Əдебиеттер тізімі
1. Арғынбаев Халел. Қазақ отбасы. Алматы « Қайнар». 1996.
2. Бөлеев Қалдыбек. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тəрбие беруге кəсіби
дайындау. Алматы «Нұрлы əлем ». 2004.
3. Жарықбаев Құбығұл. Қазақ тəлім – тəрбиесі. Алматы « Санат». 1995.
140
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
МƏДЕНИЕТ ҰҒЫМЫНЫҢ МƏНІ МЕН МАЗМҰНЫ
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты
П.Ж.Əбдікерімова
Əрбір тарихи кезеңде қоғамда туындаған талаптарға сай өскелең ұрпаққа берілетін білімнің
мəніне жаңаша сипат беріліп, жаңа ұстанымдар негізінде ұйымдастырылады. Егер, ХХ ғасырда
білім беруді ұйымдастыру «ғылым- өндіріс- білім» мəдени макромодель аясында жүрсе, ал, ХХІ
ғасырда білімді ұйымдастыру «мəдениет-білім-тарих» макромодель аясында болмақ.
ХХІ ғасырда Қазақстанның білім беру жүйесінің парадигмасы өзгеріп, бұрынғы «ғылым-
өндіріс-білімге» негізделген парадигмасының орнына «мəдениет-білім-тарихқа» негізделген
ізгілік парадигмасы келді.
Жаңа парадигма жаңа білімге жəне ойлаудың жалпы əлемдік принципіне сүйенеді,
машиналық технологиядан əлеуметтік технологияларға өтуді көздейді, күтілетін нəтиже ғылыми
білімді меңгеру емес, оны өмірде пайдалану- іс-əрекеттілік əдіснамасы болып табылады.
«Білімді адам» парадигмасының орнына келген «өмірге дайындалған, өмір сүруге
бейімделген, іскер адам» парадигмасының айтулы айырмашылықтары баршылық. Білімді адам –
бұл өмірге өзіндік көзқарасы қалыптасқан көп білетін адам ғана емес, қазіргі кезеңде елімізде
болып жатқан əр түрлі күрделі мəдени проблемаларды түсіне алатын, өмірде өзінің орнын таба
білетін жеке дара тұлға.
Қазіргі уақытта «білімді адам»- «мəдениет адамына» жол беріп отыр. Сондықтан білімнің өзі
мəдениеттің бір бөлігі болғандықтан, біз осы мақалада «мəдениет» ұғымының мəні мен мазмұнын
ашуға тырыстық.
Мəдениет ұғымы күрделі тарихи даму жолынан өткен. Философтар мен мəдениеттанушылар
мəдениет ұғымына 200-ге жуық анықтама береді.
Мəдениет теориясының дамуы туралы зерттеулер мен жеке тұлғаның эстетикалық көркемдік
мəдениетін қалыптастыру мəселелері Э.А.Баллер, М.С.Каган, Э.С.Маркарян, В.С. Грехнев,
А. Кробер, А.И. Арнольдов т.б. еңбектерінде көрініс тапқан.
Теорияда мəдениет рухани жəне материалдық болып екіге бөлінеді.
Рухани мəдениетке жататындар: халықтың ауыз əдебиеті, музыкасы, салт-дəстүрі, əдет-
ғұрыптары, діни нанымдары мен сенімдері, сəулет жəне мүсін өнері, бейнелеу өнерінің əр түрі,
қолданбалы өнер т.б.
Материалдық мəдениетке жататындар: қоғамдағы еңбек құралдары, өндіріс өнімдері,
қалалардағы зəулім ғимараттар, атадан-балаға қалған тарихи мұралар, ескерткіштер т.б.
Сонымен бірге қоғамдық мəдениет жəне тұлға мəдениеті түсінігіне кірігеді. Сондықтан
зерттеу құбылысының мəні мен мазмұнын түсіндіруде «мəдениет», «тұлға мəденитеті», «ұлттық
мəдениет» сияқты негізгі ұғымдарды қарастыру мəдениет ұғымының мəні мен мазмұнын түсінуге
жақындатады. Осыған орай, ұғымның мазмұндық эволюциясын қарастырамыз.
Мəдениет деген ұғым ерте заманда пайда болған. Алғашқы адамдар өздерін азық-
түліктермен қамтамасыз ету үшін əртүрлі шаруашылықпен айналысқан: аң аулау, мал өсіру, мал
бағу т.б. Бірақ қоғамның өсу талабы, адамдар санының көбейе бастауы азық-түлік табудың жаңа
жолын іздестіруді талап етті. Сондай жолдардың бірі – егін шаруашылығы еді. Ертедегі адамдар
егін өсіру үшін жер өңдеумен, жер жыртумен айналысты, міне, осы кезеңнен бастап тарихи
аренаға, адамзаттың сөздік қорына жаңа термин «мəдениет» ендірілді.
Мəдениет ұғымы алғашқыда тек қана жер шаруашылығымен байланысты болса, кейіннен
қоғамда жаңа талаптардың, жаңа қажеттіліктердің пайда болуы, адам санасының өсуі бұл
ұғымның мазмұны мен мағынасын тереңдетіп, кеңейте түсті. Бертін келе мəдениет қоғам өмірінің
барлық салаларын қамти бастады. Енді мəдениет деген ұғым тек қана жер шаруашылығымен емес,
адамның тəлім-тəрбиесін, білімін, санасының өсу дəрежесін анықтап, нақтылайтын ұғымға
айналды /1-сурет/.
141
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
«Мəдениет» ұғымының көпмағыналылығы
Мəдениет түсінігі көне Римнің қоғамдық құрылысы мен өнеріне байланысты шыққан ұғым.
Терминнің бірінші мағынасы жерді өңдеу, баптау жəне қарау, ал екінші мағынасы ол тəрбие жəне
білім. Тек ауыспалы мағынада Цицерон «адамның рухын өңдеу» мағынасында қолданғаннан кейін
ғана бұл ұғымның қозғалыс, əрекет түсінігімен байланысты тарихы басталды.
Орта ғасырда «мəдениет» сөзі «культ» терминімен тығыз байланысты болып, барлық
мəдениет формалары Құдайды сыйлау, құрметтеу түсінігінде қалыптасты.
Қайта өрлеу дəуірінде мəдениет адамның жоғары миссиясы яғни, мəдениетті адам –
шығармашыл, белсенді, жан-жақты жаратылыс; табиғатты тануға қабілетті, оны өзінің бақыты
үшін қайта құра алатын, жоғары эрудициялы, əсем өнерді талғаммен түсінетін адам ретінде
қарастырылды.
Ағартушылық дəуірде мəдениет адамды дамытудың тəсілі жəне қоғамдық құрылысты
жетілдіру жолы ретінде алға шықты.
Шығыс ойшылдары жəне қазақ ағартушылары өздерінің ғылыми трактаттары мен
шығармаларында мəдениеттің алғашқы тарихи мағынасын – ежелгі дəстүрлерді бұзбай сақтау,
құрметтеу; білім, білім беру ретінде атап көрсетті.
Мəдениет - адамның өмірі мен іс- əрекетін ұйымдастыру тəсілінен, сондай-ақ олардың
материалдық жəне рухани байлықтарын жасауынан көрінетін қоғам мен адамның белгілі тарихи
даму дəрежесі. Мəдениет ұғымы алғашқы пайда болған кезде, ол адамның табиғатқа ықпал етуін
анықтау үшін, яғни оның дүлей күштерін бағындырып, көздеген мақсатына жететіндігін білдіру
үшін қолданды. Əсіресе, мəдениет туралы түсініктің қолданылуы ХІХ ғасырда буржуазиялық
мəдениет өрлеу дəуірінде тарихшылар мен этнографтардың еңбектерінде ерекше орын алды. Тіпті,
сол кезде мəдениет тарихы деген пəн де пайда болды. Осы бағыттағы ізденушілер əлі күнге дейін
тоқталған жоқ.
Осылайша, көзқарастар эволюциясы «мəдениет» ұғымының кең қолданыста жəне көп
мағыналы екендігін көрсетті. Адамзаттың қоғамдық даму тарихындағы мəдениеттің маңызы мен
рөлін айқындауға ұмтылуда, өткенге философиялық ізденуде зерттеу мəселесінің күрделілігі
байқалды.
Сондықтан, мəдениеттің мəнін анықтауда біз, мəдениет ұғымына берілген сөздік,
энциклопедияларға да жүгіндік. Кейбір анықтамаларды келтірейік:
-«… адам өмірі мен іс-əрекетінің түрлі сферасын жетілдіру дəрежесі …»[1].
-«... адамның тіршілік əрекетін ұйымдастыру жəне дамытудың спецификалық тəсілі …»[2].
Ғ.Ғабитов бойынша мəдениет дегеніміз – адам баласының бірнеше мыңдаған жылдар бойы
тікелей араласуымен қалыптасып дамып келе жатқан материалдық жəне рухани құндылықтар.
Құндылықтар – мінез-құлық, сенім, əдептілік, əдемілік жəне қарым-қатынас мəдениеті.
Құндылықтар – жоғары деңгейдегі объектілерді, қал-жағдайларды, қажеттілікті, мақсатты,
таңдауды түсіндіреді [3].
С.И.Ожегов сөздігінде мəдениет сөзі былай түсіндіріледі: «Мəдениет»– бұл адамзаттың
өндірістік, қоғамдық жəне ақыл-ой қатынасындағы жетістіктер жиынтығы. Мұнда «рухани жəне
материалдық еңбек өнімінде адамзаттың тіршілік іс-əрекетін ұйымдастыру жəне дамытудың
арнайы тəсілі əлеуметтік нормалар мен құрулар жүйесінде, рухани құндылықта адамның табиғатқа
қарым-қатынасындағы жиынтығы» [4].
Culture
(colore, coio)
Жэнь, дхарма, мусике, пайдейа, хлленос, софма
егу
өңдеу
тәрбие
білім беру
сыйлау
күту
жақсару
білім
142
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
М.С.Жүнісов өзінің ғылыми еңбектерінде ұлттың айшықты белгілерін екі түрге бөледі:
біріншіден, халықтың тарихымен байланысты белгілері (дəстүр, əдет-ғұрып, тұрмыстық жəне
т.б.); екіншіден, ұлттық мəдениеттің айшықты көрінісі – ұлттық дəстүр, тіл. Автордың пікірінше,
бұл екі айшықтар ұлттық мəдениеттің өзіндік ерекшелік жиынтығын құрайды [5].
Қ.Бөлеев ұлттық мəдениетке төмендегіше анықтама береді: «Ұлттық мəдениет – кең
мағынада ұлттың рухани дүниетанымы, ал тар мағынада – ұлттық өнер, əдебиет, білім, музыка т.б.
Ұлт-этностың бір түрі, этникалық, əлеуметтік, рухани қауымдастық» [6].
Демек, қазіргі мəдениет əр халықтың өзіндік ерекшеліктері мен мəдени дəстүрлерінен
тұрады. Сонымен қатар, кез-келген ұлттық мəдениет тек өзінің мəдени мұрасына сүйеніп қана
қоймай, басқа халықтардың да мəдени жетістіктерінің есебінен байытылып отырады.
Ұлттық мəдениет қоғамның дамуымен бірге дамитын прогрессивті, объективті процесс. Кез-
келген қоғамның мəдениеті ұлттық мəдениеттің өзіне тəн ерекшелігін, оның өзіндік белгілері мен
сипатын есепке алмайынша ары қарай дамуы мүмкін емес. Оның қалыптасуының маңызды
принципі рухани өмірдің дамуында үлкен рөл атқаратын сабақтастық принципі болып табылады.
Сабақтастық тұлғаның жан-жақты жəне үйлесімді дамуы үшін халықтар тарихындағы мəдениетке
сыни талдау жағдайында, сонымен қатар, əрі қарай дамытуды оның элементтерін пайдалану
адамды рухани қалыптастыруға əсерін тигізеді. Мұндай сабақтастықтың мəдениет дамуының ұлы
кезеңдерінің барлығында, сондай-ақ, біздің тəуелсіз республикамыздың мəдени-экономикалық
қалыптасу кезеңінде де айтарлықтай маңызды.
Қорыта айтқанда, ғылыми əдебиеттерге жасалған талдаулар, мəдениет, тұлға мəдениетін
қалыптастыру проблемасының көкейкестілігіне қарамастан, бұл мəселе төңірегіндегі
зерттеулердің əлі де болса жеткіліксіздігін, жүйеленбегендігін көрсетеді.
«Мəдениет», «тұлға мəдениеті» ұғымы жəне оны қалыптастыру мəселесіне педагогтар,
психологтар, əдіскерлердің көптеген еңбектері арналған. Аталған мəселе бойынша жүргізілген
теориялық зерттеулер бұл ұғымдарға деген психологтардың, педагогтардың көзқарастарының əр
түрлі екендігін көрсетті. Мəдениет жəне оны қалыптастыру мəселесіне арналған көптеген
еңбектерді зерттеу, сондай- ақ, психологиялық, педагогикалық зерттеулерді талдау нəтижесінде
мынадай тұжырым жасауға болады. Мəдениет- адамзаттың тұлғалық келбетінің жарқын бір
көрсеткіші. Мəдениет – түйсігіне бағына отырып, алған біліміне, біліктері мен дағдыларына жəне
де интеллектуалдық бейімділіктеріне сүйеніп, əр нəрсені көре, түсіне, жасай білуі, талғап, бағалай
білуімен сипатталатын жеке тұлғаға тəн қасиет. Бұл- дағы туған, өскен ортаға, табиғат
құбылыстарына, алған білімге, тəлім-тəрбиеге, тұрмыс жағдайында жəне т.б. толып жатқан себеп
факторларға байланысты қалыптасады.
Əдебиеттер
1. Орнатская Л.А. К вопросу о происхождении и формировании понятия «культура» //
Проблема филос.и соц.- Л.: Изд- во Лен. ун- та, 1968.
2. Философский- энциклопедический словарь.- М., 1984.
3. Ғабитов Ғ. Мəдениеттану.- Алматы, 2000.
4. Ожегов С.И. Словарь русского языка.- М., Русский язык, 1991.
5. Джунусов М.С. Методологические вопросы изучения национальных социологических
культур //Сб. научных трудов. - М., 1967.
6. Бөлеев Қ.Б. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тəрбие беруге дайындаудың
теориясы мен практикасы.- Алматы: Ғылым, 2001.
ВЛИЯНИЕ СЕМЕЙНОГО ВОСПИТАНИЯ НА ФОРМИРОВАНИЕ ЛИЧНОСТИ РЕБЕНКА
Таразский государственный педагогический институт
Ж.К.Исаева
Вопрос о воспитании является одним из важнейших в истории человеческого
существования, так как имеет прямую и непосредственную связь с эволюцией человечества.
Имея целью способствовать выявлению внутренней сути человека и образованию его
143
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
характера, воспитание создает самого человека. Этот вопрос привлекал особое внимание со
стороны человечества всех ступеней развития: от мало культурных дикарей, которые тоже
вкладывают в это дело нечто доступное их пониманию, до более совершенных культурных
народов, среди которых этот вопрос поставлен с большей или меньшей широтой и полнотой.
Колыбелью и основным источником воспитания человека, с момента его рождения и
кончая его становлением как зрелой личности, является семья. Учитывая это можно сказать,
что семья была, есть и будет важнейшим институтом воспитания, социализации ребенка.
Именно в семье совершаются первые шаги по воспитанию будущего человека, по привитию
ему определенных качеств, идеи и взглядов. Современная наука располагает
многочисленными данными, свидетельствующие о том, что без ущерба для развития личности
ребенка невозможно отказаться от семейного воспитания, поскольку оно дает ребенку всю
гамму чувств, широчайший круг представления о жизни. Уникальность домашнего
воспитания объясняется, прежде всего, его первичностью, особой значимостью близких
взрослых в жизни ребенка, в силу его биологической и психологической зависимости от них.
Ученые выявили особенности детей, присущие им в первые годы жизни, которые
обуславливают их максимальную чувствительность (сензетивность) к воспитанию и
обучению. То есть, свои первые жизненные уроки человек получает в семье, и именно в семье
под влиянием сложившегося окружения начинает происходить и формирование его будущего
характера.
С первых дней жизни ребенка окружает мир людей природы, вещей. Однако далеко не
любые взрослые и не любая обстановка благоприятны для развития ребенка с момента
рождения. По исследованиям С. Ю. Мещеряковой, В.С. Мухиной, Е.О.Смирновой у оторванного
от родителей и помещенного в условия дома ребенка малыша снижается общий психический
тонус, ухудшается эмоционально - познавательные взаимодействия и как результат
тормозится интеллектуальное развитие. Чем раньше ребенок отрывается от семьи, чем
дольше и в большей изоляции он находится в учреждении, тем более выражены деформации
по всем направлениям его психического развития и становления характера.
Как показывают психолого-педагогические исследования А.Н. Леонтьева и
С.А.Козлова из всего многообразия окружающего мира, который так или иначе влияет на
формирование характера ребенка, особое значение имеет интимный круг общения, в которые,
входят родители. Важность семьи как института воспитания обусловлена тем что в ней ребенок
находится в течении значительной части своей жизни и по длительности своего воздействия на
личность ни один из институтов воспитания не может сравниться с семьей. В ней закладывается
основа личности ребенка, и к поступлению в школу он уже более чем на половину сформировался
как личность. Семья это особого рода коллектив, играющий в воспитании основную,
долговременную и важнейшую роль.
По мнению Ю.Л. Азерова, И.В.Гребенникова и А.Г.Харчева семья не однородная, а
дифференцированная социальная группа. В ней представлены различные по возрасту, полу, а
подчас и по профессии, подсистемы. Это позволяет ребенку наиболее широко проявлять свои
возможности, быстрее и полнее реализовывать свои потребности. Родители составляют первую
общественную среду ребенка. Личности родителей играют существеннейшую роль в
жизни каждого человека. Специфика чувств, возникающих между детьми и родителями,
определяется главным образом тем, что забота родителей необходима для поддержания самой
жизни ребенка. А нужда в родительской любви - поистине жизненно необходимая
потребность маленького человеческого существа. Любовь каждого ребенка к своим родителям
беспредельна, безусловна, безгранична. Причем если в первые годы жизни любовь к родителям
обеспечивает собственную жизнь и безопасность, то по мере взросления родительская любовь все
больше выполняет функцию поддержания и безопасности внутреннего, эмоционального
и психологического мира человека. Родительская любовь - источник и гарантия
благополучия человека, поддержания телесного и душевного здоровья. Психологами доказано,
что за трагедией подросткового алкоголизма и подростковой наркомании часто стоят не
любящие своих детей родители.
Главное и универсальное требование к семейному воспитанию - это требование
любви и глубокого постоянного психологического контакта с ребенком. Контакт необходим в
воспитании каждого ребенка в любом возрасте. Именно ощущение и переживание контакта с
родителями дают детям возможность почувствовать и осознать родительскую любовь, привязанность и
заботу. Основа для сохранения контакта - искренняя заинтересованность во всем, что происходит в
144
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
жизни ребенка, искреннее любопытство к его детским, пусть самым пустяковым и наивным,
проблемам, желание понимать, желание наблюдать за всеми изменениями, которые происходят в душе
и сознании растущего человека. Вполне естественно, что конкретные формы и проявления этого
контакта широко варьируют, в зависимости от возраста и индивидуальности ребенка. Но полезно
задуматься и над общими закономерностями психологического контакта между детьми и родителями
в семье.
Контакт никогда не может возникнуть сам собой, его нужно строить даже с младенцем. Когда
говориться о взаимопонимании, эмоциональном контакте между детьми и родителями, имеется в
виду некий диалог, взаимодействие ребенка и взрослого друг с другом. Это взаимодействие ребенка
с социальной средой, микросредой, усвоение им общественного опыта играют первостепенную роль
в его психическом развитии. От того, как организована среда воспитания, зависят методы
воздействия на ребенка, т.е. система воспитания. В каждой семье объективно складывается
определенная, далеко не всегда осознанная ее членами система воспитания. Здесь имеется в виду
и понимание целей воспитания, и формулировка его задач, и более или менее целенаправленное
применение методов и приемов воспитания, учет того, что можно и чего нельзя допустить в отношении
ребенка. Могут быть выделены 4 наиболее общие тактики воспитания в семье и отвечающие им 4
типа семейных взаимоотношений, являющиеся и предпосылкой и результатом их возникновения:
диктат, опека, «невмешательство» и сотрудничество.
Диктат в семье проявляется в систематическом проявлении одними членами семейства
(преимущественно взрослыми) инициативы и подавления чувства собственного достоинства у других
его членов. Родители, разумеется, могут и должны предъявлять требования к своему ребенку,
исходя из целей воспитания, норм морали, конкретных ситуаций, в которых необходимо принимать
педагогически и нравственно оправданные решения. Однако безоглядная авторитарность родителей,
игнорирование интересов и мнений ребенка, подавление, принуждение, а, в случае сопротивления
ребенка порой еще и эмоциональное или физическое насилие над ним, издевательство,
систематическое лишение его права голоса при решении вопросов, к нему относящихся, - все это
гарантия серьезных неудач формирование его личности.
Опека в семье - это система отношений, при которых родители, обеспечивая своим трудом,
удовлетворение всех потребностей ребенка, ограждают его от каких-либо забот, усилий и трудностей,
принимая их на себя. Вопрос об активном формировании личности отходит на второй план. В центре
воспитательных воздействий оказывается другая проблема - удовлетворение потребностей ребенка и
ограждение его от трудностей. Родители, по сути, блокируют процесс серьезной подготовки их детей
к столкновению с реальностью за порогом родного дома. Именно эти дети оказываются более
неприспособленными к жизни в коллективе.
Система межличностных отношений в семье, строящаяся на признании возможности и
даже целесообразности независимого существования взрослых от детей, может порождаться
тактикой «невмешательства». При этом предполагается, что могут сосуществовать два мира:
взрослые и дети, и ни тем, ни другим не следует переходить намеченную таким образом линию. Чаще
всего в основе этого типа взаимоотношений лежит пассивность родителей как воспитателей, а
порой и их эмоциональная холодность, безразличие, неумение и нежелание учиться быть родителями,
учиться родительству.
Сотрудничество как тип взаимоотношений в семье предполагает опосредованность
межличностных отношений в семье общими целями и задачами совместной деятельности, ее
организацией и высокими нравственными ценностями. Именно в этой ситуации
преодолевается эгоистический индивидуализм ребенка. Семья, где ведущим типом
взаимоотношений является сотрудничество, где родители общаются в детьми на равных, где
каждый может обратиться к другому с вопросом или просьбой и получить помощь обретает особое
качество, становится группой высокого уровня развития – коллективом.
Как мы видим такие тактики как: диктат, опека чаще используются родителями,
которые воспринимают ребенка как субъект воспитания, а не как полноценно развивающуюся
личность. Процесс взаимодействия односторонен, приоритеты расставляют родители.
Противоположная картина наблюдается при «невмешательстве», наиболее оптимальным
является стиль сотрудничество предполагающий глубокий постоянный контакт и доверие в
семье.
Казалось, что, если единственным или основным мотивом воспитания является
потребность эмоционального контакта, или потребность достижения, или потребность смысла
жизни, воспитание проводится на укороченной дистанции и ребенок ограничивается в
145
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
своей самостоятельности. При реализации определенной тактики воспитания, когда мотив
воспитания как бы отодвигается о ребенка, дистанция может быть любой, это определяется уже не
столько личностными установками родителей или особенностями детей, сколько рекомендациями
избранной тактики. Но проблема независимости отчетливо проявляется и здесь. Она выглядит как
проблема несвободы ребенка в проявлении присущих ему индивидуальных качеств. Подобно этому
регулирующие воспитание сверхценные мотивы родителей ограничивают свободу развития
присущих ребенку задатков, усложняют развитие, нарушая его гармонию, а иногда и искажая его ход.
Таким образом, анализируя роль семьи в жизни человека, мы видим, что семья является
тем социальным институтом, той ячейкой общества, в которой происходит формирование
вступившего в жизнь человека, она становится (или должна становиться) тем первым домом, в
котором человек вырастает и получает первые жизненные уроки, в котором он получает поддержку и
помощь, в котором учится любви к миру и к людям и о котором у него сохраняются на всю жизнь
самые добрые и светлые воспоминания, согревающие его сердце и укрепляющие светлую волю в
самые трудные моменты жизни. Конечно, роль семейного воспитания в формировании характера,
взглядов, привычек не абсолютна - большую роль играет самовоспитание и тот багаж жизненного
опыта, который человек получит в образовательных учреждениях, а также роль вне семейного
воспитания, который человек получает, живя в обществе. Но семья, может расширить те светлые
качества человека, которые уже есть в нем, присущи ему от рождения, и помочь человеку
победить и искоренить свои недостатки и пороки, и именно в этом заключается великая и светлая
роль семьи. Процесс воспитания в семье носит характер обратной связи и, воспитывая своих детей,
родители воспитывают тем самым и самих себя. В зависимости от характера воспитания (модели
воспитания), отношения родителей к ребенку происходит формирование определенных (порой
достаточно устойчивых) взаимоотношений между ними. И если деспотичное, авторитарное
поведение родителей и подавление интересов ребенка своими интересами, насильственное
навязывание ему своих взглядов и представлений с жесткой критикой в адрес его собственных
также как и политика "невмешательства", игнорирование интересов ребенка, полное отсутствие
заинтересованности к его жизни (гиперопека) формируют слабую, несамостоятельную,
неуверенную в себе личность, то сочетание внимательного, заботливого отношения в своему
ребенку без излишней навязчивости, стремления "залезть в душу" с любовью и готовностью
помочь, если об этом попросят, поддержать и воодушевить в трудных ситуациях становятся
залогом формирования полноценного, душевно здорового, готового и способного помочь
окружающим человека. Таким образом, для того, чтобы максимизировать положительные и свести к
минимуму отрицательное влияние семьи на воспитание ребенка необходимо помнить
внутрисемейные психологические факторы, имеющие воспитательное значение:
• Всегда находить время, чтобы поговорить с ребенком;
• Интересоваться проблемами ребенка, вникать во все возникающие в жизни сложности и
помогать развивать свои умения и таланты;
• Не оказывать на ребенка никакого нажима, помогая ему тем самым самостоятельно
принимать решения;
• Иметь представление о различных этапах в жизни ребенка;
• Уважать право ребенка на собственное мнение;
• Уметь сдерживать собственнические инстинкты и относиться к ребенку как к
равноправному партнеру, который просто пока что обладает меньшим жизненным
опытом;
С уважением относиться к стремлению всех остальных членов семьи делать карьеру и
самосовершенствоваться.
146
«Инновационное развитие и востребованность науки в современном Казахстане»
Достарыңызбен бөлісу: |