Тақырыбы: Орталық нерв жүйесінін организмді өзара қарым-қатынасын реттеу
жүктеу/скачать 167 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Функционалдық жүйе, П.К.Анохин бойынша, бес негізгі компонентті қамтиды
| Функционалдық жүйе- түпкілікті пайдалы нәтижеге жету үшін дененің әртүрлі мүшелері мен жүйелерінің жүйке орталықтарының уақытша функционалдық бірлестігі.
Пайдалы нәтиже - жүйке жүйесінің өзін-өзі қалыптастырушы факторы. Әрекеттің нәтижесі организмнің қалыпты жұмыс істеуі үшін қажетті өмірлік бейімделу көрсеткіші болып табылады. Соңғы пайдалы нәтижелердің бірнеше топтары бар: 1) зат алмасу – тіршілікке қажетті заттар мен соңғы өнімдерді түзетін молекулалық деңгейдегі зат алмасу процестерінің салдары; 2) гомеостатикалық – организмнің қоршаған ортасының жай-күйі мен құрамы көрсеткіштерінің тұрақтылығы; 3) мінез-құлық – биологиялық қажеттіліктің нәтижесі (жыныстық, тамақтану, ішу); 4) әлеуметтік – әлеуметтік және рухани қажеттіліктерді қанағаттандыру. Функционалдық жүйе әртүрлі мүшелер мен жүйелерді қамтиды, олардың әрқайсысы пайдалы нәтижеге қол жеткізуге белсенді қатысады. Функционалдық жүйе, П.К.Анохин бойынша, бес негізгі компонентті қамтиды: 1) пайдалы бейімделгіш нәтиже – функционалдық жүйе құрылатын нәрсе; 2) басқару аппараты (нәтижені қабылдаушы) – болашақ нәтиженің моделі қалыптасатын жүйке жасушаларының тобы; 3) кері афферентация (рецептордан функционалдық жүйенің орталық буынына ақпарат береді) – соңғы нәтижені бағалау үшін әрекет нәтижесінің акцепторына баратын екінші реттік афферентті жүйке импульстері; 4) басқару аппараты (орталық буын) – жүйке орталықтарының эндокриндік жүйемен функционалдық бірлестігі; 5) атқарушы компоненттер (реакциялық аппарат) ағзаның органдары мен физиологиялық жүйелері (вегетативті, эндокриндік, соматикалық) болып табылады. Төрт компоненттен тұрады: а) ішкі ағзалар; б) ішкі секреция бездері; в) қаңқа бұлшықеттері; г) мінез-құлық реакциялары. Функционалдық жүйенің қасиеттері: 1) динамизм. Функционалдық жүйе жағдайдың күрделілігіне байланысты қосымша органдар мен жүйелерді қамтуы мүмкін; 2) өзін-өзі реттеу қабілеті. Бақыланатын мән немесе соңғы пайдалы нәтиже оңтайлы мәннен ауытқыған кезде индикаторларды оңтайлы деңгейге қайтаратын өздігінен күрделі реакциялар қатары пайда болады. Өзін-өзі реттеу кері байланыс болған жағдайда жүзеге асырылады. Ағзада бір мезгілде бірнеше функционалды жүйелер жұмыс істейді. Олар белгілі бір принциптерге бағынатын үздіксіз өзара әрекеттесуде: 1) генезис жүйесінің принципі. Функционалдық жүйелердің селективті жетілуі мен эволюциясы жүреді (қан айналымының, тыныс алудың, тамақтанудың функционалдық жүйелері басқаларға қарағанда ертерек жетіліп, дамиды); 2) көбейткіш байланысқан әрекеттесу принципі. Көпкомпонентті нәтижеге (гомеостаз параметрлері) жетуге бағытталған әртүрлі функционалдық жүйелердің қызметін жалпылау бар; 3) иерархия принципі. Функционалдық жүйелер маңыздылығына сәйкес белгілі бір қатарға тізіледі (тіндердің функционалдық тұтастық жүйесі, функционалдық қоректену жүйесі, функционалды көбею жүйесі және т.б.); 4) дәйекті динамикалық өзара әрекеттесу принципі. Бір функционалдық жүйенің екіншісінің белсенділігін өзгертудің нақты тізбегі бар. 5. ОЖЖ-нің үйлестіру қызметі ОЖЖ-нің координациялық қызметі (ҚҚ) нейрондардың бір-бірімен әрекеттесуіне негізделген ОЖЖ нейрондарының үйлестірілген жұмысы. жүктеу/скачать 167 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|