САЯСИ КОНСАЛТИНГ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ
ТАРИХИ ТАМЫРЛАРЫ
Жалпы саяси консалтинг терең зерттеуді
қажет ететін жаңадан қалыптасып жатқан
қызғылықты ғылым жəне кəсіптің түрі. Ол
жоғары мемлекеттік шендерге жетуге ұмтылған
азаматтар үшін кеңес беретін мамандарды
дайындау
технологияларын
зерттеп
қана
қоймай, өзіндік кеңес беру əдіс-амалдарын
қалыптастырады. Сондықтан кəсіби саяси
кеңесшілердің қоғам алдындағы жауапкершілігі
мол екендігін білгеніміз абзал.
Қазіргі қоғамдағы билік саяси кеңесшілердің
қолында тұрғаны белгілі. Бүгінде көптеген
елдердің Президент əкімшілігі, министрлер
кабинеті мен саяси партиялар штабында осы
мамандардың қажеттілігі байқалуда. Олардың
негізгі жұмысы ағымдағы оқиғаларды талдау,
оның дамуындағы мүмкін болған шараларды
жүйелеу, ықпал етуге бағытталған ұсыныстар
дайындауда жатыр. Қазіргі ақпараттық заманда
саяси кеңес беру арқылы саясаткерлер өз
қимылдарын жүргізетіні анық.
Саяси консалтингтың тарихи бастауының
қайнар көзі тереңде жатыр. Ежелгі дүниеде
саяси кеңесшілер қызметін бақсылар, абыздар,
жұлдызшылар, философтар, шешендер [1]
атқарса, қазақ қоғамындағы ақындар мен
жыраулардың рөлі туралы ерекше атауымызға
болады.
Діни сенімдерге сəйкес, бақсылар жоғары
күштер мен рухпен байланыс орната алатын
ерекше адамдар. Бұл ұғым əлемнің барлық
тілдерінде кең тараған. Жазушы Ж. Дəуренбеков
пен ғалым Е. Тұрсыновтың құрастыруындағы
«Қазақ бақсы-балгерлері» атты жинақта: «Ол –
рухани күш беруші, əзəзəлді аластаушы,
ажалдан арашалап қалатын емші, ертеңіңді
болжап айтушы, сəуегей, бұлт шақырып, жауын
жаудыратын күш иесі, көңілді əуенмен
арбайтын сыршыл əуезші, көз алдыңда
ғажайыптар жасайтын сиқыршы, арбаушы...»
[2], – деп жазған болатын.
Абыздар ежелгі өркениеттердегі табиғи
құбылыстарды зерттеуші адамдар тобы. Олар
ежелде адамдардың құдайлар мен рух əлемі
арасындағы арашалаушы ретінде танылды.
Өзінің қоғамдағы орны арқылы қазіргі
дəрігерлер, ғалымдар, заңгерлер, философтар
секілді бағаланды. Абыздар кейін қалыптасқан
30
ҚазҰУ хабаршысы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. № 1 (36). 2011
буддизм, христиандық, ислам сияқты əлемдік
діндердегі дін басыларының рөлін атқарғаны
белгілі. Бүгінде олардың қоғамдық белгілері
Африка, Оңтүстік Америка мен Мұхиттық
аралдардағы
кейбір
алғашқы
қауымдық
халықтарда əлі де сақталған. Жалпы бұл ұғым
ескі славян тіліндегі «жрьти» - «құрбандық
шалу» түсінігімен байланысты. Кейбір нұсқа-
ларда орыстың «жрец» сөзімен байланыс-
тырылып, алғашқы Ж əрпі өмір (жизнь) жəне
сөз (речь) қосымшасымен айтылады. Демек, бұл
өмір туралы ілім деген мағынадағы «өмір сөзі»
ұғымымен тығыз байланысты. Сондықтан бұл
сөздің негізгі мəні діннің дамуына сай келеді.
Астрология (ежелгі гректің στρον - жұлдыз,
жəне λόγος - ой, ілім) аспан денелерінің жер мен
адамға ықпал етуін дəстүрлер мен сенімдер
арқылы айқындайтын жүйелер тобы. Аспан
денелерінің адам темпераменті, мінез-құлқы, іс-
əрекеттер мен келешегіне əсер ететін құбылыс-
тарды анықтайтын ғылым. Ал осы астрология-
мен тəжірибеде айналысатын тұлғаны астро-
логтар деп атайды. Қарапайым тілде айтсақ,
жұлдызшылар. Бұл азаматтардың кеңесіне əлі де
сүйенетін азаматтар көптеп кездеседі. Бүгінде
жұлдыз-жорамал бойынша өз қимылдарын
жүргізетін адамзат өкілдері өте көп.
Философтар даналықты сүйетін, білімді
құрметтейтін, ақиқатқа ұмтылушы жандар. Осы
себептерге байланысты, дүниеге келген əрбір
адам өз өмірінде ақиқат ізденісінде жүретіні
анық. Ал ежелгі дүние көзқарастарында əрбір
адам - философ. Ал нағыз философ дүниетаным
мəселелерін қарастыратын тəжірибелі ойшыл.
Шешендер сөйлеу өнерін терең меңгерген
құрметті тұлға. Шешендердің рөлі өз заманында
демократиялық қоғамның негізгі даналары
есептеліп, қазіргі кезеңдегі саясаткерлер мен
бизнесмендер секілді саналды. Шешендік
барлық мəдениетте болғанмен, оның кəсіби
ерекшеліктері ашық саясат жүргізілген Ежелгі
Грецияның демократиялық елдерінде мүмкін
болды. Міне, осы кезеңде арнайы шешендік
өнер туралы арнайы ғылым – риторика қалып-
тасып, оны үйретуші мұғалім ритор институты
орын алды. Олар сол кезеңдегі саяси сахнаның
негізгі өкілдері саналды. Шешендердің қазақ
мəдениетіндегі орны ерекше екендігін атап
кеткеніміз жөн. Бүгінгі күнде визуалды
мəдениеттегі орны болмаса да, саяси саладан
ығыстырылса да, шешендік өнер технология-
ларын игеру қазіргі заманның лидеріне қажетті
негізгі қасиет деп танимыз.
Ақын – Орталық Азиядағы түркі тілдес
халықтар арасындағы ерекше қасиетті дарын
иесі. Қазақ халқының өмір салтына ықпал еткен
ақындар қатарына Жаяу Мұса Байжанов,
Маханбет Өтемісов, Шернияз Жарылқасов,
Сүйінбай Аронұыл, Біржан сал Қожағұлұлы,
Ақан сері Қорамсаұлы, Жамбыл Жабаев, Кенен
Əзірбаевты жатқызамыз. Өз заманында ақындар
қоғамда болып жатқан кез келген құбылыстарға
көзқарастарын
шығармашылығы
арқылы
білдірумен қатар, хан ордаларында кеңесшілер
қызметін де атқарды. Мəселен, «Бес ғасыр
жырлайды» кітабында мынадай деректер
кездеседі: «Керей, Жəнібек хандардың ақылшы
биі болған Асан қазақ руларының орда көтеруін
жақтайды, қазақтар Шу, Сарысу бойына
орналасқан соң ел іргесі берік, ағайын ұжымы
күшті болуын үндейді. Өз өлең, толғауларында
хандық үкіметті нығайту, елдің қорғаныс
қабілетін арттыру қажетін насихаттайды.
Жəнібек ханды табысқа мастанбауға, елдің
түбегейлі болашағын ойлауға шақырады.
Феодалдық қоғамдағы əдет-ғұрып, мінез-құлық
мəселелерін көтереді. Өзінің ақындық күшін
туыстас руларды бір орталықты, қуатты
мемлекет етіп ұйыстыру жолына арнайды.
Біздің заманымызға жеткен толғауларынан
Асанның қилы кезең табиғатын жыға танығаны,
тіпті Алтын Орданың орнында пайда болған
хандықтардың бəрінің құрып бітетініне дейін
болжай алғаны көрінеді» [3].
Ақындық
тəрбиенің
мектебі
жəне
ақындардың ең негізгі ықпал ету құралы айтыс
болғаны белгілі. Қазақстың ауыз əдебиетінің
дəстүрлі түрлерінің бірі, қазақ ақындарының
жүйріктігін байқататын бұл сайыста халық
батырлығы, елге сүйіспеншілік пен қоғамдағы
əлеуметтік теңсіздік сөз етіліп отырған. Жалпы
айтыс қазақтан басқа араб көшпенділерінің
тайпалары мен түркі тілдес қандас елдердің
көпшілігінде, Үндістан халықтарында да бар.
Ертедегі қазақ қоғамында жыраулар да
ерекше қызмет атқарған. Мəселен, Қазтуған
жырау өмір туралы, атамекен, туған ел мен
əскери
тақырыптағы
туындылар
жазса,
Доспанбет жырау шығармаларында көшпенді
жауынгерлердің бейнелік тұлғасы, батырлық
кейпі көрінеді. Жорық жыршысы болған
Марғасқа жырау Есім ханның бір орталыққа
біріккен мықты феодалдық мемлекет құру
идеяларының ұраншысы қызметін атқарса,
шонжарлар тұқымынан шыққан Жиембет жырау
хан үкіметіне қарсы болады. Ақтамберді
толғауларында атқа қонуды, ойраттарға қарсы
соққы беруге, жұртшылықты ерлікке үндеп,
қарсы келген жауға қорықпай шабу туралы
кеңес беріледі.
Өз заманының үздік кеңесшісі Бұқар жырау
қалың қазақтың рухани талабына қызмет етті.
Ол адалдыққа, адамгершілікке, ерлікке, бірлікке
шақырып, күнделікті өмірдің мерейлі де шуақты
Вестник КазНУ. Серия философия. Серия культурология. Серия политология. № 1 (36). 2011
31
қағидаларын сақтауға кеңес берді. Сонымен
бірге, Абылай ханның саяси имиджін қалыптас-
тыру, оның өткен өмірі жайлы жырлаумен қатар,
оның саяси кеңесшісі бола білген. Оның бір
жырында бейбітшілікті үндейтін кеңес беру
сөздерін байқау қиынға соқпасы анық:
Абылай ханның қасында
Бұқарекең жырлайды.
Жырлағанда не дейді?
Соғыспа деп жырлайды... [4].
Жалпы қазақ жыраулары хан ордаларында
жүріп, мемлекет басқару ісіне тығыз араласқан,
хандар мен батырларға, бүкіл халыққа ақыл-
өсиет айтқан, болашақты болжап, істің жөнін
нұсқап жүрген дуалы ауыз, ақылгөй кеңес-
шілері, хандар мен ерлікпен аты шыққан
батырлардың,
қолбасшылардың
ерліктерін
мадақ етіп жыр айтқан. Соғыс кезінде жыраулар
ханның əскери кеңесіне қатысып, жауынгер-
лердің рухын көтеріп отырған. Ақындардай
емес, олар тайпалар шежіресін аса жақсы
білген, батырлық эпос пен тарихы жырларды
орындаған. Жаумен қиян-кескі ұрыс басталар
алдында жауынгерлердің рухын көтеріп жыр
төккен жыраулардың шығармаларына өсиет
жəне жорық сарындары тəн [5].
Кеңес беру мамандығының атасы – ұлы
Конфуций деп атап көрсететіндер де кездеседі
[6]. Конфуций Қытайдың ежелгі ойшылы əрі
философы. Оның ілімі Қытай мен Шығыс
Азияның өміріне терең ықпал етіп, бəрімізге
танымал
конфуцийшілдік
философиялық
жүйесінің негізін қалады. Ол 20 жасында-ақ
Аспан асты елінің бірінші тəжірибелі ұстазы
ретінде танылды. Өз ілімдерін шəкірттеріне
жеткізу арқылы халықтың дүниетанымдық
көзқарастарына ықпал ете алды. Демек, əр
ұстаздың бойында кеңес берушінің қасиеті
болатыны анық.
Саяси кеңес берудің Батыстағы бастауға
ортағасырлық
саяси
философ
Никколо
Макиавеллидің есімімен байланысты. Ол ХVІ ғ.
басындағы Флоренцияда мемлекеттік хатшы
қызметін атқарған болатын. Оның 1532 жылы
жарық көрген «Тақсыр» еңбегі саяси билік пен
оны бекіту əдістері мəселелеріне арналды.
Макиавелли мықты мемлекеттік биліктің
жақтасы ретінде түрлі əдістерді қолдану
қажеттілігі туралы баяндады. Осы əдіс негізінде
«саяси реализм» ұғымын қалыптастырып,
«мақсат құралдарды ақтайды» түсінігін ендірді.
Осы түсінік бойынша мақсатқа жетудің екі түрі
бар: заң жолы жəне зорлық-зомбылық жолы.
Бірінші тəсіл – адамзат құндылықтарына сай
келсе, екіншісі – жабайы жануарлар қимылы.
Оның ойынша, басқарушылар осы екі тəсілді де
тиімді пайдалана білуі қажет [7].
Кейбір зерттеушілердің пайымдауынша,
нағыз саяси консалтинг Американың саяси
жүйесі қалыптаса бастаған ХVІІІ ғ. екінші
жартысында АҚШ-та пайда болды. Ресей
ғалымдары Е.Н. Беляков, С.В. Устинкин 1758
жылғы Вирджиния штатының колониалды
Ассамблеясы сайлауында Джордж Вашингтон
кеңесшілері
алғашқы
саяси
консалтинг
мамандары ретінде санайды [8].
Ал Ресей ғалымы О.П. Березкинаның
ойынша, 1787 жылы ел Конституциясын рати-
фикациялауға арналған науқан Америка Құрама
Штаттарындағы
бірінші
саяси
компания
саналады. Ал, саяси кеңесшінің көмегіне
американдық президенттер арасында ең алғаш
жүгінген Томас Джефферсон. Ол 1796 жылы
АҚШ тарихындағы бірінші «медиаблиц»
саналатын 30 мың бюллетень мен бірнеше мың
жарнамалық
парақшаларды
Пенсильвания
штатында таралуы үшін Джон Берклиді
жалдады. Ол тəжірибелі саяси кеңесші болмаса
да, тəжірибе жүзінде өз мамандығын игере
бастады. Нəтижесінде 1801 жылы АҚШ
Президентінің кезекті сайлауында Т. Джеффер-
сонды жеңіске жеткізді [9].
ХХ ғасырдағы жаңа саяси технологияларды
қолданудағы лидерлер қатарында Э. Бернейс
еді. Ол университетте қоғаммен байланыс
негіздерін
жүргізіп,
саяси
науқандарда
қоғамдық
пікір
сауалнамаларын
жүргізу
идеясын енгізді. Бірінші дүниежүзілік соғыс
жылдарында ол үгіт-насихатқа жауап беретін
комитетте
қызмет
атқарды. «Агрессивті
коммуникациялар»
мектебінен
өткен
көп
азаматтар өз білімін бейбіт өмірде қолданудағы
мүмкіндіктері мол еді. Өзінің «Қоғамдық
пікірдің кристалдануы» атты еңбегінде алғаш
рет «қоғамдық қатынастар жөніндегі кеңес»
(ағыл. «counsel on public relations», ор. «совет по
общественным
отношениям»)
терминінің
мəртебесін жоғарылатты [9, 4-5 бб.].
Жалпы Қазақстан Республикасындағы саяси
консалтинг қоғамдық қатынастардың жалпы
жүйесіндегі қызмет саласы ретінде алдыңғы
қатарда. Оның нарықтық құрылымы қалып-
тасып,
дамуындағы
негізгі
тенденциялар
айқындалды. Еліміздегі демократиялық процес-
тердің дамуы бұл кəсіптің қоғам мен билік
арасындағы кері байланыс орнатудағы қажет-
тілігін көрсетеді.
____________
1.
Матвейчев О.А. Что такое политический
консалтинг? – Екатеринбург, 1998. – С. 30.
2.
Қазақ бақсы-балгерлері: / Құрастырған Ж.
Дəуренбеков, Е. Тұрсынов. – Алматы: Ана тілі, 1993. –
4 б.
3.
Бес ғасыр жырлайды / Құрастырушылар:
М.Мағауин, М. Байділдаев. – Алматы: Жазушы, 1989. -
32
ҚазҰУ хабаршысы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. № 1 (36). 2011
Т.1. - 8 б.
4.
Абылай хан / Құраст. С. Дəуіт. - Алматы:
Жазушы, 1993. - 35 б.
5.
Тұрсынов Е.Д. Қазақ ауыз əдебиетін
жасаушылардың байырғы өкілдері. - Алматы: Жазушы,
1976. - 158-159 бб.
6.
Туретт-Туржи К. Консалтинг / Пер. с
франц. под ред. Л.Л. Никитиной. – СПб.: «Нева», 2004.
- С. 7.
7.
Макивелли Н. Государь. – М., 2006. – 176 с.
8.
Беляков Е.Н., Устинкин С.В. Политический
консалтинг. – Н. Новгород, 2003. – С. 27.
9.
Березкина О.П. Политический консалтинг.
– М.: Академия, 2008. – С. 4.
* * *
В
данной
статье
исследуется
история
возникновения политического консалтинга.
* * *
In given article the history of occurrence of political
consulting is investigated.
Б. Исабаев
ОСНОВНЫЕ ПРИНЦИПЫ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОЛИТИКИ В ОБЛАСТИ
ИНФОРМАЦИОННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Информационные потоки пронизывают все
сферы жизни человечества и играют все
нарастающую роль в условиях глобализации
мирового сообщества. Развитие и распростране-
ние информационно-коммуникационных техно-
логий, их проникновение практически во все
сферы жизнедеятельности, с одной стороны,
являются важным фактором мировой интегра-
ции, социального развития и экономического
роста, с другой стороны, являясь сильнейшим
катализатором информационного обмена, эти
технологии несут в себе также множество как
явных, так и скрытых угроз: «угроза со стороны
СМИ для общественного благополучия, мораль-
ного здоровья, национальной безопасности,
становится в третьем тысячелетии одним из
основных вызовов, возникших перед мировым
сообществом» [1].
Необычайную значимость в связи с этим
приобретают вопросы обеспечения информа-
ционной безопасности.
Существует мнение, что
информационная безопасность в современном
постиндустриальном мире, где основным това-
ром является информация, и именно та или
другая информация влияет на принятие госу-
дарством тактических и стратегических реше-
ний, является основой национальной безопас-
ности.
Под
информационной
безопасностью
понимается защищенность информации и
поддерживающей инфраструктуры от случай-
ных или преднамеренных воздействий естест-
венного или искусственного характера, которые
могут нанести неприемлемый ущерб субъектам
информационных отношений, в том числе
владельцам и пользователям информации и
поддерживающей инфраструктуры.
Актуализация проблемы защиты инфор-
мационного пространства и его влияния на
информационную безопасность непосредствен-
но связана с существующими реальными и
потенциальными угрозами и вызовами безо-
пасности государства, уровень и масштабы
которых в последнее десятилетие существенно
возросли и приобрели весьма опасный характер.
Исходя из того, что информационная безопас-
ность на рубеже третьего тысячелетия выходит
на первое место в системе национальной
безопасности, формирование и проведение
единой государственной политики в этой сфере
приобретает приоритетное значение.
Государство занимает особое место, как
среди субъектов государственной информа-
ционной политики, так и среди субъектов
обеспечения информационной безопасности,
поскольку оно обладает уникальными сред-
ствами и силами противодействия угрозам в
данной сфере. Свою деятельность государство
осуществляет совместно с индивидами и об-
ществом, но при этом влияние государства на
обеспечение безопасности является определяю-
щим.
Все органы государства в той или иной мере
участвуют в деятельности по обеспечению
информационной безопасности. Однако их
компетенция и предметы ведения в данной
сфере деятельности различны, в зависимости от
целей и задач, стоящих перед этими органами.
Учитывая, что информационные системы и
информационные ресурсы создаются и исполь-
зуются всеми органами государства, в системе
обеспечения информационной безопасности
особую роль играют те органы государства,
которые выполняют руководящие и координи-
рующие роли, от оптимального определения
компетенции которых в существенной степени
зависит информационная безопасность страны.
Общая структура государственной системы
Вестник КазНУ. Серия философия. Серия культурология. Серия политология. № 1 (36). 2011
33
обеспечения информационной безопасности
включает четыре основные властные подсис-
темы, образующие ветви власти, различаю-
щиеся функциями в области обеспечения
информационной безопасности и соответст-
венно компетенцией: президент, законодатель-
ная, исполнительная и судебная власти. При
этом основная тяжесть реализации государ-
ственной политики в области обеспечения
информационной безопасности ложится на
органы исполнительной власти, осуществляю-
щие на основе законодательства администра-
тивно-государственное управление.
Особенность реализации функции обеспе-
чения информационной безопасности заклю-
чается в том, что каждый орган государства
осуществляет свою деятельность на базе
использования информационной инфраструк-
туры общества, производит и потребляет
информационные ресурсы, имеет определенные
отношения с гражданами как представитель
собственника государственных информацион-
ных ресурсов, должен предпринимать опреде-
ленные действия по обеспечению сохранности
ресурсов и безопасности функционирования
информационных и телекоммуникационных
систем, сетей связи, систем автоматизации
управления.
Фактором,
определяющим
в
целом
государственную информационную политику,
является существование в информационной
сфере источников угроз интересам государства,
по мнению ряда авторов, наиболее опасные из
которых — неконтролируемое распространение
«информационного оружия» и развертывание
гонки вооружений в этой области, попытки
реализации концепций ведения «информацион-
ных войн».
В последнее время военные ведомства
разных стран ведут интенсивные разработки в
области информационных (информационно-
психологических) войн. Сам термин «инфор-
мационная война» появился в середине 80-х гг.
XX в. в работах американских военных тео-
ретиков и начал широко применяться после
проведения операции «Буря в пустыне» в 1991
г. В настоящее время в армии США, например,
есть специальные информационные войска. В
армейском уставе США информационная война
определяется так: «Действия, предпринятые для
достижения информационного превосходства в
интересах национальной стратегии и осущест-
вляемые путем влияния на информационные
системы противника при одновременной защите
собственной информации и своих инфор-
мационных сетей» [2].
Многими политическими аналитиками и
социальными теоретиками глобальный мир
сегодня рассматривается не иначе, как
состояние войны цивилизаций, культур, наций,
религий, ценностей. Считается, что войны XXI
в. будут по преимуществу информационными
войнами. Более того, некоторые исследователи
считают, что в настоящее время уже идет
«третья мировая информационно-психологиче-
ская война». А основным средством ведения
такой войны являются средства массовой ин-
формации.
Границы войны и мира, ценностей и техно-
логий, кооперации и противостояния радикаль-
но изменены информационно-коммуникативной
революцией.
Важнейшими
компонентами
вооруженных сил становятся информационно-
коммуникативные системы, назначение которых
– обеспечивать проникновение в сознание
потенциального противника за счет размещения
в контексте локальных культур определенных
ценностных ориентаций и поведенческих
моделей.
Информационная война обладает для развя-
зывающей ее стороны целым рядом преиму-
ществ по сравнению с обычной войной, в
частности:
война ведется в «белых перчатках».
Агрессора, как правило, невозможно обвинить в
применении вооруженных сил;
эта война практически не регла-
ментирована международным гуманитарным
правом;
ведение информационной войны стоит,
как правило, дешевле, чем ведение обычной
войны;
эффект зачастую достигается гораздо
больший, чем с помощью обычного оружия;
развязывание информационной войны
гораздо менее опасно для страны-агрессора, чем
развязывание традиционной войны.
Отсутствие видимых разрушений, характер-
ных для войн обычных, можно признать
главной опасностью информационной войны.
Население даже не ощущает, что подвергается
воздействию. В результате общество не
приводит в действие имеющиеся в его распоря-
жении защитные механизмы. Применение
технологий информационной войны может
вызвать нарушение социально-экономических
процессов и, в конце концов, привести к гибели
государства. При этом народ оказывается
деморализованным
и
неспособным
к
сопротивлению [3].
В январе 1995 года влиятельной корпорации
«РЭНД» было поручено в рамках мероприятий,
осуществляемых
министерством
обороны
США, выполнить ряд исследовательских работ
в области ведения информационной войны. По
мнению специалистов корпорации «РЭНД»,
34
ҚазҰУ хабаршысы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. № 1 (36). 2011
применение информационного оружия преду-
сматривает решение следующих задач:
создание атмосферы бездуховности и
безнравственности, негативного отношения к
культурному наследию противника;
манипулирование общественным со-
знанием и политической ориентацией социаль-
ных групп населения страны с целью создания
политической напряженности и хаоса;
дестабилизация политических отно-
шений между партиями, объединениями и
движениями с целью провокации конфликтов,
разжигания
недоверия,
подозрительности,
обострения политической борьбы, провоци-
рование репрессий против оппозиции и даже
гражданской войны;
снижение уровня информационного
обеспечения органов власти и управления,
инспирация
ошибочных
управленческих
решений;
дезинформация населения о работе
государственных органов, подрыв их авто-
ритета, дискредитация органов управления;
провоцирование социальных, полити-
ческих,
национальных
и
религиозных
столкновений;
инициирование забастовок, массовых
беспорядков и других акций экономического
протеста;
затруднение принятия органами управ-
ления важных решений;
подрыв международного авторитета
государства, его сотрудничества с другими
странами;
нанесение ущерба жизненно важным
интересам государства в политической, эко-
номической, оборонной и других сферах.
Приемы ведения информационной и сетевой
войны
могут
применять
разного
рода
террористические, подрывные и экстремистские
организации, государства, не способные вести
традиционные военные действия против стран,
неизмеримо превосходящих их в технологи-
ческом уровне развития, наркокартели, преступ-
ные транснациональные синдикаты и даже
международные финансовые спекулянты и
харизматические авантюристы.
В этих условиях само понятие нейтралитета
в современном мире становится проблема-
тичным. Угрозы безопасности государства, об-
щества и индивида в эпоху информационно-
коммуникативной революции носят по сути
всеобъемлющий и перманентный характер. Та-
ким образом, формирование системы эффектив-
ной защиты национального информационного
пространства становится важнейшей частью
обеспечения национальной безопасности Рес-
публики Казахстан.
Государство должно иметь гибкую, адаптив-
ную, мобильную и эффективную систему
защиты собственного информационного прост-
ранства от деморализующих пропагандистских
акций и информационно-психологических втор-
жений, способную быстро реагировать на
возникающие
угрозы
и
новые
условия
деятельности.
Для этого необходимо:
обеспечить надежную защиту «закры-
той» информации от несанкционированного
(противоправного) доступа и опубликования;
организовать постоянный контроль над
ситуацией в тех сферах, где могут возникнуть
угрозы информационной безопасности;
вести мониторинг возможностей суще-
ствующих систем обеспечения информацион-
ной безопасности по отражению реальных и
потенциальных угроз;
согласование разрабатываемой норма-
тивно-правовой базы развития информацион-
ного пространства и обеспечения информа-
ционной безопасности, в первую очередь, в
аспектах интегрирования Казахстана в между-
народные телекоммуникационные сети;
создание собственных технических
средств обеспечения информационной безопас-
ности, закупка зарубежных программных,
технических и телекоммуникационных средств
защиты информации и их использование в
стратегически важных областях;
объединение усилия широкой об-
щественности, профессионалов, ученых и
представителей органов власти, делового мира
для
решения
исключительно
важной
в
настоящее время для Республики Казахстан
задачи – надежной защиты ее информационных
ресурсов.
Вопросам обеспечения информационной
безопасности Республики Казахстан посвя-
щается ст. 22 Закона Республики Казахстан «О
национальной безопасности Республики Казах-
стан», в которой записано, что в республике
создается и укрепляется национальная система
защиты информации, в том числе государст-
венных информационных ресурсов. Обязанно-
стью государственных органов, организаций
независимо от форм собственности, должност-
ных лиц и граждан является принятие всех
необходимых мер по недопущению:
– информационной зависимости Казахстана;
– информационной экспансии и блокады со
стороны других государств;
– информационной изоляции Президента,
Парламента, Правительства и сил обеспечения
национальной безопасности Республики Казах-
стан.
Вышеуказанным Законом не допускается
Вестник КазНУ. Серия философия. Серия культурология. Серия политология. № 1 (36). 2011
35
принятие каких бы то ни было решений и
совершение действий, противоречащих нацио-
нальным интересам формирования и беспе-
ребойного функционирования информацион-
ного пространства Республики Казахстан и
вхождения нашей страны в мировую систему
связи и информации. В этой связи пунктом 5 ст.
22 Закона о национальной безопасности запре-
щается:
– распространение на территории Республики
Казахстан печатной продукции, теле – и радио-
передач зарубежных СМИ, содержание которых
подрывает национальную безопасность;
– разглашение служебной и иной инфор-
мации, связанной с интересами государства;
– иностранным физическим и юридическим
лицам, а также лицам без гражданства, прямо и
(или) косвенно владеть, пользоваться, распоря-
жаться и (или) управлять более 20% пакета ак-
ций (долей, паев) юридического лица – пред-
ставителя СМИ в Республики Казахстан или
осуществляющего деятельность в этой сфере.
Уполномоченным государственным органом
по представлению Генерального Прокурора
Республики Казахстан, согласно пункту 6 ст. 22
вышеуказанного Закона, приостанавливается
деятельность СМИ, подрывающих националь-
ную безопасность.
В связи с вышеизложенным важно отметить,
что в соответствии со ст. 17 Закона Республики
Казахстан «О государственных секретах» не
подлежат засекречиванию сведения о состоянии
демографии, образования, культуры, о фактах
нарушения прав и свобод граждан; о фактах
нарушения
законности
государственными
органами и организациями, их должностными
лицами, о массовых репрессиях по политичес-
ким, социальным и другим мотивам, в том
числе находящимся в архивах, за исключением
сведений в области разведывательной, контр-
разведывательной, оперативно-розыскной и
иной деятельности, относимых к государ-
ственным секретам Республики Казахстан.
Как и всякая политика, политика в области
информационной безопасности основывается на
определенных принципах:
1) соблюдение Конституции и законода-
тельства РК, а также общепризнанных прин-
ципов и норм международного права;
2) открытость в реализации функций рес-
публиканских органов государственной власти,
предусматривающая информирование общества
об их деятельности с учетом ограничений,
установленных законодательством РК;
3) правовое равенство всех участников про-
цесса информационного взаимодействия вне
зависимости от их политического, социального
и экономического статуса;
4) приоритетное развитие отечественных
современных информационных и телекомму-
никационных технологий.
Интересы человека и гражданина в инфор-
мационной сфере заключаются в реализации их
прав на доступ к информации, на использование
информации в интересах осуществления не
запрещенной законом деятельности, физиче-
ского, духовного и интеллектуального развития,
а также в защите информации, обеспечивающей
личную безопасность.
Интересы общества в информационной сфе-
ре заключаются в обеспечении интересов граж-
дан в этой сфере, упрочении демократии, созда-
нии правового социального государства, дости-
жении и поддержании общественного согласия,
в духовном обновлении Казахстан.
Интересы государства в информационной
сфере заключаются в создании условий для
гармоничного развития информационной ин-
фраструктуры Республики Казахстан, для
реализации прав и свобод человека и граж-
данина в области получения информации и
пользования ею в целях обеспечения незыб-
лемости конституционного строя, суверенитета
и территориальной целостности Казахстан,
политической, экономической и социальной
стабильности, в безусловном обеспечении
законности и правопорядка, развитии равно-
правного и взаимовыгодного международного
сотрудничества [4].
Таким образом, целью информационной
безопасности Республики Казахстан является
защита национальных интересов в информацио-
нной сфере, определяющихся совокупностью
сбалансированных интересов граждан, обще-
ства и государства.
____________
1. Чемякин Ю.В. Политические коммуникации и
информационная безопасность общества. Учебное
пособие. – Екатеринбург, 2008. – С. 6.
2. См.: Онучко М.Ю. Информационная война:
теория и практика// СМИ в системе политических
институтов: теория и практика: Материалы
международной научно-теоретической конференции. -
Астана: ЕНУ им. Л.Н.Гумилева, 2010. – С. 179-182.;
Чемякин
Ю.В.
Политические
коммуникации
и
информационная безопасность общества. Учебное
пособие. – Екатеринбург, 2008. – С. 25.
3. Стрельцов А. А. Актуальные проблемы
обеспечения
информационной
безопасности //
Информационно-аналитический журнал «Факт». 2003.
№ 11 // http://www.fact.ru/www/arhiv11s7.htm.
4.
См.:
Уранхаев
Н.Т.
Внедрение
новых
информационных
технологий
и
развитие
коммуникационного
обеспечения
в
контексте
обеспечения национальной безопасности Казахстана//
Саяси институттар жүйесіндегі БАҚ: теория жəне
практика:
Халықаралық
ғылыми-теориялық
36
ҚазҰУ хабаршысы. Философия сериясы. Мəдениеттану сериясы. Саясаттану сериясы. № 1 (36). 2011
конференция материалдары. – Астана: Л.Н.Гумилев
атындағы ЕҰУ, 2010. - б. 268-271.
А.А. Кульшанова
Достарыңызбен бөлісу: |