Тақырып-12. Маркетингті бақылау және жоспарлау маркетингті жоспарлаудың рөлі және артықшылықтары

Көптеген елдердің маркетинг жүйесін салыстырғанда, «жапондық маеркетингтік керемет» деп аталатын жапон меркетингінің тәжірибесін үлгі ретінде көрсетуге болады. Маркетинг пен менеджменттің принцептерін шебер меңгеру негізінде жапондықтар машиналар, мотоциклдер, сағаттар, компьютерлер, тұрмыстық электроника, теледидарлар және т.б. бұйымдарды шығаратын өндірістің көптеген салаларында жетекші позицияға жетті. Олар нарықты қалай тандау керектігін, нарық үлесін қамтып алуды, оны бәсекелестерден қалай қорғау керектігін біледі.

Тартымды нарықтарды анықтау үшін олар жоғары біліктілікті, көп еңбек шығының және аздаған табиғат ресурсын талап ететін салаларды іздейді. Жапон компаниялары әлем тұтынушыларының өнімге қоятын талаптары болатын нарықтарды таңдайды. АҚШ және т.б көптеген елдерге қарағанда, жапондықтардың нарыққа шығудың басты стратегиясы – қысқа уақытта пайда алу емес, нарық үлесін қамтып алу болып табылады. Жапондықтар нарықтағы алдынғы қатарлы орынды иеленгеннен кейін, шабуылдан қорғанысқа көшеді. Қорғаныс стратегиясының мақсаты - өнімдерді үздіксіз жетілдіруден және нарықты сигменттеуді нақтылаудан тұрады. Олардың философиясы мынадай: «аз болса да, нәтижелі іс болуы керек». Дегенмен, қазіргі кезде Америка және Еуропа фирмалары жаңа тауарлар сериясын шығару, олардың сапасын жақсарту, агрессивті баға саясатын жүргізу, өндірістің тиімділігін арттыру және шетелдік компаниялар мен стрстегиялық серіктестікке кіру сияқты бір қатар шараларды жүргізу арқылы бұрын иеленген нарықтарын біртіндеп қайта билеп алуда. Жапон экономикасының кейінгі кезде нашарлауына, иена бағамының тез өсуіне, саяси және сауда қысымының күшеюіне байланысты батыс фирмалары көптеген салаларда үлесін жаулап алуда.

Халықаралық маркетингтік ортаны бағалау үшін мынадай экономикалық көрсеткіштерден хабардар болу қажет: 1) тұрғылықты халықтың саны; 2) экономикалық даму сатысы; 3) жан басына шаққандағы ЖІӨ (жалпы ішкі өнім); 4) халықтың сатып алу қабілеті; 5) валюталық бағамның серпіні; 6) инфляция деңгейі; 7) сыртқы қарыз көлемі; 8) нарық инфрақұрылымының жағдайы; 9) ел экономикасына шетелдіктердің ат салысу деңгейі. Осындай сәйкес барлық елдер өндірісі дамыған, өндірісі-дамушы және нашар дамыған елдер деп бөлінеді. Өндірісі дамыған елдерге АҚШ, Швейцария, Жапония, Германия, Дания және т.б., өндірістік-дамушы елдерге Тайланд, Сингапур, Гонконг, Мексика, Бразилия, Малайзия, Оңтүстік Корея және т.б. жатады. Нашар дамыған елдерге – Ангола, Конго, Африка елдері, Уругвай, т.б. елдер жатады.

Қазіргі уақытта әлем халқы 6 млрд. Адамнан асады, жуық шамамен оның 1/5 бөлігі Қытай халқы, 1/20 бөлігі – АҚШ-та тұрады. Мысалы, Мексиканың 95 млн. Тұрғыны – маркетинг үшін маңызды мүмкіндік емес, өйткені онда адам басына шаққандағы орташа жылдық табыс тек 1 мың долларды құрайды, ал 30 млн. Тұрғыны бар Канадада осы көрсеткіші 10 мың долларға жетеді. Сондықтан маркетинг тұрғысынан Мексикаға қарағанда; Канаданың мағызы зор. Дамыған елдердің ішкі нарығы тауарлармен толыққандықтан олар дамушы елдерге өз өнімін экспортқа шығаруды қалайды. Кез келген елдің өмір сүру деңгейі туралы ЖҰӨ-нің таза ұлттық және орта есеппен алынған жан басына шаққандағы өніммен көрсетуге болады.