Тарихи тақырыпта жазылған шығармалардағы замана шындығы

Еліміздің өз дербестігін қолына алуы, рухани тәуелсіздікке де серпін берді. Ел еңсесін тіктеп, тарихын саралап, өзінің рухани құндылықтарының іздеушісіне айналды. Шет елде жүрген ағайындар да бір жағадан бас құрап, туған жері‑киелі шаңырағына оралуға мүмкіндік алды. Олар әр қиырда жүріп‑ақ, туған елін дәріптеп, тілекші болды. Қытайдағы қазақтардың тарихи романдарына келсек, қазақ тілінде шығатын төрт баспада 1970 жылдың соңынан 1996 жылдың ақырына дейін басылған романдардың бары қырықты көрсетсе, 2001 жылға жеткенде мұның ұзын-ырғасы алпыстың үстіне шыққан. Бұл «қайыс ноқталы» елдегі қарға тамырлы қандастарымыз үшін аз көрсеткіш емес. Берісі Абай, Шәкәрім, Шоқан, арысы шығыс пен еуропа классиктерінен сусындап, тоятын алыстан іздеп қорғасын баспасы кенелеп марқайса да барлық рухани жауһарын киелі кеудесіне сақтап, көзінің қарашығындай қорғап, келер ұрпаққа аманаттап жеткізіп жатқан осынау салқар көштің басы, әрине, жанкешті қормал ағалар еді. Ойға алған айдарымыздың ауқымына қарай, қара сөздің кемесінен бір қаншасының атын атап түсін түстейін, тірілерінің нұры тасып, марқұмдарының аруағы аунасын. Қажығұмар Шабданұлы «Қылмыс» (көп томдық роман), «Пана», Жақып Мырзанұлы «Арман асуында», «Таңқурай», Жұмабай Біләлұлы «Жондағы жорық», «Дала торғайлары», Оразбек Әбділұлы «Ұстаз», Оразхан Ахметұлы «Өзгерген өңір», «Көк белес», Ғалым Қанапияұлы «Бұрқасын», «Кер талғар», Тұрсынәлі Ырыскелдиев «Тасқын» (көп томдық), Шәміш Құмарұлы «Бөке батыр», «Ер Жәнібек», «Көз жасы сарқылмайды», Тұғырыл хан», «Ертіс кілкіп ағады», Батырхан Құсбегин «Зұқа батыр», «Жан» (көп томдық) Омарғазы Айтанұлы «Аң шадырын оқ табар», «Таразы», «Зейнолла Сәнікұлы «Басбай», «Сергелдең», Сұлтан Жанболатов «Елжау Күнби», «Саншора Күнби», «Күнгей Мұқажанұлы «Өр Алтай», Ахметолла Қалиұлы «Арда Алтай», Мағаз Разданұлы «Алтай ақиықтары», Ғаппар Біләлұлы «Жүректің жарлығымен», «Ғасырлық қуғын», Әбденбай Бажайұлы «Сүрлеу», Шайсұлтан Қызырұлы «Дабыл», «Бұлаң дүние», Әскер Тойғанбекұлы «Арманда кеткен арыстар», «Болат Кәрібаев «Қыраулы қырқалар», Әуелхан Нұрқожаұлы «Соңғы қар», «Абдрахман Байболатұлы «Тау қырандары», Мұхтархан Самажанұлы «Бейсенбі би», «Серік Қауымбайұлы «Жәке би» т.б. Сонымен бірге, көмей әулиелердің соңы, қарт жырау Асқар Татанайұлының «Бір ғасыры» мен Нығмет Мыңжанұлының «Қарлығаш» атты өлеңмен жазылған романдары... осы аталған қаламгерлердің қатарын бертінде Қазақстанға келген Жақсылық Сәмитұлының «Сергелдең», Тұрсынхан Зәкенұлының «Көк бөрілердің көз жасы» сынды туындыларымен толықтыру артық болмас».

Дариға, мен қайғырдым кімдер үшін,

Қайғырдым назаланған елім үшін,

Қатарлас камераларда жататындар бірінің халін бірі дер кезінде біліп тұрады екен. Бірін бірі демеп, бірінің жарасын бірі емдеп, қайрат-қажырға, үміткерлік пен жігерге шақырысқан жауынгер жырлар көп туындапты. Тергеу қинауынан күйреп шығып, сүйретіліп өтіп бара жатқандарды есік саңылауларынан көріп тұрған осы ақындардың қолма-қол айтып қалған, кереметтей шипалы өлеңдері сырттағы бізге де дәл сондай әсерімен жетіп, ем айтады: