Синтаксистік парадигмалар



Pdf көрінісі
бет121/374
Дата07.01.2022
өлшемі2,27 Mb.
#17280
түріМонография
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   374
мұршасы болмайтын (Н.Ораз). Екі жолдасы үннен қалды (М.Əуезов). 
Шағала келмей, жаз болмас (Мақал).
4) Бірсыпыра ғалымдар баяндауышы -сыз, -сіз тұлғалы туынды сын 
есім болып келетін сөйлемдерді де болымсыз сөйлем қатарына жатқыза-
ды (М.Балақаев, О.Төлегенов): Сырт пен бауыр аралығы елсіз (М.Əуе-
зов). Олардың директорлары кім екені белгісіз еді (С.Мұқанов). 
Р.Əмір -сыз жұрнағын сөз тудырушы деп есептейді де, мұндай сөй-
лемдерді болымды сөйлем қатарына жатқызады [12, 93 б.].
ІІ.  Морфологиялық  тəсіл  арқылы  жасалады.  Бұл  тəсіл  етістіктің 
болымдылық  жəне  болымсыздық  категориясымен  тығыз  байланысты. 
Етістіктің  болымды  түрі  нөлдік  тұлға  арқылы,  болымсыз  түрі  -ма, -ме 
жұрнағы арқылы жасалады. Бұл категория етістіктің барлық түріне ортақ 
[19, 267-268 бб.]. Сонымен: 
1)  Сөйлемнің  баяндауышындағы  не  оның  құрамының  бір  сыңарын-
дағы (егер күрделі етістік болса) болымды етістіктің түбіріне (түбір етіс 
тұлғалы болса, етіс жұрнағынан кейін) -ма (-ме, -ба, -бе, -па, -пе) болым-
сыздық қосымшасы жалғанады да, басқа грамматикалық тұлғалар содан 
кейін жалғанады. Мысалы: 
Жұрттың бəріне Лəйлінің солай қарайтынын Мирас білмейтінСез-


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   374




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет