Тақырыбы: «Логопедия негіздері және логопедия технологиясы» Дефектология – педагогикалық ғылым саласы
жүктеу/скачать 75,4 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5. Қосалқы мектептер мен олардың міндеттері. Ақыл-ойы кем балалардың сипаттамасы.
| Сурет салу (бейнелеу). Мектепке дейінгі жастағы қалыпты балалар суретті бар ынтасымен қуана салады. Алғашында олар қағазға қарапайым шимайларды сызады, содан кейін жекелеген объектілерін бейнелеуге тырысады. Олардың көбі кітаптығы иллюстрацияларды көшіріп салады. Түрлі-түсті, ашық жарқын карандаштармен, краскілермен жұмыс істе балаларды қуантады. Ал ақыл-ойы артта қалған балалар бейнелеу іс-әрекеттері ерекше әрі баяу қалыптасады. Олардың салған суреттері шимай-шатпақ күйінде және тек мектепке дейінгі балалық шақтың соңына қарабарынша толық орындамаған дөрекі қателіктері бар анық емес, қисық суреттермен салынған сюжеттік бейнелерді көруге болады. Осы суреттерден олардың қабылдаудың дифференциясының болмауы, ойлап мен естің төмен деңгейі және қозғалыс сферасының жетілмеу анық көрініс табады.
5. Қосалқы мектептер мен олардың міндеттері. Ақыл-ойы кем балалардың сипаттамасы. Дефектологияда «ақыл-есі ісем» балалар деп, орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдануының нэтижесінде пайда болған танымдық әрекетінің түрақты түрде тежелуін айтады. Орталық нерв жүйесінің (ОНЖ) зақымдануы ауырлыгына, шоғырлануына жаңа түскен уақытына қарай эр түрлі болып келеді. Басқа сөзбен айтқанда даму ауытқуының этиологиясы алуан түрлі болуы мүмкін, ал бүның өзі ақыл-есі кем балалардың физиологиялық мінез-еркінің жэне ақылының дамуында жеке ерекшеліктерді туындатады. Ақыл есінің дамуы зақымданған балаларды зерттсп, оқыту тәрбиелеу жэне элеуметтік бейімдеу мэселелерін шешумен педагогиканың арнайы саласының бірі-олигофренопедагогика айналысады. Олигофрения (грек. оіщоз - кем, «рһгеп» - ақыл терминін енгізген немістің психиатры Э.Крепелин. Ақыл-есінің кемістігі олигофренияның айшықты нышаны болып келетін балалар (олигофрен-балалар) ауқылы тежелген балалардың ішіндегі ең көбі. Олигофрения-жатыр ішінд (преднательный), босану кезінде (натальный) немесе дүниеге келген (постнатальный) кезеңде ОНЖ-нің зақымдануының эсерінен пайда болған ақылдың жэне психиканын дамуының кенжелеуінің түрі. Арнайы клииикалық зерттеулердің көрсетуі бойынша олигофрения кезінде аурудың негізгі нышаны мидың үлкен жарты шарының мөлшері зақымдануы болып табылады. Олигофрения кезінде мидың үлкен жартышарының тең мөлшері зақымданумен шектелмей, мидың қабығында нейродинамикалық сапалы өзгерістер болады. Дебильдік - ақыл кемістігінің ең жеңіл (нақүрыстық пен имбецильдікке қарағанда) дэрежесі. Дегенмен дебиль балаларды кенжеленген санасы мен сезімдік-еріктік ерекшеліктері оларға жаппай білім беретін көпшілік мектептердің бағдарламасын көруін мүмкіндік бермейді. Дебиль балалар үшін мектеп бағдарламасының кез келген пэнін оқып үйренуі өте қиынға соғады. Қарапайым математикалық (бастауыш мектеп көлеміндегі) білімді игерудің өз жинақтай ойлаудың жоғары дэрежесін қажет етеді, ал дебиль балаларда бүндай қасиет бүзылғандықтан, олар ең қаранайым деп математикалық амалдарды өте қиналып игереді. Себеп-салдардың арасындағы байланысты таба білмеу өз қарапайым арифметикалық есептерді шығарудың өзінде эжептеуір қиындықтарға әкеліп соғады. Уақыттың, кеңістіктік жэне заттар мен қүбылыстарды түсіну қабілетінің тежелуі, дебиль балаларды тарих, жағрафия, сызу, физика, химия тағы сол сияқты пэндер жалпы білім беретін мектептің көлеміндегі материалдарды игеруі мүмкіндік бермейді. Дебильдік балалардың көпшілігіне тэн саматикалық ауытқулары денесінің жалпы элсізді (эсіресе окудың алғашқы кезеңінде), моторикасының ақаулары, сонымен қатар жүйесін мінезінің және әрекетінің ерекшеліктері олардың келешектеріне тэн балалар. Ақыл-ойы кем аурулардың психикалық кызметінің бүзылуының эр түрлі сипаты бар. Психологилық зерттеулерде талдауға ереже бойынша, таным процестерінін бүзылуы (негізінен ойлаудың) тартылады, жүмыстың азғана бөлігі жеке адамның бүзылуын талдауға арналған. Бірақ психиканың бүзылуын танымдык жэне жеке сфераның параметтерінде талдау сарқылмайтының атап өту керек. Психикалық бүзылудың барлық көп түрлілігін таным процестері жүйесінің өзгеруінің немесе мотивтердің бүзылуына табыстыру (жалғастыру) дүрыс емес. Бір қатар ауруларда психологиялық эксперимент түсініктің өзгертілген жүйесін таппады: аурулар синтездеуді талап ететін тапсырмаларды қорытындыларды үғынды, ауру адамдардың ассоциациясы барабар сипатта болды, ауру кісінің тәжірибе жағдайында қарым-қатынасында өзгертілген жоқ. Сонымен бірге аурулар нақты жүмысты іс-эрекеттің дүрыс тэсілін үзак уақыт бойы үстап түралмады, қателіктер жіберді. Бүл жағдайларда аурудың ақыл-ойы жүмысқа қабілеттілігінің бүзылуы туралы айтуға болады. Бүл мэселенін неғүрлым кен жоспарында аурудын енбек қабілеттілігінің бүзылуы негізінде жатқан әр түрлі факторларды анықтайтын еңбекке қабілеттілігін сараптау институтының психологтың зерттеулері арналған. 1936 ж. В.М.Коган көптеген ауруда еңбекке қабілеттілігі төмендететін негізгі фактор оның зейінің көлемін арылту болып табылатынын туралы бірнеше ортаның эсер етуін бір мезетте есепке алудің мүмкін еместігі турал ережені қорғады. Мүнда негізінен аурулардың бір реттік ақыл-ой іс-әрекеті үшін қажетті дағдылар мен шеберліктерін сақтапқалған болып шықты. Бүл дерек зерттеудің ерекше экспериметтік тэсілін іздеудің негізі болды. Еңбекке қабілеттілігінің бұзылу мәселесіне Э.А.Коробкованың қызықты зерттеуі арналған. Адамның өткен өмірдегі дағдыланған әдеттері, оның иентеллеқтуалды (зияткерлік) операцияларды жиі сақтап қалады, оның үстіне ауру адам үзақ жэне түрақты күштерді талап ететін ақыл-ой тапсырмаларын орындай алмайды. Ақыл-ой еңбекке қабілеттілігінің бүзылуы жекелеген процестердің: ес -зейіннің өзгерісінен (тербелісі) көрінеді. Егер мүндай-ауруға он сөзді айту жэне айтылған сөзінің санын қисық түрінде бейнелеу үсынылса онда соңғысы сынық сипатта болады. Осыған үқсас нәтижелер ауруларды крепшин сынамасымен зерттеу кезінде алынды. Жіберілген қателіктердің санын бейнелейтін қисықта, аурулардың өнімділігінің үзілуімен лабильділігінің дәлелдей отырып, сынық сипатта болады. Осыған үқсас өзгерістер психикасының қызметтің күрделі формаларын зерттеу. Кезі сияқты, оның қарапайым көрінулерін талдау кезінде де, мысалы сенсомо торлық реакциялык қарқынын зерттеу кездерінде де байқалады. жүктеу/скачать 75,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|