Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»
жүктеу/скачать 7,15 Mb. Pdf көрінісі
|
336
Литepaтуpa: 1 Кaйгopoдцeв A.A. Opгaнизaция бизнeсa / A.A. Кaйгopoдцeв.– Усть- Кaмeнoгopск: ВКГУ им. С. Aмaнжoлoвa, 2007. – 166 с. 2 Сaбдeн O.С, Тoксaнoвa A.Н. Упpaвлeниe мaлым пpeдпpинимaтeльствoм: вoпpoсы тeopии и пpaктики. – Aстaнa: Eлopдa, 2001. 3 Кисaeвa A.Н. Сущнoсть и poль мaлoгo бизнeсa в экoнoмикe // Вeстник унивepситeтa «Туpaн». – 2008. – № 1. – С. 113-115. 4 Пpивaлoв И.A. Влияниe мaлoгo пpeдпpинимaтeльствa нa стpуктуpу и пpeoбpaзoвaниe экoнoмики peгиoнa // Вeстник ТИСБИ. – 2015. – Вып. 4. 5 Утapбaeвa Ж. Инфopмaция o пoддepжкe МСБ в Итaлии // Финaнсы и кpeдит. – 2008. – № 9. – С. 13-14. 6 Предпринимательский Кодекс РК от 29 октября 2015 года № 375-V. 7 Axмaдeeв М.Г. Иннoвaциoннoe взaимoдeйствиe мaлoгo, сpeднeгo и кpупнoгo пpeдпpинимaтeльствa // Вeстник ТИСБИ. – 2002. – Вып. 3. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ТАМОЖЕННО-ТАРИФНОЙ ПОЛИТИКИ КАЗАХСТАНА Еркебаева З.C. Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, г. Астана, Республика Казахстан E-mail:
zarinaserykovna@gmail.com
Научный руководитель: к.э.н.,доцент Рыспекова М. О.
За период с 1993 по 2005 год политика правительства Казахстана в области таможенного тарифа была сосредоточена, главным образом, на обеспечении его фискальной функции при трудно объяснимом невнимании к другим, стратегически более важным для отечественной экономики, функциям таможенного тарифа - защитной и стимулирующей[, c. 500]. Установление таможенных тарифов в республике производится в рамках международного экономического сотрудничества Казахстана и в условиях развивающихся интеграционных процессах между странами Таможенного союза (ТС) и затем с этого года в рамках Евразийского экономического сообщества (ЕврАзЭС). В отличие от Таможенного союза, из которого ЕАЭС фактически вырос, новое образование включает не три, а пять стран. Государствами–членами ТС Евразийского экономического союза являются: Белоруссия, Казахстан и Россия (с 1 января 2015 года); Армения (со 2 января 2015 года); Киргизия (с 29 мая 2015). Тунис объявил о намерении присоединиться к союзу (14 января 2015). В целях создания единой таможенно-тарифной политики Таможенного союза принято 5 международных документов, в том числе Соглашение о едином таможенно-тарифном регулировании, закладывающее основу единой таможенно-тарифной политики - Единый таможенный тариф, а также 337
механизм его функционирования (данное соглашение ратифицировано Законом Республики Казахстан от 18 ноября 2008 года № 81-IV) При этом необходимо подчеркнуть, что единым является только импортный таможенный тариф, так как экспортные тарифы государств- участниц Таможенного союза остались прежними и унификации не подвергались. Единый таможенный тариф окончательно не сформирован. Казахстаном в целях подготовки к вступлению в ВТО предпринят ряд мер. В качестве базовой, с учетом международной практики, избрана следующая структура импортного таможенного тарифа: сырье и минералы - 0-5%; полуфабрикаты и комплектующие - 5-10%; готовые изделия -15-30%. Казахстанские тарифы построены с учетом принципов тарифной политики большинства стран, в том числе ВТО. Это эскалация тарифов - повышение ставок пошлин по мере роста степени обработки продукции. Следующий принцип - эффективный тариф - установление низких ставок пошлин на товары, необходимые для развития производства с высокой долей вновь созданной стоимости. К настоящему моменту произошел первый этап выполнения тарифных обязательств: Решением Совета ЕЭК от 16 июля 2012 г. № 54 ставки Единого таможенного тарифа Таможенного союза (далее - ЕТТ ТС) были приведены в соответствие с начальными ставками связывания в ВТО. Процесс снижения ставок ввозных таможенных пошлин, по сути, является возвратом к уровням тарифа, которые применялись в Казахстане в 2004-2006 годах, и заключается в основном в снижении тех уровней ввозных таможенных пошлин, которые были введены позднее, в том числе в рамках антикризисных мер 2008-2010 годов. Основной чертой таможенно-тарифного регулирования в 2012-2015 годах явился уклон на либерализацию Единого таможенного тарифа Таможенного союза (ЕТТ ТС), около 70% решений коснулось снижения ставок ввозных таможенных пошлин. Новые импортные пошлины начали действовать с 1 сентября текущего года. Изменения, внесённые в Единый таможенный тариф (ЕТТ) стран- участниц Таможенного союза (ныне ЕАЭС), затронули значительную часть ставок импортных пошлин (из примерно 11 тысяч)[]. При переходе на новый ЕТТ ЕАЭС, средневзвешенная ставка ввозной таможенной пошлины уменьшилась с 9,6% до 7,5-7,8%, то есть снизилась практически на 2%. Снижение ставок коснулось порядка 5 тыс. позиций из товарной номенклатуры внешнеэкономической деятельности (ТН ВЭД), при этом по каждой отдельной позиции произошло относительно небольшое снижение ставок, чаще в пределах 1-4 процентных пунктов. По ряду позиций комбинированная ставка пошлины (сочетание процентной ставки со специфической (установлением нижней границы в абсолютном выражении) заменена адвалорной (определяется в процентах от таможенной стоимости товаров). 338
Следует отметить, что изменение ставок таможенных пошлин - это обычная практика применения таможенно-тарифной политики. Ежегодно в Таможенном союзе изменяются ставки ввозных таможенных пошлин по более 150 наименованиям товаров. Такие изменения направлены на защиту интересов отечественных производителей товаров, привлечению инвестиций в реальный сектор экономики и облегчению доступа к импортным товарам, производство которых на территории Таможенного союза отсутствует[]. В ряде случаев осуществлялся переход от комбинированной к адвалорной или специфической ставке, а также снижение специфической составляющей комбинированной ставки. Следует отметить, что в большинстве случаев изменения размеров ставок импортных таможенных пошлин, как показывает практика, инициируются отечественными товаропроизводителями. Целесообразность изменения таможенного тарифа устанавливается Межведомственной комиссией по вопросам торговой политики и участия в международных экономических организациях. Договоренности Республики Казахстан отличаются от договоренностей, достигнутых Российской Федерацией при присоединении к ВТО. Так, из 4 116 ставок начального уровня связывания по 1 885 тарифным линиям обязательства Казахстана являются более либеральными, из 5 032 ставок конечного уровня связывания аналогичная ситуация складывается по 2 490 тарифным линиям. Ряд решений был принят в рамках ТС по предложению Республики Казахстан в отношении: военно-транспортных самолетов (с 20 до 0% с выделением отдельной подсубпозиции сроком до 31 декабря 2013 г.), морских паромов (с 5 до 0% сроком до 31 декабря 2014 г.), погружных нефтегазовых буровых установок (с 20 до 0% с выделением отдельной подсубпозиции сроком до 30 июня 2013 г.). В целях выравнивания конкурентных условий на единой таможенной территории Таможенного союза в 2012-2015 годах приняты решения также по повышению ставок ввозных таможенных пошлин. В целом таможенно-тарифная политика Казахстана весьма либеральна . В 2016 году реализация таможенно-тарифной политики будет тесно увязана с решением приоритетных задач в сфере модернизации и диверсификации экономики, повышения конкурентоспособности и эффективности отечественных производств, что необходимо для успешной работы на глобальном рынке.
Особенности реализации таможенно-тарифной политики в 2016 году будут определяться растущей привлекательностью Казахстана и Единого экономического пространства как крупного рынка сбыта для несырьевой продукции зарубежных стран, в первую очередь товаров высокой степени переработки. 27 июля 2015 г. в Женеве Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев подписал протокол о вступлении нашей республики во Всемирную торговую организацию. Переговоры длились без малого 19 лет. Полноправным членом
339
ВТО Казахстан станет в декабре этого года на десятой министерской конференции организации в Кении. Необходимо учитывать также процессы присоединения Казахстана к ВТО, в рамках которых могут быть приняты дополнительные обязательства по экспортным пошлинам. В связи с этим унификация перечней товаров может быть отложена до окончательного оформления таких договоренностей с членами ВТО и оценки экономических последствий от исполнения обязательств Российской Федерации в данной части для экономики Казахстана в случае введения единого экспортного тарифа Таможенного союза, c.31]. С момента присоединения Российской Федерации к ВТО ставки Единого таможенного тарифа должны быть приведены в соответствие с тарифными обязательствами, принятыми РФ в рамках переговоров при вступлении в ВТО. Кроме этого, вопрос формирования единой экспортной политики пяти стран будет зависеть от процессов сближения параметров систем внутреннего налогообложения, например в нефтяной отрасли [8. c. 31]. Вступление Казахстана во Всемирную торговую организацию (ВТО) сулит значительное снижение ставок таможенных сборов практически на все ввозимые товары, в том числе и на автомобили. Что касается ставок пошлин на ввозимые автомобили, то Российская Федерация снизила ставки ввозных пошлин на автотранспортные средства почти в 2 раза, тогда как Казахстан и Беларусь сохранили действующие ставки ввозных таможенных пошлин на автотранспортные средства до вступления в ВТО. На данный момент средние ставки импортных пошлин на новые транспортные средства составляют порядка 27,9 процента. После вступления Казахстана в ВТО уровень ставок снизится до 13,3 процента, при этом ежегодно импортные пошлины будут снижаться на 0,5-0,6 процента и в итоге достигнут среднего уровня 10,8 процента к 2020 году. В области регулирования экспорта нефти, нефтепродуктов и газа обязательствами в ВТО предусмотрено применение особой формулы расчета ставок на нефть и нефтепродукты, что допускает возможность их небольшого повышения (не более 5-7%) по сравнению с действующими вывозными таможенными пошлинами. На природный газ (а также сжиженный углеводородный газ) зафиксирована предельная ставка вывозной таможенной пошлины в размере 30% от таможенной стоимости, на сжиженный природный газ – на уровне 21%, но не более 40 евро за 1 т без обязательств по ее снижению. Одним из направлений работы станет углубление сотрудничества с партнерами по Таможенному союзу в области урегулирования вопросов по поставке нефти и нефтепродуктов. С учетом Соглашения Таможенного союза о порядке организации, управления, функционирования и развития общих рынков нефти и нефтепродуктов Республики Беларусь, Республики Казахстан и Российской Федерации от 9 декабря 2010 г. планируется оптимизировать соответствующие механизмы двусторонних отношений. Указанная работа будет касаться уточнения положений Соглашения между Правительством Российской Федерации и Правительством Республики Казахстан о торгово-
340
экономическом сотрудничестве в области поставок нефти и нефтепродуктов в Республику Казахстан. В целях минимизации негативных эффектов от снижения ставок ЕТТ ТС ввиду начала применения обязательств Казахстана в ВТО представляется необходимым рассчитать ставки начального и конечного уровней связывания консолидированных тарифных обязательств России и Казахстана в ВТО путем взвешивания объемов импорта каждого государства в совокупном объеме их импорта. В случае соблюдения указанного подхода на основании предварительных расчетов можно констатировать, что по большинству тарифных линий величины гармонизированных ставок ввозного тарифа будут отклоняться от показателей российских обязательств в пределах одного процентного пункта. В то же время по незначительному количеству тарифных позиций снижение ставок пошлин может достигать 50 и более процентов [8, c. 29]. Среди задач и мер по адаптации экономик государств-членов Таможенного союза, в том числе и Казахстана, к условиям членства в ВТО и функционирования в рамках Единого экономического пространства необходимо выделить следующие: а) содействие диверсификации казахстанской экономики Наряду с учетом национальных отраслевых и секторальных приоритетов развития среднесрочная таможенно-тарифная политика Казахстана в Таможенном союзе должна
обеспечивать и поддерживать согласованные направления промышленного сотрудничества, сформулированные в Решении Высшего Евразийского экономического совета «Об основных направлениях координации национальных промышленных политик Республики Беларусь, Республики Казахстан и Российской Федерации» от 30 января 2013 г. №4. Требуется проведение системной работы по формированию оптимальной структуры ЕТТ ТС, исходя из имеющихся торгово-политических приоритетов, международных обязательств, степени соответствия тарифа и его ставок принципу эскалации тарифа, совершенствования фактически складывающейся структуры торговли и рыночной конъюнктуры, а также обеспечения сбалансированного подхода к формированию доходов бюджета. В работе по оптимизации структуры и ставок ЕТТ ТС необходимо активно задействовать деловые круги, организации предпринимателей; б) либерализация импортного режима в рамках выполнения обязательств Казахстана и Таможенного союза перед ВТО. Определяющее влияние на таможенно-тарифное регулирование импорта Таможенного союза будут оказывать обязательства России и Казахстана в ВТО. Литература 1 Удовенко С. П. Таможенный тариф как фактор развития российской экономики в условиях глобализации внешней торговли// В сб. Роль и место таможенной службы России в развитии экономики и обеспечении экономической безопасности в условиях мобилизации внешней торговли Тезисы докладов научно-практической конференции - М РИО РТА, 2001 -512с. 341
2 С 1 сентября 2015 года в Казахстане снижены ставки импортной пошлины// zhmb.kgd.gov.kz/.../s_1_sentyabry...azahstane.docx 3 Казахстан сохранил действующие ставки ввозных таможенных пошлин на
автотранспортные средства до вступления в ВТО//
http://www.zakon.kz/4509859-kazakhstan-sokhranil-dejjstvujushhie.html , 24 августа 2012 4 Основные направления таможенно-тарифной политики на 2014 год и плановый период 2015 и 2016 годов. - Минэкономразвития России, 2013 год, С. 31
5 Казахстан сохранил действующие ставки ввозных таможенных пошлин на
автотранспортные средства до вступления в ВТО//
http://www.zakon.kz/4509859-kazakhstan-sokhranil-dejjstvujushhie.html , 24 августа 2012 6 С 1 сентября 2015 года в Казахстане снижены ставки импортной пошлины// zhmb.kgd.gov.kz/.../s_1_sentyabry...azahstane.docx ЕҢБЕК НАРЫҒЫНДА ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ МӘСЕЛЕСІН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ МЕН ШЕТЕЛ ТӘЖІРИБЕСІН ҚОЛДАНУ Жақсыбаев Қ.Р. Академик Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекетік университеті, Қарағанды қ., Қазақстан Республикасы E-mail:
Kuat2009@mail.ru
Қазіргі кезде еңбек нарығында ұсыныс пен сұраныс арасында теңдестік жоқ. Еңбек орында керек емес жерлер де құрылады. Экономиканың шикізатқа бағытталуы, жалғыз салалары және ерлер еңбегіне бағытталған өңдірістік те еңбек нарығына өз әсерін тигізеді. Қазірде жұмыспен қамту саласында, өндіріске қажетті жұмыс күші мен олардың жұмыстың жағдайына қоятын талабы арасында елеулі қайшылықтар бар. Оның шиеленісуі – кадрлардың тұрақсыздығынан көрінеді. Миллиондаған адамдар, өздерінің экономикалық және әлеуметтік жағдайын жақсарту мақсатында жұмыс орнын ауыстырам деп біраз уақыт жұмыссыз қалады. Ол көбінесе 2 айдан 6 айға дейін созылады. Сонымен бірге миллиондаған диплом бар мамандар да ондай дайындық деңгейін талап етпейтін қызметтерде жұмыс жасайды, ал бұл құрылымдық, яғни салалық жұмыссыздықтыың орын алып отырғанын көрсетеді. Бұл жағдайлар, қазірде нарықты экономикаға өту кезеңін басынан кешіріп жатқан біздің елімізге де тән бола бастады. Атап өту керек – бұл үрдісс өте шиеленісті жағдайда өтуде. Мемлекетсіздендіру мен жекешелендірудің нәтижесінде көп укладты экономика орнығуда, ал ол, өз кезегінде мемлекеттік секторда жұмыспен тұрақты түрде қамтылған жұмыскерлердің босауын жеделдетуде. Кәсіпкерліктің және басқа да шаруашылық нысандарының баяу 342
қалыптасуы, жұмыстан босап қалған жұмыскерлерді жұмыспен қамтуға мүмкіндік бермей отыр. Қалыптасқан шаруашылық байланыстардың үзілуі, соның салдарынан шикізаттың және жабдықтардың кардарлығы өндіріс қуатының толық пайдаланылмауына, көптеген кәсіпорындардың банкротқа ұшырауына әкеліп соқтыруда. Қорыта айтқанда жұмыссыздық нарықты экономикаға тән құбылыс болып табылады. Бірақ оның әр елдің ішкі жағдайына байланысты белгілі бір мөлшері болады. Егер жұмыссыздар сол мөлшерден асып немесе кеміп кетсе нарықты экономикаға залалын келтіреді. Ал қажетті деңгейде тұрса, онда экономиканың тиімді дамуына қолайлы жағдай жасайды. Қазіргі таңда Қазақстанда жұмыспен қамтамасыз ету соңғы жылдары экономикадағы жүйелi шаралар жұмыспен қамтудың ұлғаюымен және жұмыссыздық деңгейiнiң төмендеуiмен қатар жүрдi. Жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шаралары жаңа жұмыс орындарын құру, жұмысқа орналастыру, шағын кредит беру, жұмыссыздарды қайта оқыту, қоғамдық жұмыстарды дамыту жолымен бiрте-бiрте белсендi сипат алуда. Еңбек нарығының мониторингi жүзеге асырылуда. Еңбек заңнамасы жетiлдiрiлуде. Еңбекақы төлеу саласындағы ахуал тұрақтандырылуда. Ең төменгi және орташа жалақының өсуi байқалуда. Бюджеттiк сала қызметкерлерінің еңбекақысын реттеу үшiн бiрыңғай тұжырымдамалық негiз жасалды. Сонымен бiрге, бұл салада жасырын жұмыссыздық, заңсыз еңбек көшi- қоны мәселелары орын алуда. Оқу орындарында мамандар даярлау, жұмыссыздарды оқыту мен қайта оқыту нақты экономиканың сұранысынан кейін қалып отыр. Жұмысқа орналаспаған азаматтардың кәсiби бiлiктiлiгiнiң төмендігі еңбек нарығының қажеттіліктерiне сай келмеуде. Кәсiпорындардағы еңбектi қорғау тиiстi деңгейге қойылған, нәтижесiнде өндiрiсте зардап шегушілер саны едәуiр күйiнде қалып отыр. Экономиканың жекелеген салаларындағы жалақы деңгейi төмен күйінде қалуда [9]. Негізгі мақсаты жұмыспен қамту саласында елдiң экономикалық даму қарқынына сай белсендi саясат жүргiзу. Жұмыс орындарын сақтау және жаңа жұмыс
орындарын құру,
еңбек нарығының қажеттiлiктерiне сай
жұмыссыздарды кәсiби даярлау және қайта даярлау сапасын жақсарту, еңбек қатынастарын одан әрi заңдастыру, еңбек қауiпсiздiгiн арттыру, өнеркәсіптік өндiрiстiң инновациялық даму мәселеларына барабар ден қоя алатын жоғары біліктi кәсiби кадрлармен қамтамасыз ету. Қазір көптеген мекемелер әлдеқашан ұмытылған мәселе жұмыс кадрларының кажеттігіне ұшырады. Бұрын олар өте көп болса, казір олар әртүрлі салаға кетуіне, квалификациясы төмендеуіне байланысты өте аз. Ал бар жұмыс іздеушілердің квалификациясы жоқ немесе өте төмен. Сонда қоғам бір біріне қарама қарсы екі түрлі ауруға шалдығуы мүмкін: 1. кадр дефициті 2. жұмыссыздық.
343
Университеттер, училишщелер, колледждер мен өндіріс орындарының тіл табысуы бұл мәселені шешуі мүмкін. Осы тұста мемлекетке осы секторды басқару үшін белгілі бір стратегия қажет. 1. Жұмысшыларды мемлекеттен тыс әдіспен орналастыру, бұл әдіс негізінен натуралды шаруашылықтарға тән. 2. Жұмыссыздық әсерін төмендету, бөл жерде жұмыс жасайтын сектор зардап шегеді, себебі жұмыссыздарға берілетін өтемақы салық есебінен алынады. 3. Жұмыс орындарын ашу. Бұған келісу қиын өйткені ол кедей елдерден имигранттар келуін көбейтпесе ашылған жұмыс орындарға жергілікті жұмыссыздардың бара қоюы екіталай. Жоғарыда аталған әдістерден басқа қоғамдық реттеу әдісі де бар. Ол коғамдағы басқа жұмыссыздыққа әсері бар факторлар: 1. Білім беру; 2. Жұмыс табуға көмек т.б. Бұл факторларды қолдана отырып сыртқы жұмыс іздеп келушілер мәселесін де еске алған жөн. Жұмыссыздық мәселеларын шешуде еңбек биржалары (тұрғындарды жұмыспен қамту қызметі) айтарлықтай орын алады. Нарық қатынастары дамыған елдерде еңбек биржасы алғашқыда жұмыссыздарға жәрдем беру мақсатында адамгершілік институттары ретінде пайда болды. Уақыт өте келе және еңбек қатынастардың дамуына сәйкес, оның мақсатымен және атқаратын қызыметтері өзгереді. Еңбек биржасы – бұл еңбекті жалдау барысында жұмыскерлер мен кәсіпкерлердің арасында делдалдық келісім жасалатын, тұрақты жұмыс істейтін мекеме. Бұрынғы КСРО – да ең соңғы еңбек биржасы 1932 жылы жабылған болатын. Қазіргі нақты жағдай – еңбек нарығының барлық элементтерін қайта жаңғыртудың қажеттігін көрсетіп отыр. Еңбек биржаларының негізгі атқаратын қызыметтері мыналар: - еңбек нарығындағы сұраным мен ұсынымды анықтау; - жұмыссыздарды есепке алу және бос жұмыс орындарын тіркеу; - жұмысын ауыстыруға және жұмысқа тұруға тілек білдіретін адамдарға ақпараттар беру; - жұмыс іздеп жүрген кадрларды оқыту мен қайта дайындауды ұйымдастыру; - жастар арасында кәсіптік бағдар беру жұмысын жүргізу; - адамдарды жұмысқа орналастыру үшін делдалдық қызымет көрсету және жұмыссыздыққа байланысты жәрдемақы тағайындау. Мемлекет кәсіпорындар мен ұйымдардың мүдделерін есепке ала отырып, биржалар арқылы еңбек нарығына әсер етеді. Еңбек биржасы беретін жұмысқа жолдама кәсіпкерлер үшін міндетті болмайды, ол тек қана ұсынымдылық сипаты болады, себебі олардың жұмыскерлерді еркін түрде таңдауға құқы бар және оны өздерінің кадр бөлімі арқылы жүзеге асыруға тырысады. Қазіргі еңбек биржасында, жұмыс күшіне сұраным мен ұсыным туралы мағұлматтар банкісі болуы қажет. Осы бағытта өнеркәсібі дамыған Батыс елдердің тәжірибесін қолдануға болады. АҚШ – та, мысалы, аймақты және
344
жергілікті деңгейде жұмыс күшінің электронды банкілері құрылған. Онда жұмысқа орналасқан кезде жоғары сапалы консультациялық көмек көрсетіледі. Нәтижесінде барлық мамандық топтарындағы жұмыссыздардың 40 пайызы бір айдың ішінде жұмысқа орналасады. Сондай – ақ жұмыссыздарды қаржыландырудың жаңа бағдарламасы ендірілген. Әсіресе, Вашингтон штатында федералдық үкімет тиісті білім, жұмыс тәжірибесі бар және өз ісінің маманы болғысы келген 400 жұмыссыз адамға белгілі бір уақытқа дейін мүмкіндік беріп, алдын – ала жәрдемақы төлейді. Бұның өзі, олардың жұмыс жобасының экономикалық дәлелі бар, әдейі курстарды өткен, сондай – ақ жаңа істі
консультант көмегімен бастаған жұмыссыздарға беріледі. Жапониядағы жұмыспен қамтуды басқару. «Өмірлік жалдану» жүйесінің мағынасы, жұмысшы нақтылы түрде өмір бойы бір кәсіпорында жұмыс істейді, бірте-бірте қызмет баспалдағымен көтеріледі. Білім деңгейіне (орта білім немесе жоғары білімді) байланыссыз жұмысшы карьерасын қарапайым жұмысшыдан бастайды және бір орында 2-3 жылдан көп отырмайды. Өйткені оның жұмыс орнында алған білімін жоғалтуға мұрша бермейді. Ал екіншіден, төменнен бастап, жас маман бірдеңені өзгертуге мүмкіндік алады, басшылардың, қызметтестердің мойындауына жету, репутациясын орнату. Қоғамдағы өмірді ұйымдастырудың Шведтік түрі экономикалық және өмірлік деңгейді жоғарлату, экологиялық стандартты қамтамасыз етеді. Бұл модель ерекше «технологиялық рента» алуды негіздейді, ішкі және әлемдік нарықта елдің алатын өнімінің жоғары сапасы мен инновациялығы. Әрине Швеция өте жақсы әлеуметтік-экономикалық модельді құруды көздейді. Швецияның тәжірибесі бойынша жұмыссыздыққа жәрдемақы беру іс- шараларына келесілер жатады: - кіші және жанұялық кәсіпорынға мемлекеттік субсидиялар мен несилерге жағдай жасау, яғни бастапқы капитал 10 пайызды ғана құрайды, 70 пайызы субсидия, 20 пайызы несие, егер кәсіпорын пайда ала алмаса 4 жылға салықтан босатылады; - географиялық мобильділік, яғни жұмыс күші тапшылық жерлерге жанұяларды көшіріп апарады. Оларға үй, жұмыс тауып береді, жағдай жасайды; - қоғамдық жұмыс, негізінен жастарға , құрылыс, жол, қызмет көрсету, 6 айға дейінгі кепілдеме түрде жалақысы 50-100 пайыз болатын ( сол кәсіптің орташа жалақысын есептеп ) жұмысқа алу; - жеке фирмаларға көмек көрсету, жарты жылға дейінгі 50 пайыздық субсидия беру; - арнайы техникалық жабдықтау, кәсіпорында мүгедектерге арналған жұмыс орнын дайындау және кәсіпорын иелеріне жұмысқа алғаны үшін субсидиялар төлеу және мүгедектердің жалақысына да субсидиядан ақша шамамен қосылады. Шетелдік тәжірибеде көп уақыт бойына жұмыспен қамту мәселесі қоғамдық келісімде арнайы енгізілмеген. Бірақ 20 ғасырдың 70-жылдары мұнай дағдарысына байланысты өзгерген болатын (1973-1979 жылдар). 1980 жылға дейін жұмыспен қамту бойынша 170 келісім кабылданды. Келісімдерде жұмыс 345
берушілер жұмыскерлерді бір жыл ішінде немесе бірнеше жыл ішінде босатуға міндеттеме алады. Мұндай келісімдер белгілі бір жағдайда және берілген саланың кәсіпорындағы жеткілікті түрде кезекті бағыт ұстанғанда мүмкін болады.
Осы шетел тәжірибесін қолдана отырып Қазақстанның еңбек нарығын реттеу жүйесін жасауға болады. Шетелдің еңбек нарығына байланысты тәжірибесін қарастыра отырып Қазақстан өзінің еңбек нарығын реттеу бойынша үлгісін құруы қажет. Еңбек нарығы және халықты жұмыспен қамту саласындағы үдерістер әрқашан әлеуметтік – экономикалық даму аспектілерінің орталық мәселелері болып табылады. Өйткені елдің тұрақты дамуы тікелей тұрақты жұмыспен қамтылу және еңбек нарығы саласындағы әртүрлі қолайсыз жағдайлардың алдын алумен байланысты. Қазақстандағы еңбек нарығындағы жастардың жағдайын талдау екі түрлі маңызды жағдайға негізделеді. Біріншіден, еліміздегі жұмыссыз халық құрылымындағы 15–24 жас аралығындағы азаматтар үлесі 26,3 пайыз болса, 25–29 аралығындағы азаматтар 17,4 пайызды құрады. Екіншіден, ең негізгісі – ел болашағы. Жастар қоғамның саяси экономикалық және әлеуметтік құрылымын анықтайды, сол себепті әсіресе, біздің елде олар ең қорғансыз топтардың бірі болып табылады. аталған мәселелердің өзектілігіне қарамастан, ғылыми зерттеулерде оларға өте көп назар аударылмай келеді. Мемлекеттік және облыстық бағдарламалар бюджеттік қаражаттармен қатар жеке кәсіпорындардың, инвесторлардың қаражаттарын тарта отырып, экономиканың келешегі бар, дамыған салаларындағ жұмыс орындарын ашуды және қайта құруды ынталандырады. Сонымен қатар әлеуметтік сауалнама мәліметтері негізінде еңбек нарығында жастарды жұмыспен қамтуға мүмкіндік беретін төмендегідей бағыттар ұсынылып отыр: 1. Жастарды еңбек нарығына дайындау. Кешенді зерттеу негізінде жастарды жұмыспен қамту мәселелері көрсетілген (еңбек нарығының жастар сегментіндегі диспропорционалдық, жұмыссыз жастарды жұмыспен қамтылмау себептері, оқып жүрген жастардың негізгі ағымының еңбек саласындағы құндылықтарды бағалау, еңбек нарығындағы әлеуметтік – психологиялық бағыты мен кәсіби біліктілік дайындығы тұрғысынан алғаш еңбек нарығынан шыққан кездегі бәсекелестік қабілеті, сәтті кәсіби өсім факторлары, әлеуметтік дайындық қызметін үйлестіру мәселесі). 2. Оқу орындары түлектерін жұмыспен қамту мәселелері. Әлеуметтік сауалнама нәтижелері жоғарғы оқу орындарының түлектері көп жағдайда оқу бітіргеннен кейін жұмысқа орналасуды мақсат тұтатындарын көрсетіп отыр (82,5 пайыз), оның ішінде облыстағы жоғарғы оқу орындары түлектерінің 60,1 пайызға жуық негізгі нормативтері бойынша жұмысқа орналастыруды көздейді. 3. Жастарды қолдау бағдарламалары. Әлеуметтік саладағы облыстық ұйымдар жастардың аяғынан тік тұруына және дамуына мемлекеттік қолдау көрсету жүйесін қалыптастыруға белсенді түрде қатысады, олардың бағдарламалары жастар мәселесінің ерекшеліктерін ескереді. Бірақ жастар
346
әлеуметтік топтардың жасы жағынан ғана емес, өмірге қадам басуға байланысты, оларға тән әлуметтік қызметтері де ерекшеленеді. 4. Жастардың кәсіби дайындығына ықпал ету. Облыстық әкімдікпен маслихат шешімі бойынша мемлекеттік еңбек және әлеуметтік қорғау ғылымдары жастарға арналған бағдарлама негізінде белсенді жұмыс жүргізіп келеді. Жастарды жұмыспен қамту жағдайының тұрақтылығын арттыруды қамтамасыз ететін бағыттарға жалпы білім беру және жастарды еңбекке кәсіби тұрғыдан дайындау жатады.
жүктеу/скачать 7,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|