Тақырып №12 Қазақстан кауымының жалпы адамзаттық

экономикалық реформалардың екі ел халықтарының болашағы үшін үлкен мәні бар 
екендігі атап кӛрсетілді. 
Ресей мен Қазақстан арасында ынтымақтастықтың одан әрі дамуында 1998 ж. 6-шілдеде 
Мәскеуде қол қойылған мәңгілік достық пен ынтымақтастық туралы Декларация маңызды 
рӛл атқарды. Оның негізінде екі мемлекет арасындағы қаржылық ӛзара  
келіспеушіліктерді реттеу және Байқоңыр космодромын бірлесіп пайдалану мәселелері 
шешілді. 2000 ж. 25 қаңтарында Қазақстан Елбасы Н.Ә.Назарбаев пен Ресей Президенті 
В.Путиннің кездесуі болды. Онда екі жақты қарым-қатынасты одан әрі жетілдіре түсуге 
жете мән берілді. Ал 2002 ж. желтоқсанда Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 
Мәскеуге ресми сапары барысында екі ел арасында қалыптасқан достық байланыстарды 
барынша тереңдетуге күш салынатыны баса айтылды. Сондай-ақ, аймақтық және 
халықаралық кӛкейкесті проблемалар тӛңірегінде жан-жақты пікір алмасылды. Екі жақты 
деңгейдегі, ТМД, ЕурАзЭқ, ШЫҰ шеңберлеріндегі ынтымақтастық қарым-қатынастар 
аймақтағы елдер қауіпсіздігінің, интеграциялануының басты кепілі болып табылатыны 
атап кӛрсетілді.  
2003 жыл Ресейдегі Қазақстан жылы, 2004 жыл Қазақстандағы Ресей жылы ретінде 
мемлекеттік деңгейде аталып ӛтті. 2004 жылы екі мемлекет арасындағы тауар айналымы 7 
млрд. долларға жетті, мұның ӛзі 2003 жылғы сондай кӛрсеткіштен 40% дерлік кӛп (Егемен 
Қазақстан, 12.01.2005). 2005 жылдың басында Қазақстанда тұтастай жарғылық қоры 250 
миллион АҚШ долларынан асатын, Ресеймен бірлескен 1100 кәсіпорын болды.  
Тәуелсіздік жылдары оңтүстік-шығыстағы үлкен кӛрші мемлекет - Қытай Халық 
Республикасымен тату кӛршілік және достық қатынастар орнатуда едәуір табыстарға қол 
жетті. 1990 ж. Қазақстан мен Қытайдың темір жол арқылы ӛзара байланысы іске асты, 
сӛйтіп, біздің республика Тынық мұхит жағалауына ең қысқа жолмен шығу мүмкіндігіне 
ие болды. Қазақстан-Қытай қарым-қатынасының дамуы ӛте жоғары қарқын ала бастады. 
Қазақстан Республикасы Президентінің Қытай Халық Республикасына 1992 ж. тамызда 
барған алғашқы сапарынан бастап, барлық байланыс жолдарын ашудың сәті түсті. Екі 
елдің арасында сауда соңғы жылдары ондаған есе ӛсті. 1997 ж. 25 қыркүйекте Алматыда 
ӛткен Қазақстан және Қытай делегациялары арасындағы келіссӛз барысында Батыс 
Қазақстан мен Батыс Қытайды жалғастыратын мұнай құбырына шығыстағы кӛршіміз 
тарапынан 9,5 млрд. доллар жұмсалатыны жӛніндегі шартқа қол қойылды. Мұның ӛзі 
саяси-экономикалық байланысты нығайтуға, шекара маңында тыныштық пен бейбіт 
ӛмірді сақтауға кепілдік берді.  
1998-1999 жж. белсенді дипломатиялық әрекеттер арқылы Қытай мен Қазақстан арасында 
тағы да жаңа маңызды уағдаластықтарға қол жетті. Ең алдымен шекараны нақтылау 
негізінен аяқталды. Қытаймен арадағы шекараны айқындап белгілеу Қазақстанның ұлттық 
қауіпсіздігіне қосымша кепілдіктер берілгенін білдірді.  

Қазақстан Президентінің Қытай мемлекетіне 2002 ж. желтоқсан айында жасаған сапары 
екі ел арасындағы ынтымақтастықтың жаңа кезеңін айқындады. Екі мемлекет 
басшыларының кездесуі барысында 5 құжатқа қол қойылды. Оның ең маңыздысы 
“Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы тату кӛршілік, 
достық және ынтымақтастық туралы шарт” болып табылады. Сондай-ақ, бұдан басқа екі 
ел деңгейінде халықаралық ланкестікпен, сепаратизммен және экстремизммен күресте 
ынтымақтастық жӛнінде, екі мемлекет арасындағы қауіпті әскери әрекетті болдырмау 
туралы және т.б. құжаттарға қол қойылды. Екі арадағы сауда-экономикалық байланыстар 
жылдан-жылға артып, 2004 жылы оның кӛлемі 3 млрд. АҚШ долларынан асты. Жалпы 
соңғы жылдары ҚХР басшыларымен ӛзара кездесу, келіссӛздер жүргізу біздің елдің 
сыртқы саясатындағы тұрақты құбылысқа айналды.  
Қазақстанның сыртқы саясатында АҚШ-пен қарым-қатынасының маңызы ӛте зор. АҚШ 
Қазақстан Республикасын тәуелсіз мемлекет ретінде таныған 1991 ж. 25 желтоқсаннан 
бастап, екі мемлекет арасында елші дәрежесіндегі толыққанды дипломатиялық 
қатынастар орнады. 1991 ж. желтоқсанында Мемлекеттік хатшы Дж. Бейкер Алматыға 
келіп, Н.Ә.Назарбаев және басқа да ресми адамдармен келіссӛздер жүргізді. 1992 ж. кӛкек 
айында Қазақстанға Еуропадағы қауіпсіздік және қарым-қатынастар жӛніндегі АҚШ 
Конгресі комиссиясының делегациясы келді. Сол жылғы мамырда Қазақстан 
Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Америка Құрама Штаттарына алғашқы 
сапармен барды. Осы сапардың барысында: “Сауда қатынастары жӛніндегі келісім”, 
“Қаржы салымдарын ӛзара қорғау жӛніндегі шарт”, “Қазақстан Республикасы және АҚШ 
үкіметтері арасындағы ӛзара түсіністік жӛніндегі меморандум”, “Қос қабат салық салуды 
болдырмау жӛніндегі конвенция келісімі туралы бірлескен мәлімдемелерге” қол қойылды. 
Сӛйтіп, екі жақты қарым-қатынастардың шарттық-құқылық негіздері қаланды.  
Осыдан кейінгі жылдары Қазақстан мен АҚШ қарым-қатынастары серпінді түрде дамып 
келеді. Қазіргі кезде АҚШ Қазақстан экономикасының аса ірі инвесторы болып отыр. 
Вашингтон Қазақстанға Орталық Азиядағы тұрақтылық пен қауіпсіздік тұғыры, ӛзінің 
осы аймақтағы басты серіктесі ретінде қарайды. 1999 ж. желтоқсан айында Қазақстан 
Президенті Н.Назарбаев АҚШ-қа тағы да бес күндік сапар жасап, екі ел арасындағы 
байланысқа жаңа жол ашты. Екі мемлекет арасындағы келісім барысында ХХІ ғ. 
басындағы басымдық беретін басты бағыттары айқындалды.  
Біздің мемлекетіміздің тәуелсіздігіне он жыл толуына орай жіберген құттықтау хатында 
АҚШ Президенті Дж. Буш Қазақстан Халықаралық қоғамдастық үшін аймақтағы 
тұрақсыздық пен жанжалдарға қарсы шешуші рӛл атқаратынын қуаттады. 2001 жылы 
желтоқсанда Президент Н.Ә.Назарбаевтың АҚШ-қа ресми сапары барысында "Жаңа 
Қазақстан-Америка қатынастары туралы” бірлескен  мәлімдемеге қол қойылды.  

Сонымен қатар, Қазақстан үшін Түркия, Пәкістан, Үндістан, Иран мемлекеттерімен, 
сондай-ақ Азияның Жапония, Оңтүстік Корея сияқты және басқа елдерімен 
ынтымақтастықтың да мәні ӛте зор.  
Қазақстанға ортақ шекарасы, қалыптасқан шаруашылық, тарихи және мәдени-этникалық 
байланыстары бар Орта Азиядағы - Ӛзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан 
мемлекеттерімен тығыз қарым-қатынас жасау ӛте маңызды. Осы бағытта 1994 жылы 
Орталық Азия экономикалық қауымдастығы құрылды. Оған Қазақстан, Ӛзбекстан, 
Қырғызстан кейіннен 1998 ж. 4-ші мемлекет Тәжікстан қосылды. Осы елдер арасындағы 
жасалған Шартқа сәйкес Мемлекетаралық кеңес пен оның негізгі институттары – 
Премьер-министрлер кеңесі және олардың тұрақты органы – Атқару комитеті құрылды. 
Ортақ экономикалық кеңістік туралы шартқа қол қойылғаннан кейінгі жылдар ішінде кӛп 
жақты ынтымақтастықтың маңызды бағыттары, кӛкейкесті халықаралық күрделі 
мәселелер және республикалардың экономикалық интеграциясы бойынша 200-ден астам 
құжаттар қабылданды. Солардың ішіндегі ең маңыздысы – Орталық Азия экономикалық 
қауымдастығының 2005 жылға дейінгі интеграциялық даму стратегиясы. 2002 жылдың 
ақпан айынан бастап Орталық Азия экономикалық қауымдастығы жаңа келісілген құжат 
негізінде “Орталық Азия ынтымақтастығы” болып қайта құрылды.  
Қазақстанның сыртқы саясатындағы басты кӛңіл аударып отырған мәселелердің бірі – 
елдің шекаралық қауіпсіздігін сақтау. Бізбен солтүстікте бірнеше мың шақырым 
шекараласатын Ресеймен, оңтүстік-шығыста Қытаймен шекараны тұрақтандырып бекіту 
ӛте қажет іс еді. Шекара – мемлекеттік егемендіктің басты белгілерінің бірі. Сондықтан 
бұл маңызды саяси проблема Ресей мен Қазақстан үкіметтері арасындағы кездесулерде 
әлденеше рет әңгіме арқауы болды. Осының нәтижесінде екі ел арасында 1992 ж. 15 
мамырда ұжымдық қауіпсіздік туралы шартқа және 1999 ж. 28 наурызда Қазақстан мен 
Ресей арасындағы Әскери ынтымақтастық туралы шартқа қол қойылды. Бұл шарттар 
бойынша Қазақстан мен Ресей әрі қарай да аймақтық қауіпсіздікті бірлесіп нығайту және 
қорғаныс саласындағы ынтымақтастықты дамыту, сӛйтіп сыртқы саясат саласында ӛзара 
бірлесіп әрекет ету кӛзделген. Ресей мен Қазақстан арасындағы қауіпсіздік және сыртқы 
саясат мәселесі екі ел арасындағы 1998 жылы шілдеде қабылданған “Мәңгі достық және 
одақтастық туралы декларацияда”, сондай-ақ, экономикалық ынтымақтастық туралы 
алдағы 10 жылға (1998-2007 жж.) арналған экономикалық бағдарламада ӛзінің даму 
кӛрінісін тапты. Осы келісімдер негізінде Қазақстан-Ресей шекара белдеулерінде 
делимитациялау шаралары жүргізіле бастады. Ал 2000 жылы қаңтарда Мәскеуде ӛткен екі 
мемлекет басшыларының кездесуінде басты үш бағыт туралы келісім жасалды. Біріншісі – 
екі ел саясатындағы қарым-қатынастың сабақтастығы. Екіншісі - қауіпсіздік мәселесіндегі 
ынтымақтастық. Үшіншісі – шекараны нақтылау мәселесі.  
Қазақстанның кӛрші мемлекеттермен шекарасының жалпы ұзындығы 15 мыңға жуық 
шақырымды құрайды. Соның ішінде Қазақстанның Қырғыз Республикасымен мемлекеттік 

шекарасы шамамен 1050 шақырым, Ресей Федерациясымен – 7,5 мыңнан астам шақырым, 
Туркменстанмен – 400 шақырым, Ӛзбекстанмен – 1660 шақырым. Ресеймен шекараны 
делимитациялау мәселесі 1998 жылғы 6 шілдеде екі ел басшыларының бірлескен 
мәлімдемесінен және сол жылғы 12 желтоқсандағы мемлекеттік шекараны 
делимитациялау жӛніндегі хаттамадан басталды. Алты жыл аралығындағы құжаттарды 
әзірлеумен тыңғылықты айналысқан сарапшылар шекаралық сызықтың барлық нүктелері 
бойынша ортақ келісімге келді. Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев пен Ресей президенті 
В.Путин 2005 жылғы 18 қаңтарда Қазақстан-Ресей мемлекеттік шекарасы туралы шартқа 
қол қойды. Шын мәнінде, тарихи деп бағалауға болатын осы құжат бойынша екі ел үшін 
де айрықша маңызы бар шекара мәселесі халықаралық нормаларға сәйкес шешімін тапты. 
Елбасы атап ӛткендей, “қадым замандардан қазақ-орыс елдері арасында шекара бірінші 
рет заңды түрде тартылып отыр”. Әлемдегі жерүстілік ең ұзын саналатын, жалпы аралығы 
7591 шақырымды құрайтын бұл шекара сызықтары белгіленіп және мойындалып, екі 
мемлекет арасындағы мызғымас достықтың сенімді кепілі ретінде бағаланды. 
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін Қытаймен арадағы шекараны заңдастыруға кірісті. 
Ӛзара түсіністік пен мүдделілік бұрын-соңды болмаған табысқа қол жеткізді. 1994 
жылдың сәуір айында Қазақстан Президенті Н.Назарбаев пен ҚХР Премьер-министрі Ли 
Пэн екі ел арасындағы шекара сызығын заңдастырып, белгілеу (делимитация) жӛніндегі 
келісім-шартқа қол қойды. Жалпы ұзындығы 1718 шақырымға созылып жатқан желінің 
екі шағын учаскесінен (бұрынғы Талдықорған және Семей облыстарындағы) басқасы 
түгел заң жолымен бекітілді. Келесі кезектегі мәселелерді шешу үшін делимитациялық 
комиссия құрылды. Жоғары дәрежелі кездесу кезінде шекара мәселелерін толық реттеуге 
қатысты келіссӛздерді одан әрі жалғастыру жӛнінде уағдаластыққа қол жетті. Бұл бағытта 
1996-1998 жж. үш арнайы келісім болды. Соның нәтижесінде 1999 ж. қарашада Цзянь-
Цземинь мен Н.Назарбаев шекаралық мәселелердің толық үйлестірілуі туралы арнайы 
коммюникеге қол қойылды. Сӛйтіп, Қытаймен шекараны межелеу негізінен аяқталды.  
Сонымен қатар, Қазақстан бұл жылдары ӛзінің жақын кӛршілері - Қырғызстанмен, 
Ӛзбекстанмен және Түркменстанмен арадағы шекара мәселелерін іс жүзінде түпкілікті 
реттеуге қол жеткізді.  
Шекара мәселесін Азия елдерінде тұрақты шешуде Шанхай ынтымақтастық ұйымы 
(ШЫҰ) маңызды рӛл атқарады. 1996 жылғы сәуірде Шанхайдағы кездесу кезінде Ресей, 
Қытай, Қазақстан, Тәжікстан, Қырғызстан басшылары шекараларды бұзбау, олардың 
арасындағы бейтарап аймақтық қашықтықты 100 шақырымға дейін жеткізу келісіміне қол 
қойылды. Кейін бұл келісімге Ӛзбекстан қосылды.  
“Шанхай келісімі” негізінде алты ел басшыларының жыл сайынғы кездесуі 1997 ж. 
Мәскеуде, 1998 ж. Алматыда, 1999 ж. Бішкек, 2000 ж. Душанбе, 2001 ж. Алматыда болып 
ӛтті. Онда аймақтық қауіпсіздік пен ынтымақтастықты нығайту мәселелері жан-жақты 

талқыланып, осының нәтижесінде Декларациялар қабылданды. 2002 жылғы маусымда 
Шанхай ынтымақтастық ұйымының кезекті саммиті Санкт-Петербург қаласында болып 
ӛтті. Оның жұмысында ШЫҰ құрылымын орнықтыру іс жүзінде кӛрініс тапты. ШЫҰ-
ның Секретариаты Пекинде, ал Аймақтық терроризмге қарсы құрылымның штабпәтері 
Бішкекте орналасатын болды. Бұл кездесуде 3 құжатқа – ШЫҰ Хартиясына, аймақтық 
терроризмге қарсы құрылым жӛніндегі Келісімге және ШЫҰ-ға қатысушы мемлекеттер 
басшыларының Декларациясына қол қойылды.  
Қазақстанның сыртқы саясатындағы басты мақсат – бейбітшілік, соғысты болғызбау. 1992 
ж. БҰҰ Бас Ассамблеясының 47 сессиясында Президент Н.Назарбаев Азияда ӛзара 
ынтымақ пен сенім шараларын орнықтыру туралы мәселе кӛтерді. Оған сәйкес 1993 ж. 
кӛктемде Алматыда осы мәселеге байланысты шақырылған бірінші бас қосуға оннан аса 
мемлекеттен ӛкілдер келген болса, сол жылғы тамыз айындағы кездесуге 17 елден 
сарапшылар тобы келді. Қазақстан Хельсинки процесіне қосылып, Еуропадағы қауіпсіздік 
пен ынтымақтастық жӛніндегі ұйымның жұмысына қатысты (1992 ж.). Ал 1996 ж. 31 
қыркүйекте Қазақстан БҰҰ-ға мүше 129 елдің қатарында ядролық қаруды таратпау 
жӛніндегі шартқа қол қойды.  
Қазақстанның СШҚ-І-Шарты мен ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылуы 
әлемдік маңызы бар оқиға. Мұның ӛзі елдің қауіпсіздігінің кепілдіктерін күшейтті. 1994-
1995 жж. басты ядролық державалар – АҚШ, Ұлыбритания, Ресей, ҚХР мен Франция 
Қазақстанға қауіпсіздіктің бірлескен және жан-жақты кепілдіктерін берді.  
Қазақстан саяси-әскери одақ - НАТО-мен ынтымақтастыққа маңызды орын береді. Бұл 
ынтымақтастық “Бейбітшілік үшін әріптестік” бағдарламасы аясында дамып, еліміздің 
қарулы күштері үшін кадрлар даярлауға қызмет етеді. 
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі мен шекарасының тұтастығын қорғау үшін 
ӛзінің жеке Қарулы Күштерін құрудың зор маңызы болды. Оны іске асыру Елбасының 
1992 ж. мамырдағы “Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерін құру туралы” 
жарлығымен басталды. 2000 ж. 10 ақпанда 1999-2005 жылдарға арналған жаңа әскери 
доктрина және ұлттық қауіпсіздік стратегиясы қабылданды. Осы құжаттарға сәйкес армия 
елдің ішкі жалпы ӛнімінің бір пайызынан кем емес кӛлемде қаржыландырылатыны 
кӛзделді. Доктрина негізінде Қазақстан жерінде әскери аумақтық құрылымға кӛшіру 
жүзеге асырылып, елдің барлық аймағын қамтыған Оңтүстік, Шығыс, Батыс және 
Орталық әскери округтері құрылды. Сӛйтіп, біздің елімізде қауіпсіздікті қамтамасыз ету 
ең басты мәселе болып қала береді. 
1992 ж. наурызда Қазақстанның Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болып қабылдануы 
республика үшін орасан зор маңызы бар оқиға болды. Осыдан кейін елімізге басқа да 
халықаралық ұйымдарға мүше болып кіруге жол ашылды. Атап айтқанда, Қазақстан 

негізгі валюта-қаржы ұйымдарына – Халықаралық Валюта қорына, Дүниежүзілік қайта 
құру және даму банкіне, Еуропа және Азия даму банкіне мүше болып енді. 1997 ж. 
басында Қазақстан 60-тан астам халықаралық ұйымдарға мүше болып қабылданды. 
Нәтижесінде Қазақстанның шет елдермен экономикалық байланыстары арта түсті, оған 
берілетін инвестициялық қаржылардың кӛлемі артты. Мысалы, 1992-1995 жж. 
халықаралық қаржы институтының Қазақстанға бӛлген қаржысының мӛлшері 2 млрд. 
АҚШ долларынан асып түсті. Тәуелсіздік алғалы бері 800-ге жуық мемлекетаралық және 
үкіметаралық келісім-шарттарға қол қойылды.  
Қазақстанға тікелей инвестиция берушілердің тізімінің басында АҚШ орналасқан, одан 
кейін Ұлыбритания, Италия, Канада, Нидерланды, Германия, ал Азия аймағынан Қытай, 
Жапония, Индонезия және Оңтүстік Корея бар. Қазақстан АҚШ-пен экономикалық 
қарым-қатынасқа ерекше кӛңіл бӛледі. Американдық “Шеврон” компаниясымен Теңіз 
мұнай кӛздерін игеру жӛніндегі ірі шартқа қол қойылды. Қазіргі кезде АҚШ 
Қазақстанның ең маңызды экономикалық әріптестерінің бірі болып табылады. Біздің 
елімізде 350-ден астам Қазақстан-Американ бірлескен кәсіпорны жұмыс істейді, сондай-
ақ 100-ден астам американ компанияларының ӛкілдіктері тіркелген.  
Қазақстан экономикасының дамуында сыртқы сауданың маңызы зор. Егемендік алған 
жылдардан бері Қазақстан дүние жүзінің 180-нен астам елімен сауда қатынасын орнатты. 
Осының нәтижесінде сыртқа шығаратын және сырттан бізге алып келетін тауарлардың 
кӛлемі жылдан-жылға ӛсіп келеді. 2001 ж. Қазақстанның сыртқы сауда кӛлемі 14 млрд. 
доллардан асты. Қазақстанның сауда айналымының шамамен 62% ТМД елдерінің үлесіне, 
24% Еуропа елдерінің (35 ел), 13% Азия аймағы елдерінің үлесіне тиеді.  
Біз ашық сыртқы сауда саясатын дәйекті жүргізіп келеміз. Айталық, 2004 жылы сыртқы 
сауда айналымы кӛлемінің оң сальдосы (Сальдо – белгілі бір уақыт кезеңіндегі ақшалай 
түсімдер мен шығындар арасындағы айырма) 7 млрд. доллардан асатын 33 млрд. АҚШ 
долларына жетті. Бұл 1994 жылмен салыстырғанда 3 еседен астам ӛсті деген сӛз. 
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында негізінен ТМД-ның ауқымымен шектелген біздің 
сыртқы саудамыздың географиясы да біршама тарамдала түсті. Қазақстан тауар 
айналымының құрылымында 2004 жылы Еуропалық одаққа мүше елдер, Ресей, 
Швейцария мен Қытай алғашқы орындарға шықты. Осылайша біз әлемдік экономиканың 
бӛлінбес бӛлігіне айналып, жаһандық бәсекелестік арнасына ендік (Қазақстан 
экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында. Қазақстан Республикасы 
Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. // Егемен Қазақстан, 19 ақпан 
2005 ж.). 
2007 жылы 30 қарашада Мадридте ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер Сыртқы істер 
министрлері кеңесінің жалпы отырысында Қазақстан Ұйымның 2010 жылғы тӛрағасы 
болып сайланды. 2010 жылы Қазақстанға Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық 

жӛніндегі ұйымға тӛрағалық ету мүмкіндігін берген әлемнің 56 мемлекетінің шешімі – 
еліміз қол жеткізген тағы бір ірі жетістік. Бұл – елбасы Н.Ә. Назарбаевтың халықаралық 
зор беделінің ерен табысы, еліміздегі ұлан-ғайыр оң ӛзгерістердің, біздегі демократияның 
айшықты нәтижесі. Біздің еліміз халықаралық мойындауда және ӛзінің дамуында жаңа 
сапалық дәрежеге кӛтерілді. ЕҚЫҰ – дүние жүзіндегі аса беделді халықаралық 
ұйымдардың бірінен саналады. Қазақстан – ЕҚЫҰ-ға тӛрағалық ететін бірінші ТМД елі, 
ол бірінші түркі елі, ол тарихи тұрғыда ӛркениетті ислам кеңістігіне жататын бірінші ел, 
ең соңында, ол бірінші азиялық ел.  
Қорыта келгенде, тәуелсіз Қазақстан дүние жүзінің кӛптеген елдерімен тең деңгейде 
дипломатиялық және экономикалық қарым-қатынастар орнатты. Тәуелсіздік жылдары 
еліміздің сыртқы саясаттағы күш-жігерінің арқасында орасан зор тарихи маңызы бар 
міндеттер орындалды. Қазақстан дүниежүзілік қауымдастықта лайықты ӛз орнын алды. 
Егер 1991 жылы әлемдік қоғамдастықтың іс жүзінде Қазақстанға қандай да бір ықыласы 
аумай келсе, бүгінгі күні Қазақстанды әбден танып, құрметтеп отыр. Қазақстан Орталық 
Азияның кӛшбасшысына, халықаралық құрметті әріптеске, халықаралық лаңкестікке, 
есірткінің жайылуы мен ядролық қарудың таралуына қарсы белсене күресетін мемлекетке 
айналды.  
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан әлемдік қауымдастықтың толыққанды мүшесі болды, 
оның бастамалары тәжірибе жүзінде әрқашан кең қолдау тапты және нақты іс жүзіне 
асырылып отырды. Бүгін біздің еліміз халықаралық дәрежеде танылудың жаңа сапалық 
деңгейіне кӛтерілді. Қазақстанның 2010 жылы Еуропадағы қауіпсіздік және 
ынтымақтастық ұйымына тӛрағалық етуі туралы шешім оның сенімді дәлелі болды.  
 
 
Тақырып №13 Қоғам т үсінігі, түрлері мен кезеңдері 
 
  
 
Қоғам - жалпы мағынасында, 
мәдениеті
 ортақ, белгілі бір аумақта тұратын және ӛздерін 
біртұтас, ӛзгеше бірлестік деп білетін адамдар тобы; тар мағынасында бұрыннан немесе 

жақсы танымал ұлттық бірлестік. Бұл ұғым әлеуметтанудағы ең маңызды ұғымдардын 
бірі болып табылатындығына қарамстан, оны қолдану әсіресе оның екінші ӛзіндік 
отбасылық, экономикалық және саяси институттары мен анық шеқаралары бар әйгілі 
ұлттық мемлекеттерге қолданыла алатын мағынасында пайдалану біркатар қиындықтар 
мен кикілжіндер туғызып отыр.
[1]
 
Түсіндірме 
Қоғам дегеніміз не? Бұл сұраққа жай ғана жауап беру қиын. Қоғам - ӛте нәзік әрі күрделі 
материя. Оны қолмен ұстауға немесе микроскоппен қарап кӛруге болмайды. Олай болса, 
қоғамды анықтайтын ӛлшемді табу қажет. 
«Қоғам» деген сӛздің мағынасы кең: алғашқы қауымдық қоғам, феодалдық қоғам, 
капиталистік қоғам, француз қоғамы, демократиялық қоғам т.б. Бұл арада алдымен белгілі 
бір қауымның немесе жеке бір елдің тарихи даму кезеңдері еске түседі. Ал осы сӛзді 
жалпы мағынада алсақ, онда бүкіл адамзат тарихы және оның болашағы туралы 
ойлаймыз. Бұл - әлемнің барлық халықтарының жиынтығы жӛніндегі ұғым. Басқа сӛзбен 
айтсақ, адамдардың ӛзара қатынас тәсілі және бірігу формаларынан түратын, табиғаттан 
ерекшеленген дүниенің бір бӛлігі. 
Қоғам туралы түсінікті нақтылай түссек, қоғам деп - бірігіп еңбек ететін жеке адамдардың 
жиынтығын және олардың арасындағы екі жақты қатынасты айтамыз. Біріншісі, қоғам - 
адамның ӛмір сүру тәсілі. Қоғамсыз адам жоқ, адамсыз қоғам жоқ. Екіншіден, қоғам жеке 
адамдардан ғана тұрмайды, ол сол жеке адамдардың ӛзара қатынасын кӛрсетеді. Жеке 
адам қоғамға ұжым арқылы енеді. Ол сонымен қатар бірнеше ұжымдардың мүшесі болады 
(еңбек, партия, кәсіподак,, т.б.). Демек, қоғам - ұжымдардың ұжымы, бірлігі болып 
кӛрінеді. 

жүктеу/скачать 2,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: