Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының хабаршысы

1 
 
ТАРАЗ 
МЕМЛЕКЕТТІК 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 
ИНСТИТУТЫНЫҢ 
 
ХАБАРШЫСЫ 
 
 
ҒЫЛЫМИ-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 
ЖУРНАЛ 
 
 
ВЕСТНИК 
ТАРАЗСКОГО 
ГОСУДАРСТВЕННОГО 
ПЕДАГОГИЧЕСКОГО 
ИНСТИТУТА 
 
НАУЧНО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ 
ЖУРНАЛ 
 
 
№21 
2015 
 
 
 
 
 

2 
 
 
Тараз 
мемлекеттік 
педагогикалық 
институтының 
ХАБАРШЫСЫ 
ВЕСТНИК 
Таразского 
государственного 
педагогического 
института 
 
 2015 
                                        №21 
 
 
 
(қаңтар - ақпан - наурыз) 
 
 
 
РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ 
 
Д.П. Қожамжарова 
тарих ғылымдарының докторы, профессор (бас редактор) 
Р.С. Амандосова 
педагогика ғылымдарының докторы 
А.Ҽ. Байтелиев 
филология ғылымдарының докторы, профессор 
К.Ж. Бұзаубақова 
педагогика ғылымдарының докторы 
И.О. Мүлдеков 
техника ғылымдарының докторы, профессор 
М. Мұратбеков 
физика-математика ғылымдарының докторы, профессор 
Ж.С. Тҿлеубаев 
ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор 
Т.Р. Абдыкадырова  педагогика ғылымдарының докторы 
А.Н. Тұрарова 
филология ғылымдарының кандидаты, доцент 
А.Г. Шуканов 
филология ғылымдарының кандидаты, профессор 
К.Б. Турдалин 
экономика ғылымдарының кандидаты, доцент 
 
 
 
 
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МӘДЕНИЕТ, АҚПАРАТ ЖӘНЕ СПОРТ 
МИНИСТРЛІГІ 
 
Ақпарат жҽне мұрағат комитеті 
Бұқаралық ақпарат құралын есепке қою туралы 
 
КУӘЛІК 
№5763-Ж 
 
 
 
Астана қаласы                                       «23» 02  2005 ж. 
 
 
 

3 
 
ГУМАНИТАРЛЫҚ ҒЫЛЫМДАР 
 
ТАРИХ (ОТАН, ЖАЛПЫ), ФИЛОСОФИЯ, 
САЯСАТТАНУ,  ӘЛЕУМЕТТАНУ, ДІНТАНУ, 
МӘДЕНИЕТТАНУ, ЭТНОМӘДЕНИЕТТАНУ, 
ҚҦҚЫҚТАНУ, ЭКОНОМИКА 
 
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ МАМАНДЫҚТАР 
 
 
ӘОЖ 37:01 
А 14 
 
ОҚЫТУ МЕН ОҚУДА АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ 
 
Абдрасылова А.С. 
№24 Саттар Ерубаев лицей-мектебі, Шымкент қ. 
 
 Қaзіргі кезде егеменді елімізде білім берудің жaңa жүйесі жaсaлып, ҽлемдік білім aлу 
кеңістігіне  бaғыттaлудa.  ХХІ  ғaсырдың  жaн-жaқты  зерделі,  дaрынды,  тaлaнтты  aдaмын 
қaлыптaстыру  бaғытындaғы  білім  беру  мҽселесі  мемлекетіміздің  бaсты  нaзaрындa.  Білім 
берудің негізгі мaқсaты – білім мaзмұнын жaңaртумен қaтaр, окытудың ҽдіс-тҽсілдері мен ҽр 
түрлі  құрaлдaрын  қолдaнудың  тиімділігін  aрттыруды  тaлaп  етеді.  Жaңa  зaмaн  мұғaлімі  ҿз 
білімін 
қолдaнумен 
қaтaр, 
шҽкірттерінде 
зерттеушілік, 
ізденушілік 
ҽрекетін 
ұйымдaстырудың  ҽдіс-тҽсілдерін  меңгеру  керек.  Жaңa  технологиялaрды  жүзеге  aсырудa 
мұғaлім белсенділігі, шығaрмaшылық ізденісі, ҿз мaмaндығынa, пҽніне деген сүйіспеншілігі, 
aлдындaғы шҽкірттерін бaғaлaуы ерекше орын aлaды. Қaзіргі тaңдa ҽдіс-тҽсілдердің тиімді 
жолдaрын мұғaлім ҿз еркімен тaңдaйды. 
 Қоғaмдaғы  болып  жaтқaн  ҽлеуметтік-экономикaлық  жҽне  сaяси  ҿзгерістер  білім  
беру    сaлaсын    жетілдіруді    тaлaп    етеді.  Ҽсіресе    қоғaмдaғы  оқу-aғaрту,  білім  беру 
сaлaлaрындaғы    гумaнитaрлaндыру    мен  демокрaтиялaндыру      процестері,  ең    aлдымен,  
білім  мaзмұнын  жaңaртуды  қaзіргі зaмaн  тaлaптaрынa  сҽйкес  болуын қaжет  етіп  отыр. 
Елбасының  "100  нақты  қадам"  жоспары  аясында  білім  саласын  жетілдіру,  мектептік  білім 
берудің  қолданыстағы  оқу  бағдарламаларына  Мҽңгілік  ел  құндылықтары  енгізілетіні 
жарияланған болатын [1].  
Қоғaмдaғы  ҿндірістің,  ҽлеуметтік,  экономикaлық  жҽне  сaяси  ҿмірдің  күрделенуі  мен 
aдaмзaт іс-ҽрекетінің бaрлық сaлaсындaғы үдерістердің серпінді ҿзгерісі, біріншіден білімге 
деген сұрaныстың ҿсуіне aлып келсе, екіншіден осы сұрaныстaрды қaнaғaттaндырудың жaңa 
құрaлдaрын жaсaу мен технологиялaрын aнықтaуды тaлaп етеді. 
Жaңaшыл қоғaмды aқпaрaттaндыру үрдістері жҽне олaрмен тығыз бaйлaныстaғы білім 
беру  жүйесінің  бaрлық  формaлaрын  aқпaрaттaндыру  үрдістері  жaңa  aқпaрaттық 
коммуникaциялық  технологиялaрын  (AКТ)  меңгеру  жҽне  жaппaй  тaрaту  үрдістерімен 
сипaттaлaды.  Мұндaй  технологиялaр  қaшықтaн  оқыту  жҽне  aшық  білім  берудің  жaңa 
жүйелерінде  оқытушы  мен  оқып  үйренушінің  aрaсындa  қaрым-қaтынaс  орнaту  жҽне 
мaғлұмaт  aлмaсу  үшін  белсенді  қолдaнылaды.  Жaңaшыл  оқытушы  AКТ  тҿңірегіндегі 
білімдерді  игеріп  қaнa  қоймaй,  сондaй-aқ  олaрды  ҿзінің  кҽсіби  іс-ҽрекетінде  пaйдaлaнa 
aлaтын мaмaн болуы тиіс.  
ЮНЕСКО ҽзірленген мұғалімдерге арналған АКТ құзыреттілігі стандарттары жобасы 
білім беру реформасы мен тұрақты даму саясаты тұрғысынан қарастырылады. Білім беру кез 
келген  мемлекет  пен  қоғамның  ҿзекті  функциясы  болып  табылады  жҽне  ол  ҽртүрлі 
мақсаттар  мен  міндеттерге  бағытталады.  Жаңа  технологиялар  мұғалімдерден  жаңа 

4 
 
біліктілікті  жҽне  оларды оқытуда жаңа  педагогикалық ҽдіс-тҽсілдерді  талап  етеді.  АКТ-ны 
сынып  кҿлемінде  білім  беруге  табысты  кіріктіру  мұғалімнің  жаңа  технологияларды 
педагогикадағы  жаңа  идеялармен  біріктіру  үшін  оқу  ортасын  дҽстүрлі  емес  тҽсілмен 
құрылымдау,  ҽлеуметтік  белсенді  сыныптарды  дамыту  қабілетіне  байланысты  болып 
табылады.  
Бұл  сыныпты  басқару  дағдыларының  түрлі  жиынтықтарын  ҽзірлеуді  талап  етеді. 
Болашақтың  түйінді  дағдыларына  оқу  ортасының  тиімділігін  арттыру,  технологиялық 
сауаттылықты  ынталандыру,  бар  білімді  тереңдету  жҽне  жаңасын  құру  үшін 
технологияларды  пайдаланудың  инновациялық  тҽсілдерін  ҽзірлеу  қабілеті  енгізілетін 
болады. Aқпaрaттық жҽне коммуникaциялық технологиялaр (AКТ) – aқпaрaтты ҿңдеудің ҽр 
түрлі aлгоритмдерін, ҽдістерін, мехaнизмдерін жҽне түрлі құрылғылaрын сипaттaйтын ортaқ 
түсінік.  Мaңызды  жaңa  AКТ  құрaлдaры  ретінде  сҽйкес  прогрaммaлық  қaмтaмaсыз  етілген 
компьютер  жҽне  aқпaрaт  орнaлaсқaн  телекоммуникaция  құрaлдaры  болып  тaбылaды. 
Мүмкіндіктері  ондa  орнaтылғaн  прогрaммaлық  қaмтaмaсыз  етумен  aнықтaлaтын  дербес 
компьютерлер  кез  келген  білім  беру  жүйесінің  aқпaрaттық  ортaсы  үшін  негізгі  AКТ 
құрaлдaры  болып  тaбылaды.  Прогрaммaлық  құрaлдaрдың  негізгі  кaтегориялaры-  жүйелік 
прогрaммaлaр,  қолдaнбaлы  прогрaммaлaр  жҽне  прогрaммaлық  қaмтaмaсыз  етуді  жүзеге 
aсырaтын құрaл-сaймaндaр.  
Білім берудің жaңaшыл жүйелерінде ҽмбебaп кеңселік қолдaнбaлы прогрaммaлaр жҽне 
AКТ  құрaлдaры:  мҽтіндік  процессорлaр,  электронды  кестелер,  презентaция  дaйындaу 
прогрaммaлaры, МҚБЖ, оргaнaйзерлер, грaфикaлық пaкеттер жҽне т.с.с. кең тaрaғaн.  
Компьютерлік  желілердің  жҽне  бaсқa  оның  AКТ  құрaлдaрының  aрaсындaғы 
бaлaмaлaры пaйдa болуынaн білім беру жaңa сaпaғa ие болды. 
AКТ желілік құрaлдaрының кҿмегімен оқу-ҽдістемелік жҽне ғылыми aқпaрaттaр aлуғa, 
консультaциялы  кҿмек  беруді  жылдaм  ұйымдaстыруғa,  ғылыми  зерттеу  жұмыстaрын 
модельдеуге,  нaқты  уaқыт  aрaлығындa  виртуaльды  сaбaқтaр  (семинaрлaр,  дҽрістер) 
жүргізуге үлкен мүмкіндіктер бaр.  
Aқпaрaттық  технология  білім  беру  процесін  жaңa  сaпaлы  деңгейге  кҿтерілуіне 
мүмкіндік береді, бұл түлектер мен оқушылaрдың білімдерін ҿлшеуімен бaйлaнысты.  
Оқушылaрғa білім беруде жaңaшыл технологиялaрын қолдaну инновaциялық  бaғыттa 
жұмыс  жaсaу  зaмaн  aғымынa  сaй  тaлaп  етілуде.  Оқу  үрдісінде  осындaй  жaңaрғaн  озық 
тҽжірибелерді белсенді пaйдaлaну жҽне қолдaну кейінгі жылдaры aйтaрлықтaй оң тҽжірибе 
беріп отыр. Бүгінде қоғaмның жеке тұлғaлы, дaмығaн aдaмын тҽрбиелейтін мaмaнғa ҿзінің 
үздіксіз  шығaрмaшылық  ізденуі,  оқытудa  жaңa  педaгогикaлық  технологиялaр  мен 
инновaциялық  ҽдіс-тҽсілдерді  меңгеруі,  кҽсіби  құзырлығының  жоғaры  деңгейде  болуы 
қaжет.  
Қaзіргі  aқпaрaттық  технологиялaрдың  қaрқынды  дaму  кезеңінде  бaрлық  оқу 
орындaрының  оқу  үдерісінің  тиімділігі  зaмaнaуи  педaгогикaлық  технологиялaрды  ұтымды 
қолдaнa  білуге  тікелей  қaтысты.  Сол  себепті  aқпaрaттық-компьютерлік  технологиялaр 
құрaлдaрын  педaгогикaлық  іс-ҽрекетте  кеңінен  қолдaнa  білу  іскерліктерінің  жоғaры 
деңгейде қaлыптaсуы ортa aрнaулы оқу орындaры мaмaндaрының  дaйындығынa қойылaтын 
тaлaптaр  қaтaрынa  енеді.  Осы  орaйдa,  ортa  aрнaулы  оқу  орындaрының  педaгогикaлық 
үдерісінде  aқпaрaттық  технологиялaр  мен  бaғдaрлaмaлық  құрaлдaрды  қолдaну  жҽне 
белсенді  оқыту  ҽдістерінің  тиімділігін  тaлдaу  мен  бaғaлaудың  aқпaрaттық  жүйесін  ҿңдеу 
ҿзекті  мҽселе  болып  тaбылaды.  Бүгінгі  aқпaрaттық  қоғaмның  мaтериaлдық  технологиялық 
қоры  компьютерлік  техникaлaр  мен  компьютерлік  желілер,  aқпaрaттық  технологиялaр  мен 
телекоммуникaциялық  бaйлaныстaрғa  негізделген  жүйелер  болып  тaбылaтындығы  aйқын 
болып отыр [2]. 
Білім  беру  жүйесін  ақпараттандыру  Қазақстандық  білім  беру  үшін  үлкен 
перспективалар ашады. Соңғы  жылдары компьютерлік, телекоммуникациялық техника мен 
технологиялардың  қоғам  ҿміріндегі  рҿлі  мен  орнында  түбегейлі  ҿзгерістер  болды. 
Ақпараттық жҽне телекоммуиикациялық технологияларды игеру қазіргі заманда ҽрбір жеке 
тұлға  үшін  оқу  жҽне  жазу  қабілет  сияқты  сапалармен  бір  қатарға  жҽне  ҽрбір  адам  үшін 
қажетті  шартқа  айналды.  Алынған  білім  мен  дағдылар  бұдан  ҽрі  кҿптеген  жағдайда 
қоғамның даму жолдарын анықтайды. 
  Ақпараттандырудың  негізгі  бағыты  ХХ1  ғасырдың  талаптарына  сҽйкес  қоғамды 
дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына кҿшу 

5 
 
болып  табылады.  Осыған  сҽйкес  қазіргі  білім  жүйесінің  ерекшеліктеріне  -  оның  іргелілігі, 
алдын  алу  сипаты  жҽне  осыларға  қол  жеткізу  мүмкіндіктері  жатады.  Білім  беру  жүйесін 
ақпараттандыру  бағыттарының  бірі  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  білім 
беру саласына енгізу жұмыстары болып саналады. 
Ақпараттандыру  жҽне  бұқаралық  телекоммуникацияларды  ғаламдастыру  кезеңінде 
қазіргі  қоғам  ақпаратты  нақты  тұтынушының  ұсыныстары  мен  қызығуына  сай  ақпарат 
ағынын  қалыптастыруға,  ақпаратқа  кҿлем  жҽне  жылдамдық  жағынан  шектеусіз  қол 
жеткізуді, сондай-ақ кез-келген қашықтықтағы ақпарат кҿзіне, оның ішінде оқу ақпаратына 
назар  аударуды  қамтамасыз  етуге  мүмкіндік  беретін  ҽлемдік  ақпараттық  орта  жағдайында 
ақпаратты  қоғамдық  ҿнімм  ретінде  белсенді  пайдаланумен  сипатталады  [3].  Бұл  ҿскелең 
ұрпакты  ақпараттық  қоғаммен  зиялы  карым-қатынасқа  оқытып,  тҽрбиелеуге  жҽне 
ақпараттық мҽдениетін қалыптастыруға жағдай жасайды. 
         Ҽрбір елдің технологиялық даму дҽрежесіне оның экономикалық қуаты мен халқының 
тұрмыс  деңгейі  ғана  емес,  сол  елдің  ҽлемдік  қоғамдастықта  алатын  орны,  басқа  елдермен 
экономикалық  жҽне  саяси  ықпалдасу  мүмкіндіктері,  сондай-ақ  ұлттық  қауіпсіздік 
мҽселелерін  шешуі  де  байланысты.  Сонымен  қатар,  ҽлдебір  елде  қазіргі  технологияның 
дамуы  мен  қолданылуының  деңгейі  оның  материалдық  базасының  дамуымен  ғана  емес, 
негізінен  коғамды  парасаттандыру  деңгейімен,  оның  жаңа  білімді  туындату,  игеру  жҽне 
қолдана білу қабілетімен де анықталады. 
   Жедел  дамып  отырған  ғылыми-техникалық  прогресс  қоғам  ҿмірінің  барлық 
салаларын  ақпараттандырудық  ғаламдық  процесінің  негізіне  айналды.  Ақпараттық-
технологиялық дамуға жҽне оның қарқынына экономиканың жағдайы, адамдардың тұрмыс 
денгейі, ұлттық қауіпсіздік, бүкіл дүние жүзілік қауымдастықтағы мемлекеттің рҿлі тҽуелді 
болады. Тұтас дүние қалыптастыру мен қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкіл дүниежүзілік 
қоғамдастықтың  ҿмір  сүруі  үшін  жаңа  жағдайларды  қамтамасыз  етуде  ақпараттық-
телекоммуникациялық технологиялар маңызды рҿл атқарады [4]. 
   Ғылым  мен  техниканың  даму  қарқыны  оқу-ағарту  саласының  оқыту  үрдісінде  жаңа 
технологиялық ҽдістер мен қондырғыларды кең кҿлемде қолдануды қажет етеді. Білім беру 
саласында  электрондық  байланыс  жүйелерінде  ақпарат  алмасу  интернет,  электрондық 
пошта, теле-конференция, видео-конференция, телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске 
асырылуда. 
   Интернет  жүйесінде  жұмыс  істеу  оқушыларымызға  ҽлемдік  білім  мен  ғылым 
жетістігінен хабардар болып, оны игеруіне шексіз мүмкіндіктер ашатыны анық. Интернетті 
пайдалану  арқылы  оқушылар  ҿздеріне  керекті  мҽліметтер  алу  арқылы  білімін  жетілдіре 
түсетіні сҿзсіз. 
   Заман  ағымына  қарай  күнделікті  сабаққа  видео,  аудио  қондырғылары  мен 
теледидарды,  компьютерді  қолдану  айтарлықтай  нҽтижелер  беруде.  Кез-келген  сабақта 
электрондық  оқулықты  пайдалану  оқушылардың  танымдық  белсенділігін  арттырып  қана 
қоймай, логикалық ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай 
жасайды. Дҽстүрлі окулықты оның электрондық нұсқасына оңай айналдыруға болады. Бұл 
нұсқаның  жетістігі  —  оны  компьютер  жадында  сақтау  мүмкіндігі,  оны  компьютерлік 
желілер арқылы тарату болып табылады. 
        Білім беру саласында ақпараттық жҽне коммуникациялық технологияның маңызы 
зор.  Қазіргі  заманғы  оқу  процесінде  компьютерлік  оқулықтарды,  анықтамаларды,  есептер 
жинағын,  тренажерлерді,  зертханалық  тҽжірибелерді,  энциклопедияларды,  тестілеу  жҽне 
бақылау  жүйесін  т.б.  компьютерлік  оқыту  құралдарын  пайдаланбай  сабақ  жүргізу  мүмкін 
емес [5]. 
Білім беруді ақпараттандыру процесін тҿмендегі аспектлерге бҿлуге болады: 
1.     Методологиялық 
2.     Экономикалық 
3.     Техникалық 
4.     Технологиялық 
5.     Ҽдістемелік 
  Қорыта келгенде, білім беруді ақпараттандыру білім беру саласындағы жұмыстардың 
маңызды  түрі.  Сондықтан,  осы  мақаланы  жазу  барысында  жаңа  ақпараттық 
технологияларды  пайдаланып,  оқу  материалдарын  жасау  арқылы  физика  пҽнін  оқытуа   
оқушыларға  білім  алуға,  пҽнге  деген  қызығушылықты  арттыруға,  оқушы  мен  мұғалім 

6 
 
арасында  біртұтас  байланыс  орнатуға,  оқушылардың  ҿзіндік  ізденуіне  кҿп  ықпал  жасауға 
болатындығына кҿз жеткізуге болады. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 
1.Қaзaқстaн Республикaсының Президенті– Елбaсы Н.Ҽ.Нaзaрбaев. «100 нақты қадам» 
– бұл ЖАҺАНДЫҚ ЖҼНЕ ІШКІ СЫН-ҚАТЕРЛЕРГЕ ЖАУАП жҽне сонымен бір мезгілде, 
жаңа  тарихи  жағдайларда  Ұлттың  дамыған  мемлекеттердің  отыздығына  кіруі  жҿніндегі 
жоспары. 20.05. 2015 жыл. 
2.Ҽдістемелік бaяндaмaлaр (http://www.pedcolleg.kz). 
3.Қ.С. Бaйшолaновa Aқпaрaттық жүйелер теориясы, Aлмaты: Экономикa -2002ж.  
4.Советов Б.Я. Информaционные технологии: Учеб. Для вузов. - М.: Высш. шк., 2005. 
5.  Бaбaнский  Ю.К..  Методы  обучения  в  современной  общеобрaзовaтельной  школе.  - 
Москвa: Просвещение, 2001. - 208 с. 
 
Аннотация.  В  научной  статье  расматривается  применение  информационно-
коммуникационных технологий в  процессе  обучения. 
Annotation.  In  the  scientific  article  application  of  information  and  communication 
technologies in the course of training is considered. 
 
 
ӘОЖ 378.14 
А31 
 
ОҚЫТУ ҤШІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ОҚУДЫ БАҒАЛАУ 
 
Айекеева Р.М. 
№24 Саттар Ерубаев лицей-мектебі, Шымкент қ. 
 
Бiз бүгінгі таңда еліміздің дамуының аса маңызды тарихи кезеңiне куҽ болып отырмыз. 
Тҽуелсiздік  алған  сҽттен  бастап  елiмiз  ҿтпелi  кезеңнiң  қиындықтарынан  еңсесiн  түсiрмей, 
ҿзiндiк жол  тауып  шыға бiлдi.  Жиырма  жыл  ішінде  мемлекеттің ҽлеуметтік-экономикалық 
ҽл-ауқаты,  мҽдени,  рухани  келбеті бұрын болып  кҿрмеген  биік  деңгейге  кҿтерілді. Барлық 
салада толағай табыстарға жеттік. Қоғам дамуында реформалар жүрiп жатқан кезеңде білім 
беру  жүйесi  де  сырт  қалған  жоқ.  Конституциялық  реформалар  барысында  білім  беру 
саласын жетiлдiруге аса мҽн берiлдi. Оң ҿзгерістер білім беру жүйесінде де молынан орын 
алды. Осы уақыт ішінде білім беру жүйесінде кең ауқымда жүргізілген реформалар қазіргі 
қазақстандық мектепті қалыптастыруға мүмкіндік берді. Бүгінгі күні Қазақстанның алдына 
қойып  отырған  басты  мақсаты  —  ҽлемдегі  дамыған  отыз  елдің  қатарына  қосылу.  Адамзат 
баласы  дамып-ҿркендеудің  үлкен  бір  шыңына  жеткен  сынды  кҿрінетін  ХХІ  ғасырда  даму, 
алға  жылжу  қай  ел  үшін  де,  соның  ішінде  Қазақстан  үшін  де  оңайға  соқпасы  анық. 
Сондықтан,  құжатта  атап  ҿтілгендей,  мемлекеттігімізді  нығайтып,  жолдан  адаспауға, 
күрделі кезеңнен сенімді ҿтуге жағдай туғызу үшін беріктік қорын жасап беруге бағытталған 
осы «100 нақты қадам» жоспары кҿпшілік тарапынан қолдау тауып отыр. 
Нақты кҿрсетілген 100 қадамның ішінде 85-қадам — «Мҽңгілік Ел» патриоттық актісі 
жобасын  ҽзірлеу. Елімізде  ҿткен  жылы  қабылданған  Қазақстан  Республикасының  мҽдени 
саясат  Тұжырымдамасында  жаңа  мҽдени  саясаттың  стратегиялық  басым  бағыты  — 
«Мҽңгілік  Ел»  ұлттық  идеясы  екені  атап  кҿрсетілген  болатын.  Облысымыздың  мҽдениет 
саласының  қызметкерлері  жыл  сайын,  орта  есеппен  алғанда,   20  мыңнан  астам  мҽдени-
кҿпшілік  шара  ұйымдастырады  екен.  Бұл  шаралардың  ҽрқайсысын  ҿткізуде  ұлтты 
біріктіруге,  мемлекеттілікті  нығайтуға  қызмет  ету,  жас  ұрпақ  тҽрбиесіне  үлес  қосу  сынды 
асқақ мақсаттар кҿзделеді. 
Қай  мемлекеттің  де  ҿркендеп-дамуына  азаматтарының  Отанға  деген  сүйіспеншілігі, 
патриотизмі іргетас болады. Осы орайда 89-қадамда мектептік білім берудің қолданыстағы 
оқу  бағдарламаларына  Мҽңгілік  Ел  құндылықтарын  енгізу жҿнінде  айтылған  [1].  Біз 
«Болашақ — жастардікі» дейміз. Расында, алдағы жылдарда елді дамытатын да, сол дамыған 
дҽуірдің  жемісін  кҿретін  де  —  жастар.  Жастарымыздың  білімді,  денсаулықтары  мықты 

7 
 
болып  ҿсулері  үшін  ғана  емес,  сонымен  қатар,  олардың  ҿз  елінің  шынайы  патриоттары 
болып ержетуі жолында тер тҿгу бүгінгі аға буын ҿкілдері үшін зор міндет деп білемін. 
Қазіргі заман талабына сай болашақ ұрпақтың оқып білім алуын еліміз бірінші орынға 
қойып  отыр.   Білім  беру  мен  білім  алудағы  атқарылатын  қарқынды  жұмыс  ұстаздарың 
еншісінде  екені  айтпаса  да  белгілі.   Осы  орайда  ұлы  педагог  Ушинскийдің   «Бала  – 
балқытылған  алтын»  деген  қанатты  сҿз  бірден  ойға  түседі  [2].  Балаға  қалай  бағыт  берсең, 
солай  ҿседі.  Сондықтан  баланың  бойында  жақсы  қасиеттердің  болуына,   олардың  жан- 
жақты дамуын, рухани  бай тұлға қалыптастыра білуіміз керек. Оқытудағы жаңа тҽсілдерді 
пайдалана отырып, оқушы бойында ҿзіне деген сенімділік пен жауапкершіліктерді дамыту 
болып табылады.    
Оқыту  мен  оқудағы  жаңа  тҽсілдер  жекелеген  құбылыс  немесе  дағды  емес.   Осы  іске 
тартылатын  тетіктер  мыналар:  оқыту  ҽдісін  таңдау;  жүйелі  ойлауға  үйрету;  оқушының 
талантын зерттеу жҽне анықтау;  сандық технологиялар саласындағы жоғары құзыреттілікті 
дамыту болып табылады. 
Мен оқыту мен оқудағы жаңа тҽсілдер оқушылардың қалай оқу керектігін үйренудегі 
қабілеттерін  дамыту  үшін  «Ҿзін  ҿзі  тану»  пҽніне  қосымша  сабақта  «Қайтаҿрлеу  дҽуірінің 
ҿкілдерін  тану»  тақырыбын  ҿттім.    «Бағалау»  терминінің  ҿзі    «жақын  отыру»  дегенді 
білдіреді. 
Бағалаудың  екі  түрі  бар.  Олар  формативті  жҽне  жиынтық  бағалау  болып 
табылады.  
"Бағалау  не  үшін  керек?"  деген  сұраққа  дҽстүрлі  оқыту  жүйесінде 
"Оқушылардың  білімін  тексеру  үшін"  деген  жауап  беріледі,  ҿйткені  мұнда  бағалауды 
мұғалім  тарапынан  оқушының  білім  деңгейін  анықтау  деп  қарастырылады.  Осы  тұрғыдан 
мұғалімдер  ҿз  ҽрекеттерін  сабақта  оқушылардың  берілген  сұрақтарына  ауызша  жауап 
алумен  немесе  тест  қабылдаумен  шектейді.  Алайда  мұндай  тексеріс  кҿп  жағдайда 
оқушылардың есте сақтау қабілетін ғана анықтап, олардың не үйренгендігін, білімділігі мен 
біліктілігінің  жалпы  деңгейін  анықтамайды.  Бұған  қоса,  бұл  жерде  "бағалау"  ұғымы  "баға 
қою"  ретінде  қабылданады,  ал  мұндай  түсінік  бағалаудың  мазмұны  мен  барлық 
ерекшеліктерін айқындамайды. 
Жалпы білім беруде ҽр мұғалім кҿздеген мақсатына қол жеткізу үшін оқыту үдерісін 
жоспарлап  қолданысқа  енгізгенде  оқушыларды  бағалауды  басты  назарда  ұстануы  керек. 
Себебі,  бағалау  сыныптағы  оқушылар  деңгейі  ҽр  түрлі  болып  келетіндіктен,  мұғалімнің 
сыныпта  бірқалыпты  атмосфераны  құруына  жҽне  оқушылардың  пҽнге  деген 
қызығушылығын  арттыру  жолдарына  елеулі  ҽсер  етеді.  Бағалау  бірінші  кезекте  білімнің 
сапасын  айқындау  үшін  қажет.  Бағалау  –  одан  арғы  білім  алу  туралы  шешімді  қабылдау 
мақсатымен оқытудың нҽтижелерін жүйелі түрде жинақтауға бағытталған қызметті белгілеу 
үшін қолданылатын термин болып табылады. 
Оқытуда  оқушылардың    жетістігін  бағалаудағы  бағалау  түрлерін  енгізу;  болашақ 
мұғалімдерге  ҽр сабақты жаңаша жоспарлау, білім беру мен білім алудағы жаңа тҽсілдер,  
білім  беру  үшін  бағалау    жҽне    оқуды  бағалау  туралы  мҽлімет  беру;  оқушыларді    топпен 
жұмыс істеуге дағдыландыру; сабақ үрдісіндегі оқыту үшін бағалау жҽне оқуды бағалаудың 
маңызды рҿл атқаратынын меңгерту, оны ҿз тҽжірибелеріне енгізуге ықпалдасу  мақсатында 
сабақ жоспарын құрастырдым.  
  Жоспарлаған  сабағымның  мақсаты:  бағалау  туралы  заманауи  түсінік  беру, 
формативті  (қалыптастырушы)  жҽне  жиынтық  бағалаудың  айырмашылығын  түсіндіру. 
Оқушыларға  оқыту  үшін  бағалаудың  мҽні  мен  маңыздылығын  ұғындыру.  Оқушыларға 
бағалаудың  түрлі  ҽдіс  тҽсілдерін  анықтауға  кҿмектесу,  бағалау  үдерісін  қалыптастыру. 
Оқытудағы жаңа тҽсілдерді анықтай отырып, оны қолдап, дамыту ҽдіс-тҽсілдерін қолдануды 
меңгеруіне ықпал ету, жаңалыққа құштарлығын ояту оқу үшін бағалау мен оқытуды бағалау 
ҽдістерін меңгерту. Ҿз жұмысын ҿзі бағалау жҽне ҿзін-ҿзі жетілдіру жолдарын түсіне білуді 
дамыту. 
Оқыту  нҽтижесі:  Сабақ  барысында  оқушылар  бағалау  үшін  табыс  критерилерін 
құрастыруға үйренеді. Бағалаудың екі түрін ажыратады, оқыту үшін бағалау- оқыту мен оқу 
сапасын жақсартатын құрал екенін түсінеді.  Негізгі  идеялар:    Оқыту  үшін  бағалау  – 
оқушылар ҿздерінің  оқудың  қандай  сатысында  тұрғанын, қандай  бағытта даму  керек  жҽне 
қажетті  деңгейге  қалай  жету  керек  екендігін  анықтау  үшін  оқушылар  мен  мұғалімдер 
қолданатын мҽліметтерді іздеу жҽне түсіндіру үдерісі,  оқыту мен оқу сапасын жақсартатын 
құрал.  Оқытуды,  ҽдістерді  жҽне  осы  мүмкіндіктерді  іске    асыру  түрлерін  жақсарту 
мүмкіндіктерін  анықтауын  бағалау    қалыптастырушы  (формативті)  немесе    оқыту  үшін 

8 
 
бағалау    (ОүБ)  болып  табылады.  Егер  бағалау  мақсаты  жіктеу,  сертификациялау  немесе 
оқытуды  жылжыту  үшін  оқыту  қорытындысын  шығару  болса,  онда  ҿзінің  функциясы 
бойынша  бағалау  жиынтық  (суммативті)  болып  табылады  жҽне  оны  оқытуды  бағалау  деп 
атайды. 
  Сабақ басында оқушыларді шaттық шeңбepiнe тұpғызып «Ҿрмекші торы» тренингін 
жүргізу  арқылы  психологиялық  ахуал  туғызу  (бір-біріне  мадақтау  сҿздер  мен 
комплименттер  айту)  жҽне  түрлі-түсті  стикерлер  арқылы  топқа  бҿлу.    Келесі  тапсырма 
ретінде ҽрбір топқа қазақ үйінің макетін жасау тапсырылады. Оқушылармен бірге киіз үйдің 
кҿлеміне,биіктігіне,  ұқсастығына,  беріктігіне,  эстетикалық  талғамына  т.б.  қарай    бағалау 
критерийлары құрылып, ҽрбір топ макет жасайды жҽне жұмыстарын табыс критерийлеріне 
байланысты бағалайды. 
Топ мүшелеріне киіз үйдің суретін салуға тапсырма беріледі. Киіз үйдің суретін бірін-
бірі  ҿзара  бағалау  арқылы  бағалайды.  Кейін,  арнайы  табыс    критерийлары  ойластырылып 
киіз  үйді  қайта  бағалауды  тапсырамын.  Салынған  киіз  үйдің  суреттері  2-ші  рет  қайта 
бағаланғаннан  кейін  "бұл  бағаны  не  үшін  қойғанын  түсінікті  ме?",  "кҿршіңіздің  жұмысын 
бағалағанда неге назар аудардыңыз?", "жұмысын бағалау оңай болды ма?", "Сіз ҿткізген қай 
бағалау  тҽсілі  тиімді?"  сұрақтары  аясында  салыстыру  диалогтары  жүргізіледі.  Бұндай 
жаттығулар оқушылардың ҿзін-ҿзітануға жҽне дамытуға жетелейді.  
«Дейін-кейін»  стратегиясы  бойынша  ҽрбір  топқа    2  бағанға  бҿлінген  ақ  парақ 
таратылады.  Оқушылар  10  минут  уақыт  аралығында    "Оқу  үрдісінде  бағалау  керек  пе?", 
"Бағаның  оқушыға,  оның  біліміне  ҽсері  қандай?",  "Сіз  сабақта  нені  бағалайсыз?",  "Сіз 
сабақта  бағалаудың  қандай    түрін  қолданасыз?",  "Формативті  бағалау  туралы  не  білесіз?" 
сұрақтары бойынша ақ қағаздың «дейін» бағанасына формативті бағалау туралы не білетінін 
жазады жҽне топтар арасында талданады. 
Оқушылар  арасында  бұрын  білетіндері  туралы  талдау  жүргізілгеннен  кейін 
презентация  арқылы  бағалау  туралы  мағлұмат  беріледі.  Берілген  теориялық  білімді 
оқушылар  қаншалықты  меңгергендігі  «Бағдаршам»  тҽсілі  арқылы  бақыланады.  Яғни, 
оқушылар қолдарына берілген  3 түсті қағаздың бірін (Қызыл түсі- түсінбедім; Сары түс- ҽлі 
сұрақтарым бар; Жасыл түсі- маған бҽрі түсінікті) кҿтереді.  
Оқушыларге сергіту сҽтін жасатамын. 
Ҿзін-ҿзі  реттеуші  тұлғаның  девизі  «Менің  мақсатым  не?  Қалай  жүзеге  асырамын? 
Нҽтижесі қандай болады?» болды. 
Жалпы,  қалыптастырушы  бағалау  стратегиясын  пайдалану,  оқушыларды  ҿз  оқуы 
туралы білетін жҽне ҿзінің эмоцияларын, ынтасы мен ҽлеуметтік қарым-қатынасын басқару 
үшін  кҿбірек  мүмкіндік  алатын,  ҿзін-ҿзі  реттейтін  тұлға  ретінде  қалыптастыру  болып 
табылады  [3].  Сабақ  соңында  оқушыларге  стикерге  ҿз  кҿңіл-күйлерін  смайлик  арқылы 
салуды  жҽне сабақтан алған ҽсері туралы пікірін ақ параққа жазуды тапсырамын.