Шығыс Қазақстан облысы әкімдігінің


плиталар деп аталады. Алайда, тысы жоқ және іргетас жер бетіне шығады. Олардың ең ірілері қалқандар



Pdf көрінісі
бет85/125
Дата21.12.2022
өлшемі15,32 Mb.
#58721
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   125
Байланысты:
1514000-Геоморфология-каз

плиталар деп аталады. Алайда, тысы жоқ және іргетас жер бетіне шығады. Олардың ең ірілері қалқандар деп 
аталады, ал ҧсақ алаптар мен шығыңқы жерлер. 
Қалқан (щит) -іргетас платформасының аймағы (ағылш.)орыс. жер бетіне шығады. Қалқандар докембрийлік 
кристалды бҧрғыланған немесе метаморфикалық жыныстармен тҥзілген және тектоникалық тҧрақты аймақты 
қҧрайды. Тҧқымдардың жасы кейде 2 және тіпті 3,5 млрд жылға жетеді. Кембрий кезеңі аяқталғаннан кейін 
геологиялық қалқандар тектоникалық қҧбылыстарға аз ҧшырайды және жер бетінің салыстырмалы жазық 
учаскелері болып табылады, онда тау-кен тҥзілу процестері, сынықтар және басқа тектоникалық процестер 
олардың шегінен тыс геологиялық белсенділікпен салыстырғанда едәуір әлсіреген. 
Плита-платформалардың шегіндегі жер қыртысының учаскесі. Плиталар қалқандар мен массивтерге — 
платформалардың учаскелеріне қарама-қарсы қойылады, мҧнда платформалық тысы жоқ және кристалды 
іргетас немесе қатпарлы негіз беткейіне шығады. 
Плиталар шегіндегі тектоникалық қҧрылымдар: 
Антеклиздер-іргетасты кӛтеру учаскелері. Антеклиз шегінде іргетас аз тереңдікте жатыр, ал платформалы 
қабының шағын қуаты (қалыңдығы) бар — жиынтық бӛліктерде 1-2 км артық емес. 
Сурет-50. 
Синеклиздер-іргетасты батыру учаскелері. Синеклиз шегінде іргетас тереңірек жатыр, платформа қабатының 
қуаты әдетте 3-5 км, ал кейде 25 км жетеді. 
Күмбездер мен ойпаттар — антеклиз және синеклиз шегінде бӛлінетін кӛтерілу мен Батудың неғҧрлым ҧсақ 
учаскелері. 
Авлакогендер-іргетас бетіндегі ежелгі рифттер, платформа қабатының астында кӛмілген. 


100 
Сурет-51. 
Біліктер (валы) — шағын кӛтерілу тізбектері (плакантиклинальдар), авлакогендер мен іргетас сынықтарының 
ҥстінде дамыған. 
Платформаларды жіктеу 
Іргетастың жасына байланысты бӛлінеді: 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   125




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет