Тақырыбы: «Қазақстанның физикалық географиясы» Тақырыбы: Қазақстанның физикалық географиялық орны, ауданы және шекаралары
Тақырыбы: Қазақстанның экологиялық жағдайы
жүктеу/скачать 77,72 Kb.
|
| Тақырыбы: Қазақстанның экологиялық жағдайы
Атмосфералық ауаның газдық құрамы; Атмосфераны ластаудың негізгі көздері; Ластанған ауаның зиянды әсері; Қазақстанда қалыптасқан ауа қабаты; Жер атмосфералық ауамен қоршалып жатыр. Атмосфералық ауаның газдық құрамы келесі заттардан тұрады: азот-78,08, оттегі-20,95, аргон-0,93, көмір қышқылгазы-0,03, неон N2, гелий (He) радон -0,01. Сонымен қатар ауа құрамында шаңдар және су булары кездеседі. Адам тамақсыз 25 апта, сусыз 5 күн, ал ауасыз 5 минутте өмір сүре алмайды. Адам тәулігіне 25 кг немесе 10-11 мың литр ауа тұтынады. Ауа бүкіл әлемнің тіршілік тынысы және оның шекарасы болмайды. Атмосфера бірнеше қабаттан тұрады- тропосфера, азон, истратосфера, мезосфера, термосфера және экзосферадан. Тропосфера және азон қабатының тіршілік үшін маңызы зор. Негізінен атмосфераның адам үшін атқаратын қызметі өте жоғары. Атмосфера –бүкіл әлемді таза ауамен қамтамасыз етеді. Атмосфераның негізгі ластаушы көздері: ірі өнеркәсіп кешендері, автомабиль двигательдері,негізінен олар 2-ге бөлінеді: табиғи және жасанды. Табиғи: жер және ғарыштық. Жер – құрлық-теңіз Құрлық: органикалық және бейорганикалық. Органикалық: түтін, жануарлар, өсімдіктер., бейорганикалық: зіл-зала, вулкан, үгілу. Атмосфераны ластайтын заттарды классификациялау. Агрегаттық күйіне қарай, атмосфераны ластайтын заттарды 4 топқа бөледі: қатты, сұйық, газ және аралас. Сонымен қатар, өндіріс қалдықтарының атмосфераға тарайтын бөлігін төмендегідей етіп топтайды. Үйлестірілген өндіріс қалдығын шығару дегеніміз- арнаулы газ жүретін қондырғы, құбырлар арқылы газды атмосфераға шығару. Үйлестірілмеген- өндіріс қалдығын шығару- газх өнімдерін бейтарап, бағыт-бағдарсыз атмосфераға жіберу. Осы көздерден шыққан заттар ауа құрамындағы компаненттерінің қатысуымен химиялық неменсе фотохимиялық өзгерістерге ұшырайды. Содан соң пайда болған химифлықөнімдер суға, жерге түсіп, барлық тірі организмдерді, ғимараттарды, құрылыс материалдарын бүлдіреді.Атмосфера құрамындағы оттегі және көмір қышқыл газының тұрақты болуы жалпы ауа бассейінінің тепе- теңдігіне әсер етеді. Мәселен фотосинтезпроцесі. Ауаны ластауға жер шарындағы мемлекеттер өзінің экономикалық даму деңгейіне қарай түрліше үлес қосып отыр. Біздің республикамызда атмосфера ауасына шығарылатын зиянды заттар мен газдар, т.б. бөгде химиялық қосылыстар Қазгидромет ғылыми-зерттеу институтының үнемі бақылауында болып отырады. Ол көрсеткіштер әр жылға және тоқсанға жіктеліп «Ақпаратық экологиялық бюллетень» журналы арқылы көпшыілікті хабардар етеді. Атмосфераның ластану индексін (А Л И) бағалау бойынша 1995-2000жылдар аралығында ауасы ең көп ластнған қалаларға: Лениногор, Зырян, Өскемен, Жезқазған, Балқаш, Қарағанды, Повлодар, Екібастұз, Теміртау, Алматы қалалары жатады. Себебі аталған қалалардағы өнеркәсіптің т.б. ластану көздерінің жұмыс істеу қарқыны бірдей емес. Мәселен, 1995ж ең көп ластанған қала Жезқазған, Балқаш болса, қазір 1999-2001ж Ленинагор мен Өскемен щығып отыр, себебі бұл жердегі түсті металдардан ауаға шығатын зиянды заттар мөлшері артып келеді. Республика жағдайында атмосфераның ластануына өнеркәсіп кешендердің техникалық жағынан қамтамасыздануы нашар болып отыр, бұл проблема, яғни ескірген технологиялық процестер нәтижесінде құрамында қатты және газ тәрізді заттар орасан көп мөлшерде бөлінеді, әрі осы химиялық қосылыстар өте қауіпті улы келеді. Ол заттар негізінен SO2, CO2, NO2, SH, NH3 және әртүрлі қатты және сұйық заттар. Тұрақты көздерден атмосфераға шығатын зиянды заттардың мөлшері қалалар бойынша: Павлодар (763,0 мың т.), иҚарағанды (601,6 мың т.), Қостанай (170,0 мың т.), Ақмола (120), Атырау (90 мың т.). Бұл аймақтарда жылу энергетикасы, металлургия мұназ-газ кәсіп орындары шорғырланған. Казгидромет мәліметі бойынша республиканың әрбір километіріне жылына орта есеппен 1,13 тонна зиянды заттар келетіні байқалады. Қазақстан жағдайында көптеген қалалардың ауа бассейіні автокөліктерден шығатын зиянды заттармен ластанып отыр. Мысалы Қостанай 119,4 мың т. Қоқыс заттар, Оңтүстік Қазақстан 87,3, Алматы 85,0, Павлодар 74,4, Көкшетау 53,6. Автокөдіктерден бөлінетін көміртегі аксиді барлывқ шығарылатын заттардың 70-80% алып отыр. Соңғы 2000 жылдың мәліметі бойынша Өскемен қаласының ауасында күкірт диаксиді және фенор, азот диаксиді қалыпты деңгейден 1-4 ПДК-ға жетіп отыр. Ақтау, Теміртау, Шымкент, Трааз қалаларында улы формальдиид 3 есеге кзбейген. Теміртауда фенол мөлшері 2,4 есе көбейген. Қазақстан жағдлайында ауа бассейіндерінің ластануы көбінесе қатаң континенттері ауа райына байланысты. Жауын-шашын мөлшері өте аз болғандықтан, ауаның табиғи тазаруы нашар. Мысалы Алматы, Шымкент, Ленинагор, Зырян қалаларының ауа бассейіндерінде табиғи ауа ағыстары болмайды, сол себепті қалалар үнемі қалың зиянды улы смогтармен оралып жатады. Қазақстан ауа бассейіндерінің ластануы көршілес мемлекеттер есебіненде көбеюде. Мысалы 1) S 46% немесе 380000 т N (тотыққан) -19% немесе 46400т N (тотықпаған) -51% немесе 11300т 2) S- 54% N – 81% N – 49% Атмосфераны ластайтын заттардың мөлшері дүние жүзі бойынша жылына 200 млн.т. жетіп отыр, ал оның құрамы 20 химиялық элементтердлен тұрады. Ауаға зиянды заттардың шығарылуын реттеу, техниканы жетілдіру, өндіріске қалдықсыз және аз қалдықты техниканы енгізі мен шығарынды заттарды қайта өңдеп пайдаға асыру. жүктеу/скачать 77,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|