивидуальных 

компетенций, так и эффективности организации; повышение участия и вовлеченности работников 

в дела организации. 

В  качестве  метода  оценки  МВО  идеально  подходит  для  оценки  управленческого 

персонала,  особенно  высокого  уровня,  когда  оценка  с  использованием  других  методов  дает 

ограниченные результаты. 

Данный  метод  базируется  на  том,  что  в  начале  периода  (месяц,  квартал)  организации, 

подразделениям,  отделам,  сотрудникам  устанавливаются  четкие  задачи.  В  таблице 2 

проиллюстрировано  движение  целей  от  вышестоящего  уровня  руководства  к  нижестоящему  на 

примере коксового цеха АО «АрселорМиттал Темиртау». 

Целей  не  должно  быть  много на  каждом уровне. Оптимальным считается количество 3-5 

основных  целей.  Также  важнейшим  условием  эффективности  данного  метода  является 

обязательное доведение целей до сотрудника и их согласование с ним. 

Процесс  низведения  целей  завершился  на  уровне  мастеров  смен.  Для  достижения  целей 

цеха  они  должны  были  устранить  потери  как  рабочего  времени,  так  и  машинного  времени. 

Естественно,  данные  цели  должны  были  найти  свое  отражение  в  планах  всех  уровней 

менеджмента организации: от директора до сменного мастера. Повышение производительности на 

30%  было  внесено  в  годовой  план  производства  предприятия.  Рост  объемов  производства  и 

качественные характеристики кокса отразились в месячном и недельном графиках производства. 

На  уровне  сменных  мастеров  планирование  тесно  связано  с  выдачей  заданий,  поэтому  такой 

элемент как график выдачи печей оказался в новой системе управления на стыке между планом и 

заданием.  Наличие  цели  создает  обстановку,  стимулирующую  всех  сотрудников  стремиться  к 

постоянному улучшению. Более того, цель является двигателем всей системы управления, именно 

она  показывает  руководителям  всех  уровней,  чего  они  должны  достигнуть.  Однако,  важно 

83 

 

помнить,  что  просто  постановка  и  каскадирование  целей  не  принесет  организации  ожидаемых 

результатов, если не будет выстроена система контроля достижения поставленных целей и высшее 

руководство  не  будет  использовать  данную  систему.  Осуществляя  промежуточный  контроль  за 

достижением поставленных целей высшее руководство посылает менеджменту всей организации 

ясный  сигнал о том, что оно действительно заинтересовано в поставленных целях. Более того, в 

случае  выявления  проблем,  препятствующих  достижению  данных  целей,  должно  выявлять 

первопричины  этих  проблем  и  осуществлять  эффективные  корректирующие  действия, 

направленные  на  устранение  первопричин  таким  образом,  чтобы  устранить  возможность 

появления данных проблем в будущем. В противном случае у руководителей среднего и базового 

уровней  сложится  устойчивая  точка  зрения  о  том.  что  топ – менеджмент  организации  только 

требует и ничего не желает предпринимать для того, чтобы оказать помощь и содействие. 

Таким  образом,  были  предприняты  усилия  по  содействию  владельцам  организации  в 

постановке  цели  и  построению  дерева  целей,  охватывающее  все  подразделения  и  уровни 

управления. 

К  основным  элементам  управления  по  целям  относятся  постановка  целей,  планирование 

работы, текущий контроль и подведение итогов.  

В частности, данный метод предполагает выполнение шести основных этапов: 

Этап  №1.  Анализ  работником  совместно  с  непосредственным  начальником  содержания 

своих функциональных обязанностей. 

Этап  №2.  Составление  работником  списка  целей,  благодаря  достижению  которых  могут 

быть  получены  наилучшие  производственные  результаты.  Цели  должны  быть  и  общие  для 

компании и личные, включая план саморазвития оцениваемого. 

Этап.№3. Обсуждение выбранных целей с руководством, их корректировка и утверждение 

в окончательном варианте. Руководитель при этом консультирует, а не оценивает. 

Таблица 2 –Каскадирование целей в коксовом цехе[2] 

Уровень 

Цель 

Субъект постановки 

цели 

Объект цели 

Предприятие 

Повышение 

производительности труда на 

30% 

Генеральный директор 

Директор 

производства 

Коксовый цех 1.Повышение 

объемов 

производства кокса на 8%. 

2.Сохранение  качественных 

параметров 

кокса 

на 

неизменном уровне 

Директор 

производства 

Начальник цеха 

Смены 

коксового цеха 

Снизить  на 100% потери 

рабочего    и  машинного 

времени 

Начальник цеха 

Мастера смен 

 

Этап.№4.  Совместное  определение  стандартов,  необходимых  и  планируемых  к 

использованию в процессе достижения утвержденных целей. 

Этап  №5.Контролирование  степени  эффективности  работы  оцениваемого  на  основе 

сопоставления рабочих показателей с утвержденными целями. 

Этап  №6.Подведение  итогов,  итоговая  оценка  результатов,  достигнутых  оцениваемым 

сотрудником.  

При  подготовке  и  проведении  оценки  по  методу  МВО  необходимо  определить  цели  и 

иерархию  целей,  в  том  числе  цели  для  конкретных  сотрудников  с  учетом  их  знаний,  умений, 

желания, способностей. 

Чтобы  обеспечить  согласованность  и  взаимосвязанность  целей  на  всех  уровнях, 

рекомендуется использовать метод «сверху вниз», то есть, начиная с высшего руководства. 

Во время первой оценки по данному методу следует обратить особое внимание на анализ 

деятельности и постановку целей на будущее. 

Очень  важная  роль  в  эффективном  проведении  оценки  по  методу  МВО  отводится 

оценочному собеседованию. 

84 

 

Наиболее  эффективна  оценка  данным  способом  управленческого  персонала,  а  также 

творческих  или  научных  работников,  а  также  в  случаях,  когда  ограничена  возможность 

установления количественных и качественных критериев оценки деятельности. 

МВО можно применять в сочетании с другими методами оценки. 

Данный  метод  необходимо  структурировать  и  формализовать,  задав  стандарты  (рабочие 

формы, бланки и др.). 

Учитывая,  что  не  все  рабочие  результаты  вносят  одинаковый  вклад  в  итоговую 

эффективность  работы,  объективным  результатам,  достигнутым  сотрудниками,  могут  быть 

присвоены разные веса. 

На  этапе  подведения  итогов  оценивается  не  только  достигнутый  прогресс,  но  и 

осуществляется, если это необходимо, пересмотр целей и постановка новых задач. 

Задачи этого этапа наилучшим образом решаются посредством оценочного собеседования, 

которое проводит руководитель. Для большинства руководителей это является наиболее трудной 

задачей,  так  как  при  этом  требуется  хорошо  владеть  не    только  техникой  метода  управления  по 

целям, но и  навыками межличностного общения. 

По  мнению  специалистов  в  области  управления  персоналом,  метод  управления  по  целям 

должен  обладать  дополнительными  по  отношению  к  традиционным  методам  оценки 

достоинствами. Участие сотрудника в определении ключевых целей значительно повышает в его 

глазах  объективность  оценки,  обеспечивает  понимание  того,  по  каким  критериям  его  будут 

оценивать, а также усиливает мотивацию. Диалог с сотрудником повышает объективность оценки 

руководителя, усиливает связь индивидуальных целей с задачами подразделения и организации, а 

также  целевую  направленность  профессиональной  деятельности  для  сотрудника.  Однако 

исследования  эффективности  данного  метода  оценки  часто  выявляют  высокую  степень 

неудовлетворенности  как  оцениваемых,  так  и  оценщиков  этим  управленческим  инструментом. 

Недовольство вызывает то, что он сфокусирован на отдельном работнике, руководитель выступает 

единственным  источником  оценки,  полностью  игнорируется  мнение  коллег,  подчиненных, 

руководителей  более  высокого  уровня.  Устранить  эти  недостатки  оценки  представляется 

возможным, сочетая метод управления по целям с другими методами. 

 Однако  несомненным  преимуществом  данного  метода  является  очевидная  возможность 

оценки  профессиональной  компетентности  и  выявления  уровня  компетенций  менеджера, 

определяя конкретный профессиональный стандарт компетенций менеджера. 

Обучение  менеджеров,  основанное  на  высоких,  тщательно  проработанных  требованиях  к 

компетентности и развитию, - вот путь к формированию конкурентоспособного управленческого 

корпуса. 

 

Библиографический список: 

 

1.  

Британский  профессиональный  стандарт  компетентности  менеджеров MCI-1 

(Management Charter Initiative`s Management 

1); Британский  профессиональный  стандарт 

компетентности 

менеджеров MCI-2 (Management Charter Initiative`s Management 

2) 

Международный институт менеджмента ЛИНК http://ou-link.ru/de/sq/  

2.Гельманова  З.С.  Тотальный  менеджмент  качества  в  организации:  учебное  пособие,- 

Алматы КГИУ, 2008 - 136с. ISBN 978-601-7103-064 

   3.Друкер, П. Эффективное управление / Питер Друкер – М.: АСТ, 2004 г. – 288 с. – ISBN 

5-17-020610-0, 5-271-07459-5 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

85 

 

ДАМУЫНДА АУЫТҚУЫ БАР БАЛАЛАЛАРДЫҢ ТІЛІН ОЙЫН АРҚЫЛЫ 

ДАМЫТУ 

 

Оспанова С.К. «Үміт» оңалту орталығы» 

 Коммуналдық  мемлекекттік мекемесі 

 

 

 

Тіл  дамыту  деп-балалалардың  сөздік  қорын  байытуға,  олардың  мағыналарын 

түсініп, сол сөздерді дəл қолдана білуге, өз ойларын, пікірлерін екінші біреуге жеке сөйлемдермен 

логикалық,  композициялық  тұтастығын  сақтай  отырып,  жүйелі  түрде  əңгімелеу  арқылы  ауызша, 

жазбаша  дұрыс  білдіруге,  яғни  «нəрсенің  жайын-күйін,  түрін,түсін,ісін  сөзбен  келістіріп  айтып 

беруге» үйрету жұмыстарын айтамыз. 

 

Мектепке дейінгі ұйымдарда жүргізілетін тіл дамыту жұмысын негізінен мынадай 

мақсаттарды көздейді: 

 1.Балалалардың  бақылағыштық,  ойлау  қабілеттері  мен  тілін,  дүниетанымын 

дамыту,  əр  нəрсені  салыстыра  талдап,  жинақтап,  жалпылап,  нақтылап,  салыстыру  негізінде 

балалаларды өз беттерінен қортынды шығара білуге үйрету. 

 2. 

Балала  бойында  қазақ  тілі  нормасына  сай,өз  сезімін,  ойын  дұрыс  айтып  бере 

алатындай дағдылар қалыптастыру. 

 3. 

Балалаларды  ана  тілін  сүйуге  тамаша  сырлы,  көркем  де  нəзік  сөз  байлығын 

қолдана білуге, оны сезініп, құрметтей білуге баулу. 

 4.Балалардың  ауызша  жəне  жазбаша  тілін  дамытуға  септігі  тиетін  жұмыстардың 

оңай да тиімді түрлерін іріктеп алып, ұсыну. 

 

Балалалардың  тілін  дамыту,  сөз  қолдану  дағдыларын  қалыптастыру  осы 

кезеңдердің  əрқайсысында  белгілі  бір  тақырыптардың  оқытылуына  сүйене  отырып,  оның 

барысында жүргізіледі. Бұл кезеңде мынандай негізгі мəселелерді үйрету көзделеді: 

-

 

Тақырыпты оқыта отырып, балаланың сөздік қорын дамыту. 

-

 

Сөздерді үйрете отырып,жаңа сөздер жасау. 

-

 

Жаңа сөздермен таныстыру. 

Мектепалды даярлық тобында тіл дамыту мына сияқты бағыттарды қамтиды: 

 1.Жаңа  сөздер  үйрету  жəне  осы  үйренген  сөздердің,  сондай-ақ  балалалардың 

бұрынғы сөздік қорында бар сөздердің мағыналарын үйрету. 

 2. 

Көркем шығарманы түсіну. 

 3. 

Синонимдермен жұмыс. 

 4.Антонимдермен жұмыс. 

 5.Көп мағыналы сөздермен жұмыс. 

 6.Қанатты, нақыл сөздермен жұмыс. 

 7. 

Мақал-мəтел, жаңылтпаштарды үйрету. 

 8. 

Жұмбақтар шешу. 

9. Сөз тіркесі, сөйлемдермен жұмыс[1.25]. 

 

Мектеп  жасына дейінгі  баланы  дамытатып,өсіретін, əрі  тəрбиелейтін  де  негізгі  іс-

əрекет-ойын. 

 

Ойын  дегеніміз-жас  ерекшелігіне  қарамайтын  адамның  көңіл-күйін  көтеретін, 

ойландыратын 

үрдіс. 

Ойын 

төзімділікті, 

алғырлықты, 

тапқырлықты, 

ұқыптылықты,іздемпаздықты, іскерлікті, дүниетаным өрісінің көлемділігінің, көп  білуді, сондай-

ақ басқа толып жатқан сапалық қасиеттерді қалыптастыруға үлкен мүмкіндігі бар педагогикалық, 

тиімді əдістердің бірі 

 

Ойын-əрекетінің  ең  негізгі  түрінің  бірі-дидактикалық  ойын.  Дидактикалық  ойын 

барысында есту, көру, сезіну, қабылдау сияқты үрдістері дамып, балалар музыкалық ойыншықтар 

мен  əр  түрлі  саздық  аспаптардың  дыбыс  шығару  ерекшелігін  ажыратуға,  заттарды  пішініне, 

түсіне,  көлеміне  қарай  іріктеуге,  əртүрлі  қимылдарды  орындауға  үйренеді.  Ауызша  ойналатын 

дидактикалық  ойындарды  сұрақ,  өтініш,  келісімді  білдіретін  дауыс  ырғақтарына  еліктеу 

қабілеттері жетіледі. [2.56]. 

 

Балалардың тілін дамытуда сөздік-дидактикалық ойындар маңызды орын алалады. 

Олар есту қабілеттерін дамытып, дыбыстарды ести білуге, сөздерді қайталауға үйренеді. Мысалға 

санамақ.  Балалалардың  ой-өрісін  дамытатын  санамақ  ойынынының  басты  ерекшелігі  балаланың 

86 

 

ойлау  қабілетін  жетілдіру.  Атау  ұйқастарын  санау  арқылы  бала  сан  үйренеді,  санға  аты  ұйқас 

заттарды танып біледі: 

 

Бір дегенім-білеу, 

 

Екі дегенім-егеу, 

 

Үш дегенім-үкі, 

 

Төрт дегенім-төсек. 

 

Ойлау  Қабілетін  дамытуға  сөзжұмбақ,  ұйқасын  тап  ойындарының  əсері 

мол.Мысалы: «Ұйқасын  тап»  ойыны  арқылы  балалалардың  білсем  деген  қызығушылықтары 

артып, белсенділілігі танылады. 

 

-Өзінше ноян, 

 

Қорқақ не?....(қоян) 

-Тұмсығымен шымшып, 

-Құрт тереді ...( шымшық) 

Бата алмас түлкі, 

Үсті тікен ....(кірпі) 

Өңеші кең таңдайын, 

Дəнге тосты .... (комбайн) 

Жалпы  ойынға  тəн  нəрсе  өмірдің  əртүрлі  құбылыстары  мен  үлкендердің  түрлі  іс-

əрекеттеріне еліктеу екені белгілі. Ойынның шартты түрдегі мақсаттары бар, ал сол мақсатқа жету 

жолындағы іс-əрекеттер бала үшін қызықты. Балалаларға ақыл-ой, адамгершілік, дене шынықтыру 

жəне эстетикалық тəрбие берудің маңызды тетігі ойында жатыр. 

Ойын  барысында  балалалар  өзін  еркін  сезінеді,  іздемпаздық,  тапқырлық  əрекеті 

байқалалады. 

Ойын  мектеп  жасына  дейінгі  балалаланың  жеке  басының  дамуына  игі  ықпал  етететін 

жетекші,  басты  құбылыстың  бірі  леуге  болады.Балала  ойын  арқылы  өзінің  күш-жігерін 

жаттықтырады,  қоршаған  орта  мен  құбылылыстары  ақиқат  сырын  ұғынып,  еңбек  дағдысына 

үйрене бастайды. Ойын кезінде баланың психологиялық ерекшелігі мынада: балалалар ойланады, 

эмоциялық  əсері  ұшқындайды,  белсенділілігі  артады,  қиял  елестері  дамиды,  мұның  бəрі 

балалаланың тілін дамытып, шығармашылық қабілеті мен дарынын ұштайды. 

Бастауыш  сыныптардағы  пəндерді  ойын  əдісімен  өту  жұмыстары  мынадай  бірнеше 

маңызды мəселелерді шешеді: 

-оқушылар  ойын  кезінде  бір-бірімен  тілдік  қатынасқа  тез  түсіп,  бір-біріменқарым-

қатынасы артып, ұнамдық қасиеттері дамиды; 

-оқулықта берілген материалға қызығып ынта-жігеріменоқиды; 

-оқушылар арарасында жарыс, бəсекелестік пайда болады; 

-оқушының жеке тұлғалық қасиеттері пайда болады; 

-оқушылар шығырмашыл ойлауға дағдыланады. 

Ойын-адамның  өміртанымының  алғашқы  қадамы.  Сондықтан  ойын  арқылы  балалар 

өмірден көптеген мəліметтер алып білімін жетілдіреді.Ойын-балалалардың негізгі іс-əрекетінің бір 

түрі.Бала өмірі ойынмен байланысты.Балала ойынсыз өсе алмайды. А.М.Горький «Ойын арқылы 

бала  дүниені  таниды»,-десе,  А.С.Сухомлинский  «Ойынсыз  ақыл-ойдың  қалыпты  дамуы  да  жоқ 

жəне  болуы  да  мүмкін  емес.Ойын  дүние  сарайына  ашылған  үлкен  терезе  іспеттес,  ол  арқылы 

баланың  рухани  сезімі  жасампаз  өмірмен  ұштасып,қоршаған  дүние  туралы  түсінік  алады.  Ойын 

дегеніміз-ұшқын, білімге құштарлық пен еліктеудің маздап жанар оты»- дейді.Шынында да бала 

үшін ойын-өмір сүрудің белсенді формасы, сол арқылы ересектерге еліктейді, олардың іс-əрекетін, 

қарым-қатынастарын  үйренеді,  еңбектің  мəнін  түсініп,  адамгершілік  нормаларын  игереді, 

əлеуметтік  рольдер  атқарады.  Ойын  арқылы  бала  қоршаған  ортаны  өз  бетінше  зерделейді.Ойын 

балалардың  еңбекке  деген  қарым-қатынасы  мен  қабілеттерін  қалыптастырады.  Ойынның 

ережелері  ойнаушының  қисынды  ой  қабілетінің  дамуы,  бір-біріне  деген  сыйластық, 

қажеттіліктермен  санасуы  əр  оқушының  жеке  əрекетінен  туындайды.  Ойынның  басты  шарты 

жеңіске жету болса, əр ойыншы өз қарсыласының мүмкіндігімен санасып, бір-біріне деген сенімін 

арттырады. Еңбек үстінде адамның көптеген ерекшеліктері дамиды,өмір сүру барысында ол түрлі 

жолдармен  жарыққа  шығады.  Мысалы  үлкендер  өздеріне  тəн  ерекшеліктеріне  еңбектену 

барысында  көрсетсе  ал  мектеп  оқушылары  сабақ  үстінде  ,ойын  үстінде  көрсетеді  ойын  арқылы 

ұйымдастырлыған  сабақ  балаларға  жеңіл  əрі  тартвмдв,əрі  түсінікті  болады.  Ойын  сабақтары 

оқушылардың  өздігінен  жұмыс  істеуге,  ойлау  қабілетін  дамытуға  үйретеді.  Ойын  кезінде 

балалардың  достық  сезімі  оянып,бір-біріне  қамқорлығы  ұжымдық  бірлігі  нығаяды.  Балаларды 

87 

 

жақсылыққа  ,қайрымдылыққа,ізгілікке,əдептілікке  тəрбиелеуге  болады.ойын  түрлерін  сабақта 

тиімді  пайдалана  білу  мұғалімнің  меңгертіп  отырған  білімін  ықыласпен  тыңдап  білімді  берік 

меңгеруіне  көмектеседі.  Ойынға  қатысқан  əр  оқушының  алдына  жеңісае  деген  ұмттылыс  пайда 

болады.  Ойын  түрлері  өте  көп.  Соның  ішінде  ойын  сабақ,  ойын-жаттығу,  сергіту  ойындары, 

дидиактикалық  мақсаттағы  ойындар,логикалық  ойындар,грамматикалық  ройындапр,ұлттық 

ойындар  т.б.  Мүндай  ойындар  оқушыны  жан-жақты  дамытып  ,білімді  толық  игеруіне 

көмектеседі[3.104] 

Ойын  –бір  қарағанда  қарапайым  құбылыс  не  əрекет  іспетті.  Ол  міндетті  түрде  ұжымдық 

əрекет.  Ойынның  ережелері,  ойнаушылардың  қисынды  ой-қабілетінің  дамуы,  бір-біріне  деген 

сыйластық  қажеттіліктерімен  санасуы  əр  ойыншының  жеке  əрекетерінен  туындайды.  Ойынның 

басты шарты-жеңіске жету болса ,əр ойыншы өз қарсыласының мүмкіндігімен санасып, бір-біріне 

деген  сенімін  артады.  Ойынның  да  өзіне  тəн  мотивтері  болады.Мысалы:  мазмұнды,  рөлдік 

ойындар  балаланың  зейінен  ,есін,  ойлауын  ,қиялын  қалыптастыруда  зор  маңыз  атқарады.  Ойын 

əсері арқылы бала өз қасиетін қалай қанағаттандыра алатынын ,қандай қабілеті бар екенін байқап 

көреді.  Ал,ақыл-ой  ойындарында  белгілі  бір  ережелерді  сақтап  ойнайды.  Ол  ойындар  балалның 

тьапқырлағын ,байқағыштығын,зейінін атыру мен қатар,ерік-сезім түрлерінде дамытады. 

Оқу  үрдісінде-кеңінен  қолданылатын  ойныннң  тағы  бір  түрі  ол  –дамытушы  ойындар. 

Дамытушы ойындардың маңыздылығы оқушылардың ынта-ықыласын есепке  ала отырып, оқуды 

қызықты етіп білім,білік дағдыны қалыптастыру. Дамытушы ойындарға қойылатын бірінші талап-

оқушының танымдық əрекетін қызығушылығын дамыту.  

Бұл талаптар төмендегідей сұраныстарға жауап береді: 

-балаларға өзінің қабілетін көрсете білуге мүмкіндік беру; 

-баланың басқалармен жарыса білуге қалыптастыру; 

-білік пен дағдыны қалыптастыру үшін білімді өзі ізденуге қамтамасыз ету; 

-ойын барысында балаға жаңа білім білік дағдылардың қайнар көзіне жету; 

-балаланың  ойын  барысында  жеткен  жеңісі  оның,  жаңа  алған  білім  ,білік,дағдыларымен 

сəкес келетіндігі; 

Осы  көрсетілген  сұраныстардың  ішінде  балалардың  танымдық  əрекеттерін  дамфытуда 

əсіресе үш бөлімнің маңызы зор. 

Сабақты  бірыңғай  əдістермен  жүргізе  беру  оқушыларды  жалықтырары  сөзсіз.Егер 

арасында ойын араласып отырса, оқушылар сабақ мазмұнына ас назар аударып,тез қабылдап ұғып 

алады.  Тіптьі  нашар  оқитын  оқушылардың  өзі  ойын  арқылы  берілген  тапсырмаларды  асқан 

қызығушылықапен  белсенділкпен  орындайды.  Оқушылардың  қызығушылықтарын  туғызатын 

ойындардың бірі дидикатикалық ойындар. 

Ойын элементтерін қолдана отырып мұғалім оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын 

арттыру  барысында  қолданады.  Бастауыш  сынып  оқушылары  əлі  де  ойын  баласы  сондықтан 

мұғалім  оларды  жалықтырмай  əр  түрлі  ойын  түрлерімен  сабақты  қызықты  өткізуге  тырысуы 

қажет. Ойындар оқушылардың ой-өрісін дамытып,ройлау қабілетін арттыру мен қатар,үйретілген 

,тақырыптарды  саналы  да  берік  меңгеруге  үлкен  əсер  етеді.  Ойын  оқу  пəндерінің  мазмұнымен 

тығыз байланыста жүргізілгенде ғана дұрыс нəтижелер береді.[4.60] 

Ұлы  Абайдың  «ойын  ойнап  əн  салмай  өсер  бала  болама?»  деген  пікірінен  бала  өмірінде 

ойынның  маңыздылығын  көруге  болады.  Бастауыш  сынып  оқушыларының  психикасының 

дамуына  ойын  əрекеті  шешуші  рөл  атқаратындағы  туралы  өз  еңбектерінде  айтып  кеткен: 

Ж.Аймауытұлы ,М.Жұмабаев,Ш.Құдайбердіұлы,С.Торайғыров, Т.Тəжібаев. 

Бастауыш  сынып  оқушыларының  негізгі  əрекеті  –оқу  ,қарым-қатынас,  ойын  жəне  еңбек 

болса  ,бұлардың  əр-қайсысы  негізгі  функцияларды  атқарып  баланы  дамытады.  Оқу  –білім  алу 

білік  дағдыны  қалыптастырса  қарым  –қатынас  –бұл  балалардың  бірін-бірі  дұрыс  қабылдап, 

сонымен қатар жаңалық алмасуын арттырады. 

Қорта  келгенде,бастауыш  сыныптың  оқу  үрдісінде  «ойын»  түрлерін  пайданлану 

біріншіден  ,оқушылардың  білімін  берік  меңгерту  құралы  болса,екіншіден  балалардың  сабаққа 

деген  балалардың  сабаққа  деген  қызығушылығын  белсенділігі  арттырып,білім  сапасын  көтеру 

болып саналады. 

 

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: