Сборник трудов международной научно-практической конференции «Современные экономические проблемы в области финансов, учета, управления и туризма»

598

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Рисунок 1. Главные концепции бухгалтерского учета 

 

В  настоящее  время  положение  теории  учета  не  подходит  согласно 

запросам реформирования. Теория учета на данный момент переживает кризис, 

в    то  время  как  уже  добился  определенных  результатов,  и  выходом    из  этой 

ситуации  заключается  в  переосмысление  целей,  переформулировка  путей  к 

описанию главных теоретический позиций. Существующая теория пока что не 

нашла  определить  рациональные  решения  проблем  учета  во  время  его 

реформирования и перехода на МСФО. 

Разрабатывая теоретические положения учета не принимается во внимание 

данные  других  сфер    экономики,  таких  как  страхование,  банкротство, 

инвестирование,  фондовый  рынок  и  другие,  при  этом  нет    еще  путей  для 

599

 

 

решения  состыковки    интересов  разных  потребителей  информации 

бухгалтерского учета или контингент таких потребителей. 

Принципы учета, которые имеются на данный момент не могут полностью  

однозначно показать достижение хозяйственной деятельности предприятий. 

Итак,  на  рисунке  1  отражены  главные  концепции  усовершенствования 

учета,  в  которые  представлены  мега-концепции  и  ряд  нынешних  учетных 

концепций.  

В  статье  отражены  концепции  рыночно-ориентированной  отчетности, 

образовательной и справедливой стоимости. 

Изучая  международный  опыт  стран,  можно  сказать    что  каждое 

государство  имеет  свою  национальную  систему  учета  при  этом  они 

ориентируются на общие принципы (таблица 1). 

 

Таблица 1. Модели учета и их характеристики 

Модель 

Страны 

Харакетристика 

Англо-саксонская 

Великобритания, 

США, Нидерланды 

Ориентируется 

на 

необходимость 

инвесторов и кредиторов организаций.  

Отсутствует  единый  план  счетов,  поэтому 

каждое  предприятие  формирует  свой  план 

счетов, 

что 

является 

наиболее 

либеральным.  

Имеются  общие  требования  к  организации 

бухгалтерского  учета,  которая  изложена 

системой 

«общепринятых 

принципов 

бухгалтерского  учета»  (generally  accepted 

accounting principles - GAAP). 

Континентальная  

Германия,  Франция, 

Япония 

Ориентируется  на  нужды  налоговых 

органов. Имеет утвержденный единый план 

счетов. 

Южноамериканская 

Аргентина, 

Бразилия, 

Чили, 

Эквадор, Боливия 

Характерны  высокие  темпы  инфляции, 

поэтому  необходим  метод  корректировки 

показателей 

отчетности 

учитывая 

преобразование общего уровня цен  

Исламская 

Иран, 

Бангладеш, 

Турция 

Доминирует 

религиозный 

фактор, 

запрещает  спекулятивный  доход  и  ряд 

видов 

деятельности. 

Не 

существует 

понятия  дивиденды  ,  потому  что  ислам 

запрещает такие доходы 

 

 

Изучив  данные  модели,  нельзя  говорить  о  том,  что  в  какой-то  из  стран 

учет  организован  хуже  или  лучше,  чем  в  других.  Каждая  модели  и  система 

организации  добилась  определенных  целей  и  результатов  и  это 

непосредственно  связано  с  историей  и  культурой  государства.      Также  нету 

двух стран, которые использовали бы одну  систему учета. Они ориентируются 

600

 

 

на одни и те же методы, но  применяют их по- разному, только основываясь на 

социально-  экономических  условиях  системы  имеют  немного  схожесть  и  их 

можно представить в виде моделей. 

Изучая международный опыт стран, можно понять с какими проблемами 

сталкиваются  они,  какие  методы    используют    и  это  приводит  к  насыщению 

науки   и практики бухгалтерского учета[3]. 

Много  организация  занимались  разработкой  учетных  принципов  для 

гармонизации  процессов  учета  на  протяжении  нескольких  лет.  В  итоге  на 

сегодняшний  день  стандарты  GAAP  и  международные  стандарты  

используются  во многих странах. С 2002 года, в результате соглашения между 

Комитетами  по  бухгалтерскому  учета  США  и  МСФО,  начался  процесс 

приведение данных стандартов к единому знаменателю. 

Особое  внимание  в  Республике  Казахстан  уделяется  реформированию 

системы  бухгалтерского  учета  и  финансовой  отчетности,  и  аудита.  Среди 

моделей  учета  наша  страна  выбрала  Международные  стандарты  финансовой 

отчетности (МСФО), которые созданы Советом по международным стандартам 

финансовой отчетности, и международные стандарты аудиты (МСА).  

Однако,  проанализировав  существующие  модели  можно  сказать,  что 

организация бухгалтерского учета в Казахстане  ориентирована ближе к англо-

саксонской.  

На  сегодняшний  день  учет  представлен  не  только  анализом 

хозяйственной  деятельности,  но  и  происходит  значимая  аналитическая 

деятельность,  в  которую  включены  прогнозирование  и  планирование,  а  также 

контроль результатов для ликвидации нежелательных моментов. 

 

Литература: 

1.

 

Гуляев, Н.С. Основные модели бухгалтерского учета и анализа в зарубежных 

странах:  учеб.  пособие /  Н.С.  Гуляев,  Н.С.  Ветрова.  –  М.:  КНОРУС,  2004.  – 

144 с. 

2.

 

Грицищен,  Д.А.  Регулирование  бухгалтерского  учета  в  мусульманских 

странах // Международный бухгалтерский учет. – 2011. – № 15. – С. 56–68. 

3.

 

Евстафьева, Е.М. Зарубежная практика формирования учетно-аналитического 

обеспечения управления собственным капиталом коммерческих организаций 

// Международный бухгалтерский учет. – 2011. – № 37. – C. 63–71. 

 

ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ЕСЕБІ, ОЛАРДЫҢ МАҢЫЗЫ МЕН 

АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ 

 

Қамаш Г. Н., Успамбаева М.К. 

Л.Н Гумилев атындағы ЕҰУ  

Астана қ., Қазақстан Республикасы 

Е-mail:  guleka_97.97@mail.ru 

 

 

601

 

 

Қазіргі  кезде  республика  экономикасының  басты  бағыттарын  дамытуда 

орта  және  кіші  кәсіпкерлікке  аса  көңіл  аударылады.  Ал  қандай  да  болмасын 

кәсіпкерлік  ең  алдымен  инвестицияны  қажет  етеді.  Технологияның  өзгеріп, 

күрделенгені  сонша,  еңбекті  ұйымдастыру  мен  бөлуге,  қаржы  айналымын 

тездетуге, бақылаудың жаңа түрлерін ұйымдастыруға, артылған тауарлар санын 

қысқартуға,  өнімнің  өтуін  тездетуге  көңіл  аудару  қажет  болды.  Кәсіпкерлік 

қызметті  инвестициялаудың  маңыздылығына  сүйене  отырып,  Қазақстан 

Үкіметі  лизинг  қызметін  жүзеге  асыруға  мүмкіндік  туғызатын  бірқатар 

қаулылар қабылдады.  

Лизинг  өндірістік  кәсіпорындарға  инвестицияларды  жұмылдырудың 

жалғыз ғана перспективалық түрі болып саналуда. Лизинг дегеніміз не? Оның 

қарапайым  банк  кредитінен  артықшылығы  немес  кемшілігі  неде?  Лизинг 

кәсіпорындар үшін қаншалықты маңызды? Лизингтің ұйымға немесе клиентке, 

банкке  немесе  лизинг  берушіге  пайдасы  қандай?  Ол  қаншалықты  қолжетімді 

және  кімдерге  есептеледі?  Лизингкке  не  алуға  болады  және  лизингтік  келісім 

қалай  жасалады?  Өзімнің  осы  мақаламда  осындай  және  өзгедей  сұрақтарға 

толық, нақты жауап беруге тырысамын.  

Лизинг («lease» мүлікті жалға алу немес өткізу) деп – лизингтік мақсаттағы 

мүліктерді  алу  және  беру  жөніндегі  экономикалық  және  құқықтық 

қатынастарды  айтуға  болады.  Лизинг  қызметі  нарығында  көптеген 

компаниялар  жұмыс  істейді.  Олар  көптеген  кәсіпорындардың  өндіріс 

техникасын жаңалай отырып, қаржы ресурстарының тапшылығы кезінде көмек 

береді.  Яғни  дағдарыстан  шығудың  және  болашақта  экономиканың  көтерілу 

негізін  қалайды.  Сондықтан  да  лизинг  көптеген  кәсіпорындар  үшін  өте 

маңызды болып табылады. [1] 

Лизингтік  қатынастар  қатысушылардың  лизингтік  шарты  негізінде 

жүргізіледі.  Қазақстан  Республикасының  Азаматтық  Кодексінің  565  –  бабына 

сәйкес: 

1.Лизинг шарты бойынша лизинг беруші лизинг алушы көрсеткен мүлікті 

сатушыдан меншігіне сатып алуға және лизинг алушыға осы мүлікті ақы төлеп 

уақытша иеленуге және кәсіпкерлік мақсатта пайдалануға беруге міндеттенеді. 

2.  Лизинг  шартында,  сатуышыны  және  сатып  алынатын  мүлікті  таңдап 

алуды лизинг беруші жүзеге асырады деп көзделуі мүмкін. 

3.  ҚР  Заң  актілерімен  сәйкес  лизинг  шартының  жекелеген  түрлерінің 

ерекшеліктері белгіленуі мүмкін. [2] 

Лизинг көбіне үш немесе одан да көп жақтың қатысуын көздейді: лизинг 

беруші,  лизинг  алушы  және  сатушы.  Алайда  мәміле  екі  тараппен  де  жасалуы 

мүмкін.  Лизинг  алушы  жабдықтаушыдан  өзіне  қажетті  құралдарды  тауып, 

лизинг беруші сатушыдан сатып алынатын зат жайлы келісіледі.[3] 

Лизингтік шарт негізіне сай лизинг берушілер мына төмендегі шараларды 

орындауға міндетті: 

‒  Белгілі  бір  сатушыдан  белгілі  бір  лизингтік  объектіні,  лизинг 

алушыларға  белгілі  бір  төлем  алу  үшін  өз  меншігіне  сатып  алып,  белгілі  бір 

мерзімге, белгілі жағдайларға сай лизинг алушыларға беруге; 

602

 

 

‒  Лизингтік  шарт  мазмұнынан  туындайтын  басқа  да  міндеттемелерді 

орындауға 

Лизингтік шарт негізіне сай лизинг алушылар мына төмендегі шараларды 

орындауға міндетті: 

‒  Лизингтік  шартта  қаралған  жағдайларға  сай  лизингтік  объектіні 

қабылдауға; 

‒  Лизингтік  шартта  көрсетілген  лизингтік  төлемдерді,  көрсетілген 

уақытында лизинг берушілерге төлеу; 

‒  Лизингтік  шарт  мерзімінің  соңында  лизингтік  объектіні  (егер  шартта 

басқада  қосымша  шаралар  қаралған  жағдайда)  лизинг  берушілерге  қайтару 

немесе сатып алу – сату шартына сай лизингтік объектіні өз меншігіне алу; 

‒  Лизингтік  щарт  мазмұнынан  туындайтын  басқа  да  міндеттемелерді 

орындауға. 

Лизинг берушілер, лизинг алушылар және сатушылар жауапкершілігі мен 

міндеттеріне сай сатып алу ‒  сату келісімшарты және Қазақстан Республикасы 

Заң  актілрімен  бекітіледі.  Лизингтік  шартта  мына  төмендегідей  міндетті  және 

маңызды жағдайлар қаралуы керек: келісім шарт объектісі, сатушының аталуы, 

лизингтік  объектіні  лизинг  алушыларға  беру  мерзімі  мен  жағдайлары, 

лизингтің төлемнің мөлшері және төлейтін мерзім, лизингтік объектінің құны, 

шарт  мерзімінің  ұзақтығы,  объектінің  қысқаша  сипаты,  объектіні  жөндеуден 

өткізу және күту, сақтандыру, лизингтік объектіні мемлекеттік тіркеуден өткізу, 

лизингтік  операция  жүргізуші  жақтардың  міндеттемелерінің  орындалуын 

тексеру, қатысушы жақтардың өзара жауапкершілігі анықталады.[3] 

Лизингтік  операциялар  объектісіне  үйлер,  ғимараттар,  машиналар, 

жабдықтар, құрал саймандар, көлік құралдары лизинг нысанасы бола алады. ал, 

бағалы  қағаздар,  жер  учаскелері  мен  табиғи  ресурстар  лизинг  нысанасы  бола 

алмайды.  Келісім  шарттағы  лизингтік  объектінің  жалпы  сомасына  осы 

объектіні  сатып  алу  бағасы  (егер  меншік  құқығы  ауыстырылатын  болса) 

қосылуы  мүмкін.  Лизингтік  келісім  жасаушылар  лизингтегі  объектіге 

амортизация  есептеу  тәсілін,  қай  жақтың  бухгалтерлік  балансында 

тұрғандығына сай белгілейді.[2] 

Көптеген  ұйымдар  немесе  фирмалар  өздерінің  даму  кезеңінде,  мысалы 

жаңа  үйымдар  құратын  жағдайда  немесе  жаңа  технологиялар  енгізер  алдында 

қандай  да  бір  құрал  жабдықтарды  банкке  белгілі  бір  мөлшерде  ақша  төлеу 

арқылы  лизингке  алғанды  жөн  деп  санайды.  Өйткені,    бұл  ұйымның 

шығыстарын  азайтумен  қатар,  құрал  жабдықты  аз  уақыттың  ішінде  ұйым 

меншігіне алуға мүмкіндік туғызады.  

Лизингің артықшылықтарына тоқталатын болсақ:  

‒Өндірістік қуаттылықтарды айналымдық қаражатты жұмсамастан жаңарту;  

‒Мүлік лизинг алушы кәсіпорынның балансында көрсетіледі;  

‒Лизинг келісімшартының әрекет мерзімі 3 жылдан 5 жылға дейін;  

‒Лизинг бойынша сыйақы түгелдей шегерімдерге жатқызылады;  

‒Лизинг келісімшарты әрекет еткен мерзім ішінде ҚҚС біркелкі мөлшерде 

есептеледі;  

‒Лизинг берешекті өтеу кестесін жасау тұрғысынан аса икемді болып келеді;  

603

 

 

‒Лизингтің заты лизинг келісімшарты аяқталғаннан кейін лизинг алушының 

меншігіне беріледі;  

‒Сатып алынып отырған лизинг заты лизинг мәмілесінің бірден бір 

қамтамасыздығы болып табылады. 

Лизинг  есебі  Қазақстан  Рсепубликасының  «Қаржылық  лизинг  туралы» 

Заңының  22б.  талаптарына  сәйкес  жүргізіледі,  Есеп  тәртібі  17  «Жал  есебі» 

бухгалтерлік есеп стандарттарымен, оларға әдістемелік ұсыныстармен және 17 

«Жал» ҚЕХС-мен белгіленген. 

Мысалы, лизинг беруші жабдықтаушы-сатушыдан құны 12000,0 мың теңге 

жабдыққа төлемақы төлеп, сатып алады. Пайдалы қолдану мерзімі 10 жыл деп 

белгіленген.  Лизинг  беруші  шартқа  сәйкес,  лизинг  алушыға  жабдық  береді. 

Пайыздық мөлшерлеме 20% болып белгіленген. Жал мерзімі біткен соң мүлік 

лизинг  алушының  меншігіне  беріледі.  Жал  төлем  есебі  үшін  мынадай 

формуланы қолдануға болады: 

Мұндағы, 

 – жабдық құны (12000,0) 

 – пайыздық мөлшерлеме (20% : 12 ай = 1,67%) 

T – төлем мерзімінің саны (10 жыл x 12 ай = 120) 

 

Лизинг  алушы  жабдықтаушыдан  алған  активтерін  әрі  қарай  қаржылық 

жалға беру үшін қорлар шотында нақты құнымен есептеледі. Жалға берілгенге 

дейін лизинг заты ҚЕХС 2 «Қорлар» бөлімінде қарастырылады. 

 

Лизинг  беруші  активтерді  өз  бухгалтерлік  есебінде  дебиторлық  берешек 

түрінде  есептеуі  керек,  жалға  таза  инвестицияланған  сома  көлемінде 

(жеңілдетілген  түрлерде  –  лизингтік  төлемдердің  жалпы  сомасынан  қалған 

лизинг мерзіміне лизинг бойынша сыйақыларды алып тастау арқылы). 

 

Негізі ҚР – да қолданыстағы лизинг операцияларында жалға төленген таза 

инвестиция қаржылық жалға беріліп жатқан мүліктің нақты құнына тең. 

 

Лизинг  бойынша  сыйақы  табыс  және  пайда  болуына  байланысты 

дебиторлық берешек боп танылады.  

Лизинг  берушінің  бухгалтерлік  есебінде  лизингке  берілетін  мүлік 

дебиторлық берешек ретінде есептеледі: 

№ 

Шаурашылық 

операцияларының 

мазмұны 

Дебет 

Кредит 

Сома 

1 

2 

3 

4 

5 

1. 

Лизинг шарттарымен 

жабдық алынды 

1330«Тауарлар» 

3311«Жабдықтаушылар мен 

мердігерлердің қысқа 

мерзімді қарызы» 

12000,0 

2. 

Лизинг алушыға лизинг 

шарты бойынша жабдық 

берілді 

2160 «Жалдау 

бойынша ұзақ 

мерзімді 

дебиторлық 

берешек»  

1330«Тауарлар» 

12000,0 

3. 

Лизинг бойынша 

2170 «Алуға 

6110 «Сыйақылар бойынша 

232,21 

604

 

 

пайыздар есептелді 

арналған ұзақ 

мерзімді 

сыйақылар» 

кірістер» 

4. 

Негізгі қорларды өтеуге 

алынды 

1030 «Ағымдағы 

банктік 

шоттардағы ақша 

қаражаттары» 

2160 «Жалдау бойынша 

ұзақ мерзімді дебиторлық 

берешек» 

12000,0 

5. 

Лизингтік төлемдер 

пайыздық бөлікте 

алынды 

1030 «Ағымдағы 

банктік 

шоттардағы ақша 

қаражаттары» 

2170 «Алуға арналған ұзақ 

мерзімді сыйақылар»  

232,21 

 

 

 

Осылайша,  «Қаржылық  лизинг  туралы»  Заңға  сәйкес,  мүлік  түрінде 

инвестицялау  ақшалай  кредитке  қарағанда,  қаржының  қайтарылмау 

тәуекелдігін азайтады, өйткені лизингке берілетін мүліктің меншікті иесі болып 

лизинг беруші қала береді. [3] 

Қорытындылай келе, жылжымалы және жылжымайтын мүліктерді лизинг 

арқылы  қомақты  қаражат  салымынсыз  алуға  болады,  өндіріс  құралдарының 

ескіруінен  туындаған  шығындардан  құтылуға  және  жоқшылық  пен  қомақты 

ақшаны  сақтап  қалуға,  не  өндірісті  әрі  қарай  жұмыс  бабына  алып  келуге 

мүмкіндік береді. Сол себепті олардың қызмет етуіне лизингтің маңызы артады. 

Лизинг  өндіріс  циклінің  негізгі  құрамдас  бөліктері  ұтымды,  барлығына:  адам 

еңбегі құралдарына, техника қолдану деңгейіне және жұмыс күшіне әсер етеді. 

 

Әдебиет: 

1.

 

Әбдіманапов Ә.Ә. «Қаржылық есеп: Оқулық» - Алматы, 2007. – 544б 

2.

 

ҚР  Азаматтық  Кодексі  (2007  жылғы  1ақпанға  дейін  өзгертулер  мен 

толықтырулар енгізілген нұсқасында) Алматы, Жеті жарғы 2007 

 

3.

 

Назарова  В.Л.,  Жапбарханова  М.С  «Бухгалтерлік  есеп:  -  Оқулық  /  Авт.  В.Л. 

Назарова,  жалпы  ред.  басқарған  С.С  Сатубалдин.  -  Алматы:  «Алматыкітап» 

баспасы, 2012, - 624 бет.  

 

 

ВЛИЯНИЕ НЕФТЕДОБЫВАЮЩЕЙ ОТРАСЛИ НА СФЕРУ 

ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ НЕЗАВИСИМОСТИ 

КАЗАХСТАНА 

 

Марат А. Е. 

 

Карагандинский государственный университет имени академика Е. А. 

Букетова,  

г. Караганда, Республика Казахстан 

605

 

 

e-mail:

  aza_ekb95@mail.ru 

 

Научный руководитель: магистр, старший преподаватель Аканаева Т. А. 

 

Экономическе состояние и развитие РК во многом определяется развитием 

отрасли,  доминирующей  в  экономической  структуре  страны  -  нефтегазового 

комплекса. Нефть  для  Казахстана  - это  не  только  продукт  экспорта.  Это 

важнейший  фундамент  стабильности,  с  которым  связаны  экономические 

перспективы  развития  государства  и  общества  в  целом.  Нефтедобывающая 

отрасль  в  настоящее  время  занимает  ведущее  положение  в  системе 

национальной экономики Казахстана. 

В  свете  мирового  падения  цен  на  углеводородные  ресурсы  в  2015  году 

многими  компаниями  значительно  сокращаются  объемы  буровых  работ,  что 

приводит  к   пересмотру  бюджета  и  оптимизации  затрат.  Однако  динамика 

затрат  недропользователей  показывает  увеличение  закупок  с  прошлым  годом. 

Увеличение  связано  с  девальвацией  национальной  валюты,  поскольку  многие 

недропользователи 

импортируют 

товары 

и 

оборудование 

для 

производственных  нужд  и  расчет  ведется  в  иностранной  валюте.  Картина  в 

долларовом выражении выглядит иначе (рисунок 1). 

 

 

 

 

Рисунок 1 Сравнение динамики затрат недропользователей в тенге и в 

долларах США (источник: http://yvision.kz/post/677935 ) 

2207,4 

2735,1 

2722,3 

3085,5 

3206,6 

2011 

2012 

2013 

2014 

2015 

жүктеу/скачать 7,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: