Талғат сайрамбаев
жүктеу/скачать 2,81 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- -ып//-іп//-п
- шөгіп
| -қалы//-келі тұлғалары одан гөрі сирек кездеседі.
Көсемшелі сөз тіркестері п ы с ы қ т а у ы ш т ы қ қатынастарды, атап айтқанда, қ и м ы л д ы ң а м а л ы н , м е з г і л і н жəне м а қ - 607 Қазіргі қазақ тілі с а т ы н білдіреді. Сонда көсемшелер етістіктің кему процесін білдіретін сөздердің қимылдық сапасы ретінде жұмсалады. Ол үшін көсемшенің кез келген тұлғасының бірін жұмсаса болады деп қарау дұрыс емес. Бұлардың əрқайсысының өзіне ғана тəн ерекшеліктері барлығын сөз тіркесі құрамында анық байқауға бо- лады. -ып//-іп//-п тұлғалы көсемшелер а м а л п ы с ы қ т а у ы ш қыз- метінде көбінесе салт етістіктермен тіркеседі. Амантай орнынан ұшып тұрды (Ғ.Мұстафин). (Ғайша) шешесінің қасына сызылып қана отырды (С.Көбеев). Жолдың үстінде жалғыз қара сопайып көрінеді (Ғ.Мүсірепов). Бір қоянды бір тазы бастырмалатып қуып келе жатыр екен (С.Ерубаев). Əр жерде ақырын шұлғып балықшы кемелері жүр (Ғ.Мүсірепов). Жүрегі алып ұшып, үрейленіп Құрымбай отыр (Б.Майлин). Дегенмен -ып//-іп//-п тұлғалы көсемшелер сабақты етістік- термен де тіркеседі. Мысалы: Əйгерім əнін Абай мүлгіп тыңдады (М.Əуезов). Қара құс ба- сып жейді, сұңқар құс шашып жейді (Мақал). -ып//-іп//-п тұлғалы көсемшелер өздеріне қ а т ы с т ы е с і м д е р м е н бірге к ү р д е л і сөз тіркесінің құрамында да қимылдың амалын, мақсатын, т.б. білдіреді: Қаланың солтүстік жағында ... нардай шөгіп бір тау жа- тыр (Ғ.Мұстафин). Кісілер салқындайық деп далаға шықты (С.Көбеев). Батальон командирі бізге қайт деп əмір етті. Пісіп қалған алма мен өрік топ-топ етіп үзіліп түседі (Ғ.Мүсірепов). Қыз-келіншек үй тігер, бұрала басып, былқылдап (Абай). -а//-е тұлғалы көсемшелер мен етістіктерден құралған сөз тіркестері қимылдың а м а л ы н , т ə с і л і н барынша а й қ ы н түрде хабарлайды. Лиза Рахметке қадала қарады (С.Ерубаев). Жақсылық оған жүктеу/скачать 2,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|