Синтлксистік плрадигиаллр
>с^ңтнтаксистік парадигмалар
жүктеу/скачать 129,25 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ПІпппктыиын
| >с^ңтнтаксистік парадигмалар _
тілдерінде түбір етістіктер ешкашан баска И'Е' н тіркеске енбейді де, сол күйінде дербес сөйлем мүшесі бола сөздеРмен *: 497 5 ] деген пікіріне сүйенсек, жоғарьщағы ғалымдар алмаЙдьРМ^ рсайрамбаев) айткан етістіктүбір күйіңде баяндауыш бола іія^деген сұрак туындайды. Етістік баяндауыштың түлгстары: 1 Жіктік жалғаулы етістік баяндауыштар: Ү(ен үнсіз арцамдагы цатиыгымды шештім де, ананың көрсеткен П0ЛКднаңды ^сагыньт, бір күні түнделетіп тайып түрмайсың баі Түс ауа бригадир мені атца мінгестіріп алды да, жүмыс жацца царай алып ^ 2ТНөлдіктұлғалы етістік баяндауыштар: Мүңайып цайтесің, дйиа, кщ,міне дала, міне трактор, мһи)е жер жшт. Ал, птппдһіо да ж.упгіз! Тракторды оталдырдым да, үстіне царғып міндім. Анау әлгі орнында цозгалмастан шүц (Д.Исабеков). Бірінші сөйлемдегі бірыңғай баяндауыштар бұйрық райдың екінші жағының нөлдік тұлғасында тұрса, екінші сөйлемдегі бірыңғай баян- дауыштар өзгелік етіс формасындағы бұйрык райдың екінші жағында нөлдік тұлғада, ал соңғы сөйлем баяндауышы ашық райлы етістіктің осы шактағы үшінші жағының нөлдік тұлғасында тұр. Бұл сөйлемдегі етістік баяндауыштардың сыртқы тұлғасы түбірмен ұқсас, яғни жалғау- сыз. Бірак, бұл баяндауыштарда жіктік жалғаудың көрсеткіші жоқ болға- нымен, қай жакка арналып айтылып тұрғаны белгілі. Демек, етістіктер түбір күйінде баяндауыш бола алмайды, бұйрықгы сөйлем екінші жақга айтылса, осы шақгағы үшінші жақга кұралған сөйлемде етістік баянда- уыштар нөлдік тұлғада жұмсалады. Есім баяндауыштардың түлгалары: -Жіктік жалғаулы есім баяндауыштар: Мына жігіт Шауцап- Мен ПІпппктыиын Қаракесек Ракымбепдійін баласымыз. Сіз Ацан агасыз гай? (Т.Әлімкұлов) Бірінші сөйлемнің баяндауышы 3 жақгағы жіктік жалғаудың нөлдік тұлғасында, екінші, үшінші сөйлемдердің баяндауышы жіктік жалғауы- ның бірінші жағында, соңғы сөйлем баяндауышы жіктік жалғаудың екін- ші жағында жасалған. - Септік жалғаулы есім баяндауыштар: Ацан ага сол тойда сіз шыр- цаган «Көкжендет» <шкулагымда. Сол жолы Нүртаза болыстың ит терісін басына цаптаганыңыз глі есімде. —Шырагым, Шорацазы! Менің үмітім плда. уанышым аотта. Тәттімбет сол жылы отыз тогызда еді, биыл кыпыюпыц тортеуінде (Т.Әлімқұлов). Септік жалғауларының ішінде баяндауыш тұлғасын жасап предикат- тылыққа ие болатыны — жатыс септігі. Есім сөздердің үш түрі де (зат
жүктеу/скачать 129,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|