Техника, технология и физико-математические науки

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
122
 ~ 
 
можно  понимать  как  специфические  виды  деятельности:  мыслительные, 
мнемические  и  т.д.  Каждая  из  них  в  процессе  познания  окружающего  мира 
выполняет  свои  особые  задачи:  мыслительная  направлена  на  установление 
причинно-следственных  связей  и  отношений  между  предметами  и  явлениями; 
мнемическая  —  на  запоминание  и  затем  на  воспроизведение  представлений  о 
каких-либо объектах. 
 Учеными  установлено,  что  мыслительная  и  мнемическая  деятельности 
активно  взаимодействуют  в  процессе  познания  ребенком  окружающего  мира: 
уровень  сформированности  мыслительной  деятельности  влияет  на  эффективность 
памяти. Важно подчеркнуть, что личностный опыт учащихся успешно формируется 
лишь  в  значимой  для  него  деятельности,  направляемой   интересами,  желаниями, 
целями.  Формирование  интереса  к  предмету,  создание  на  уроке  атмосферы 
доброжелательности и вместе с тем требовательности к выполнению заданий будут 
способствовать  поддержанию  внимания  учащихся  на  протяжении  всего  урока. 
Всякое  развитие  начинается  с  познавательного  интереса.  Поэтому  проблема 
активизации 
познавательного 
интереса 
учащихся 
по-прежнему 
остается 
актуальной. Как бы не готовил урок учитель, все  остается на бумаге, если у детей 
нет желания учиться. Нельзя умиляться: «как хорошо дети работают», если  иногда 
учитель проводит интересный урок.     
Противоречие, которое  приходится разрешать в педагогическом процессе это 
противоречие  между  необходимостью  усвоения  сложного  по  содержанию 
исторического материала и  развитием  учащихся, как  раскрепощенных,  деятельных 
и  активных  субъектов  познания.  Разрешение  этого  противоречия  мы  видим  в 
развитии  познавательного  интереса  к  истории  Казахстана  как  области 
человеческого знания и науки 
Познавательный интерес – один из компонентов учебной мотивации, которая 
обеспечивается  за  счет  деятельностного  подхода,  активных  форм  обучения, 
организации  учебного  процесса  через  систему  учебных  задач,  реализацию 
принципов  развивающего  обучения    в  рамках  исторического  образования. 
Организуя  такую  деятельность,  мы  основывались  на  выделенных  Зимней  И.А.  [1] 
следующих условиях, формирующих мотивацию: 
 
активные методы  обучения:  необходимое  условие для  создания  интереса у 
учащихся  к  содержанию  обучения  и к  самой  учебной  деятельности  –  возможность 
проявить в учении умственную самостоятельность и инициативность. Чем активнее 
методы  обучения,  тем  легче  заинтересовать  ими  учащихся.  Основное  средство 
воспитания  устойчивого  интереса  к  учению  –  использование  таких  вопросов  и 
заданий, решение которых требует от учащихся активной поисковой деятельности;  
 
создание проблемной ситуации, сочетание трудности учебного материала и 
учебной задачи с посильностью: большую роль в формировании интереса к учению 
играет  создание  проблемной  ситуации,  столкновение  учащихся  с  трудностью, 
которую  они  не  могут  разрешить  при  помощи  имеющихся  знаний;  сталкиваясь  с 
трудностью,  они  убеждаются  в  необходимости  получения  новых  знаний  или 
применение старых в новой ситуации. Интересна только та работа, которая требует 
постоянного  напряжения.  Легкий  материал  не  вызывает  интереса.  Трудность 
учебного  материала  и  учебной  задачи  приводит  к  повышению  интереса  только 
тогда,  когда  эта  трудность  посильна,  преодолима,  в  противном  случае  интерес 
быстро падает;  
 
эмоциональная окраска, живое слово учителя.  

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
123
 ~ 
 
Работу  на  уроке  истории  невозможно  представить  без  анализа  источников. 
Именно  данная  работа  направлена  на  формирование  у  учащихся  специальных 
умений,  связанных  со  спецификой  познавательной  деятельности  при  изучении 
истории.  Эта  работа  позволяет  развивать  учебно-информационные  и  учебно-
логические компетентности.   
К  учебно-информационным    компетентностям  относят  способы  деятельности, 
связанные с поиском, приобретением информации из различных видов источников 
знаний  (письменных,  изобразительных  т.д.),  её  воспроизведением  (рассказ, 
описание, изложение и т.д.) и письменной фиксации (составление плана, опорного 
конспекта, тезисов и т.д.). 
К  учебно-логическим  компетентностям  нужно  отнести  способности  учащихся 
реконструировать  и  интерпретировать  исторические  события,  явления,  процессы, 
сравнивать и оценивать их.   
Восприятие сведений о прошлом всегда одновременно требует их осмысления 
и  понимания.  Необходимо  планировать  ход  урока    с  учетом  особенностей 
формирования  указанных компетентностей.  
  Знания  и  представления  об  истории  Казахстана  должны  быть  системными, 
научными, не обойтись и без заучивания фактов, дат.   Хотелось бы, чтобы ребята 
не  просто  заучивали  историю,  а  увлекались  ею, пытались  ее  понять,  разобраться, 
чтобы наши ученики любили историю.   
      Современному обществу очень не хватает уважительного отношения к истории, 
нужны компетентные специалисты, активные граждане, способные принимать 
решения, имеющие собственное мнение, любящие свою страну. Огромная роль 
здесь принадлежит истории Казахстана. 
Исторический материал  интересен и разнообразен по содержанию. На одном 
уроке часто чередуются сюжетное изложение захватывающего и объяснение менее 
интересного  материала,  поэтому  важно  развивать  такие  качества  произвольного 
внимания  учащихся,  как  устойчивость  распределения,  переключения.  Для  этого 
необходимо разнообразить источники знаний и приемы учебной работы, постепенно 
увеличивая продолжительность однородной деятельности.   
Все  это  направлено  на  необходимость  научить  учащихся  самостоятельно 
учиться  и  добывать  необходимые  знания,  умению  адаптироваться  в  жизненных 
ситуациях и самостоятельно принимать решения, критически мыслить. 
 
Исходя  из  собственного  опыта,  учитывая  направленность  обучения  на 
развитие  и  требования  по  подготовке  к  ЕНТ,  выделим  основные  приемы, 
используемые  на уроках истории:    
1.  Учащиеся  должны  помнить  изучаемые  события,  место  и  время  их 
совершения,  участников  (т.е.  факты,  даты,  географические  названия,  имена)  и 
воспроизводить  имеющиеся  знания.  Необходимо  целенаправленно  работать  над 
развитием  памяти.  На  уроке  мы  с  учащимися  по  каждому  параграфу  Истории 
Казахстана  составляет  вопросник.  После  эмоционального  рассказа,  в  процессе 
урока  учащиеся  самостоятельно  работают    с  учебником,  отвечая  на  вопросы,  или 
такая  работа  может  быть  дана  на  дом.  Практикуем  и  обратное:  учащиеся  должны 
составить вопросы по материалу параграфа 
2.  Каждую  рассматриваемую  тему  находим  с  учащимися  на  хронологической 
ленте.    Используем  исторические  карты.  Если  нет нужной  –  рисуем  сами, выделяя 
ярко  границу, нужные  сведения,  направления  перемещений.  Необходимо  помнить, 
что плохо  воспринимаются  и утомляют  зрение  мелкие  и  неразборчивые  записи  на 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
124
 ~ 
 
доске,  демонстрация  пособий,  которые  трудно  рассмотреть,  поэтому  учитель 
должен тщательно подходить к наглядному оформлению уроков истории. 
3.  Каждый  исторический  факт,  событие  определяем,  откуда  этот  факт 
известен  из  какого  источника.  Учитель  должен  помогать  ученикам  устанавливать 
нужные связи и отношения между историческими событиями. Помочь в этом может 
сравнительная таблица новых знаний с уже изученными. Восстание Срыма Датова и 
Кенисары Касымава сравнить и выразить свое мнение. 
4.  Воображение,  обогащая  деятельность  других  психических  процессов, 
неразрывно  связано  с  мышлением,  памятью  и  важно  само  по  себе,  поэтому  его 
также  необходимо  развивать.  Начиная  с  7  класса  играем  в  игру:  «Закрой  глаза». 
Учащиеся  должны  представить  территорию  казахов  (карта)    в  определенный 
исторический период и время (хронологической ленте). 
5.  Подготовка  к  ЕНТ  в  11  классе  идет  в  виде  самостоятельной  работы 
учащихся с учебниками. Учитель выступает как консультант. 
 Столкнувшись  с  проблемой  рационального  использования  источников  на 
уроках  можно  рекомендовать  более  подробно  изучить  методику  работы  с 
источниками.  
Любые действия учителя требуют системы, поэтому   накапливаем в кабинете 
истории учебники, дидактические раздаточные и интерактивные материалы. 
В  фактах  прошлого  учащиеся  учатся  видеть  борьбу  добра  и  зла, 
справедливости  и  несправедливости;  различают  тружеников  и  бездельников, 
защитников  Родины  и  его  врагов.  При  правильной  подаче  и  дозировке  материала, 
эмоционально насыщенного и подкрепленного наглядными средствами, у учащихся 
возникает свое отношение к событиям и их участникам. Самостоятельная работа с 
литературой развивает познавательный интерес и несет огромную воспитательную 
направленность. 
  
Список литературы 
 
1.  Зимняя И.А. Педагогическая психология. М., 1999. С. 217–233 
2.  Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. М. Педагогика, 
1998г. 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
125
 ~ 
 
______________________________________________________________ 
 
ПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ ТЕХНОЛОГИИ 
______________________________________________________________ 
 
Ғ. Қабекенов  
 
Абай атындағы Қазақ Ұлттық Педагогикалық университеті, Алматы қаласы 
 
ШЕТ ЕЛДЕРДЕГІ ЕРЕСЕКТЕРГЕ  БІЛІМ БЕРУ ЖАҒДАЙЫНЫҢ КЕЙБІР 
АСПЕКТІЛЕРІ 
 
Мақалада  қазіргі  таңдағы  еліміздегі  ересектерді  оқытудың  маңыздылығы  мен 
қажеттілігі туралы баяндалған. Шет елдердегі ересектер білімінің ерекшеліктері мен 
айырмашылықтары салыстырмалы түрде талданды.  
 
В  статье  докладывается  актуальность  обучение  взрослых  в    нашей  стране  в 
данное время. И особенности и различия в обучения взрослых  рассматривались в 
сравнении зарубежными странами. 
 
This  article  is  considered  training  of  adults  in  our  country  is  reported  at  present. 
And  features  and  distinctions  in  training  of  adults  were  considered  in  comparison  by 
foreign countries. 
 
Бүгін  таңда  Лиссабон  декларациясында  «білім  беру  -  дамудың  түйінді 
ресурсы»  деп  анықталғаннан  бері  «өмір  бойы  жалғасатын  білім»  деген  ұранмен 
ересектерге білім беру Европалық Одақтың негізгі көкейкесті мәселесі болды.  
Сондықтан  бүгінгі  таңда  Европалық  Одақ  (ЕО)  шекарасынан  тыс,  яғни 
Европалық  Одаққа  мүше  емес  мемлекеттерде  ересектерге  білім  беру  жүйесін 
дамытудың жағдайы мен болашағы жан-жақты қарастырылады.    
Жалпы 
алғанда, 
ересектерге 
евпропалық 
білім 
берудің 
Европалық 
ассоциациясы 42 мемлекетке білім береді. Оның білім беру жүйесі  өзінің құрамына 
енген елдер континенттері сияқты алуан түрлі. Сондықтан Европалық білім беру сол 
мемлекеттер  құрылымына,  дәстүрлеріне  қарай  күрделілігімен  сипатталады. 
Оңтүстік-Шығыс  Европада  ересектерге  білім  беруде  кәсіптік-техникалық  білім  беру 
мен  мамандарды  даярлауға  ерекше  көңіл  бөлінеді.  Оны  төмендегі  кестеден  көруге 
болады (Кесте -1).  
Кестеде  көрсетілгендей,  көптеген  мемлекеттер  үшін  стратегиялық  құжаттар 
қабылданғанымен,  оны  қамтамасыз  ету,  орындау  жоспарын  іске  асыру  сияқты 
мәселелер әлі де туындау да.  
Сонымен қатар ересектерге білім беру мәселесі бойынша кейбір мемелекеттер, 
атап айтқанда, Турция, Ресей Федерациясы, Израль тәжірибесіне талдау жасалды.  
Мысалы,  Турцияда  ересек  халықтарға  білім  беруді  қаматамасыз  ететін 
ұйымдарға  мыналар  жатқызылады:  мемлекеттік  білім  беру  жүйесінің  ұйымдары  - 
университеттер, жалпы және кәсіптік білім беру мекемелері, қоғамдық және кәсіптік 
оқыту  мекемелері,  жеке  меншік  білім  беру  мекемелері,  бастауыш  мектептер, 
мектепке дейінгі мекемелер; мемлекеттік институттар мен ұйымдар – министрліктер 
және  соған  сәйкес  келетін  органдар,  аймақтық  басқару  органдары,  Турцияның 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
126
 ~ 
 
Қарулы күштері; бизнес-қауымдастық; қорлар, одақтар, бұқаралық ақпарат құралы 
және т.б.   
 
Кесте  1  -  Оңтүстік-Шығыс  Европа  елдерінде  ересектерге  білім  беру  саласындағы 
қабылданған заңдар мен стратегиялар 
 
р/ 
с 
Мемлекеттер 
Ересектерге білім беру 
стратегиясы 
Ересектерге білім беру 
туралы заңы 
1. 
Албания  
- 
- 
2. 
Болгария 
2007-2013 жылдарда орташа  
жылдамдықтағы өмір бойы 
жалғасатын білім беру 
стратегиясы (30.10.2008ж.) 
- 
3. 
Босния және 
Герцеговина 
- 
Серб Республикасында ғана 
ересектерге білім беру 
туралы Заңы 
4. 
Хорватия  
Ересектерге білім беру 
стратегиясы және оны 
орындау жоспары (2004ж.)   
Ересектерге білім беру 
жөніндегі Қаулы (2007ж.) 
5. 
Косово 
2005-2015 жылдарда Косово 
үшін ересектерге білім беру 
стратегиясы (2004ж.) 
Ересектерге білім беру 
туралы Заңы (2005ж.) 
6. 
Македония 
Өмір бойы жалғасатын білім 
контексіндегі ересектерге 
білім беру бағдарламасы 
Ересектерге білім беру 
туралы Заңы (қаңтар 
2008ж.) 
7. 
Черногория 
2005-2015 жылдарда 
ересектерге білім беру 
стратегиясы (2005ж.) 
Ересектерге білім беру 
туралы Заңы (2007ж.) 
8. 
Сербия 
Республикасы 
Сербия Республикасында 
ересектерге білім беру 
стратегиясы (2005ж.) және 
оны орындау жоспары 
(2007-2009жж.)   
Дайындалу үрдісі 
жалғасуда 
9. 
Румыния 
Үздіксіз білім берудің ұлттық 
стратегиясының жобасы 
дайындалуда  
- 
 
Осындай мемлекеттік мекемелермен қатар үйренушілік және формальды емес 
білім  беру  директораты  (ДУНО-директорат  ученичество  и  неформального 
образования)  жұмыс  істейді.  Бұл  директорат  екі  ұйымның:  қоғамдық  білім  беру 
орталығы (ҚБО) (ЦОО-центры общественного образования) және кәсіптік білім беру 
орталығы  (КБО)  (ЦПО-центры  профессионального  образования)  жұмыстарын 
бақылап  отырады.  ҚБО  таңғы  сағат  7.00-ден  кешкі  сағат  24.00  дейін  тегін  білім 
береді.  Топтағы  білімалушылардың  орташа  саны  12  адамнан  тұрады,  мүмкіншілігі 
шектеулі,  панасыздар,  т.б.  адамдардың  білім  алуына  көмектеседі.  Ал  мақсатты 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
127
 ~ 
 
топтарға – сауатсыз азаматтар, мигранттар, жұмысшылар, кәсібін өзгертетін немесе 
деңгейін көтерушілер, шетелде қызмет жасап келгендер және т.б. жатады.  
Статистикалық  мәліметтерге  сүйенсек,  Турцияда  2007-2008  жылдары 
1 044 081  адам  66 920  әлеуметтік-мәдени  курстарда  және  1 040 915  адам  кәсіптік-
техникалық курстарда білім алды, сонымен бірге 186 061 адам сауаттылығын көтеру 
курстарына қатысты.  
КБО  Турцияның  өндірісі  жақсы  дамыған  аудандарында  жұмыс  жасайды.  Бұл 
курсқа  жасы  15-ке  толған    және  8  жылдық  формальды  білім  алған  адамдардың 
қатысуға құқығы бар. КБО курстарына қатысушылар кәсіпорында алты күндік және 
оқу  сыныптарында  біркүндік  теориялық  және  техникалық  білім  ала  алады.    КБО 
жалпы білім беретін бағдарламасын бітіргендер төмендегідей сертификаттар алады: 
-  маманданған  жұмысшылар  –  2-3  жыл  оқып,  бір  рет  емтихан  тапсырғандарға; 
маман  -  240  сағаттық  курс  бағдарламасын  аяқтаған  кезде;  маман-наставник  –  40 
сағаттық жұмысты педагогикалық курс бағдарламасы бойынша аяқтағанда беріледі.  
2007-2008  жылдары  187 927  адам  309  орталықтағы  курстарда  білім  алды, 
курсты аяқтаған 150 673 адам сертификат алды.  
Ресей  Федерациясында  ересектерге  білім  беру  қосымша  кәсіптік  білім  беру 
(ДПО - дополнительное профессиональное образования), салалық оқу орталықтары, 
оқу-курстық  комбинат,  білімін  көтеру  курстары,  колледж,  кәсіптік-техникалық 
училищелер  және  т.б.  білім  алады.  Статистикалық  мәліметтерге  сүйенетін  болсақ, 
Ресейде  екі  мыңға  жуық  мемлекеттік  білім  беру  мекемелері  қосымша  кәсіптік  білім 
береді, барлығы 1,5 млн. адам бір жылда білім алып шығады 
Израильде  ересектерді  оқытуға  көптеген  ұйымдар  іс-әрекеті  бағытталған, 
соның  ішінде,  ересектерге  білім  беру  бөлімі,  ересектерге  білім  беру  ассоциациясы 
ерекше  қызмет  көрсетеді.  Білім  алушылардың  жасы  20  жастан  80  жас  аралығын 
қамтиды. 2007 жылы  33 мың адам 2000 курстарда білім алды.  
Соңғы  жылдары  Қазақстанда  да  кәсіптік  білім,  ғылым  саласына  мемлекеттік 
бюджеттен  қаржы  бөлу  жағы  ұлғайып  келеді.  Дегенмен,  оқу  орындарының 
материалдық-техникалық 
ресурстарының, 
оқытушы-профессорлардың, 
кәсіп 
шеберлерінің  жалақысының  әлі  де  болса  төмен  деңгейде  болуы  оқу  үрдісін 
инновациялық тұрғыдан қажетті деңгейге жеткізуге мүмкіндік бермей отыр. 
Қазіргі  заман  талабында  мемлекет  дамуындағы  жаңа  серпіліс  жасау 
қарсаңында  экономикалық  және  қоғамдық  жаңару  жүйесіне  сай  келетін  осы 
заманғы білім беру жүйесі қажет екендігі белгілі. Демек нарықтық жүйе тетіктерін 
терең  меңгерген  халықаралық  озық  үлгілердегі  және  орта  кәсіптік  білім  беру 
стандарттарына  сәйкес  білім  берудің  мазмұны  мен  сапасын  жақсарту  арқылы 
білікті,  білімді  жаңа  мамандар  даярлауды  инновациялық  негізде  жүзеге  асыруға 
басымдық беру бірінші кезекке көтеріледі.  
Отанымыздың  ересек  адамдардың  ресурстары  мен  интеллектуалдық 
әлеуетін  пайдалануы  өте  ұтымды  бағыттардың  бірі  болып  отыр.  Шет  елдердің 
кәсіптік білім берудің озық тәжірибелеріне сүйенсек, кәсіптік білім беру, жоғары 
білімді 
кәсіпқой 
мамандар 
даярлау 
жүйесінде 
инновациялық 
үдерісті 
қалыптастыру арқылы шешімін табады. 
Бұл  тұрғыдан  алғанда,  Қазақстан  экономикасының  жүйесінде  қарама-
қайшылықтар  жоқ  емес.  Еліміз  дүние  жүзінде  табиғи  ресурстар  жөнінде  жетекші 
орындардың  бірінде  болғанымен,  ол  ресурстарды  технологиялық  және 
экономикалық негізден тиімді пайдалану жағынан заман талабына әлі де болса сай 
келмей  отыр.  Бұл  мәселені  оңтайлы  шешу  көзі  кәсіптік  деңгейі  жоғары,  әлемдік 
экономиканың  бағыттарын  терең  пайымдайтын,  ұғымды  шешім  қабылдайтын 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
128
 ~ 
 
парасат-пайымы мол, кәсіптік мәселеде шебер, ерекше жоғары мамандар әлеуетін 
уақыт оздырмай дайындау қажет екені даусыз. 
Жалпы  кеңес  өкіметі  кезінде  ересек  адамдарға  білім  беру  оларды  оқыту 
мәселелері  жүйелі  түрде  қарастырылған  болатын.  1990  жылдары  одақ 
ыдырағаннан  кейін  елімізде  саяси  жүйе  де  қайта  құрыла  бастады.  Бұрынғы 
ересектерге  арналған  білім  беру  жүйелері  өз  күшінде  қызмет  атқара  алмады. 
Ал,  жастар мен  балаларды  оқыту  мен  білім  беру  жүйесі  сақтала отырып,  заман 
талабына сай жаңарып тұрды.  
Осы  тұста  тәуелсіздіктің  реформалар  жүргізу  кезеңінде  еліміздегі  кәсіптік 
білім  жүйесінің  дамуындағы  ахуалға  тоқталайық:  1997  жылғы  мәліметтерге 
жүгінсек, осы жылы елімізде 339 кәсіптік оқу орындары (кәсіптік мектептер, кәсіптік 
лицейлер)  болды.  Оларда  350-ден  астам  мамандықтар  бойынша  130  мың  білімгер 
дәріс  алды.  Сонымен  бірге  меншіктің  барлық  түрін  қамтитын  2500-дей 
кәсіпорындар  мен  жеке  меншік  курстарында  (оқу  орталықтарында, 
техникумдарда,  оқу-курстық  комбинаттарда)  жыл  сайын  500  мындай  адам  өзінің 
білім дәрежесін көтерді. 
Барлық  индустриялды  мемлекеттердегі  әлеуметтік  динамикалық  даму 
жағдайында  кәсіби  жүйелерде  өзгерістер  болып  тұрады.  Алған  білімнің  тез  ескіруі 
мен  әлеуметтік  және  кәсіпқойлық  ақпарат  ауқымының  ұлғаюы  осы  өзгерістердің 
нақты  дәлелі  бола  алады.  Ғылыми  басылымдарда  технологиялық  жаңалықтар, 
әлеуметтік-экономикалық  бағдарламалар  әр  бес  жылда,  әлеуметтік-экономикалық 
концепциялар  әр  он  бес  жылда  модификацияланып,  іргелі  жаратылыстық  ғылыми 
теориялар қайта қарастырылады. 
Осы  үрдістер  нәтижесінде негізгі  білім  жүйесіндегі маман  дайындаумен қатар 
олардың білімін жоғарылату және қайта мамандандыру мәселесі де маңызды болып 
табылады. Сондықтан зерттеушілердің есептеулеріне қарағанда қайта дайындау мен 
мамандықты  жоғарылатуды  қажет  ететіндердің  саны  жоғарғы  оқу  орындарындағы 
студенттер  санынан  көп  болуы  мүмкін.  Бұл  түпкілікті  білім  беруден  үзіліссіз  білім 
беруге  ауысу  болып  және  оның  өсу  тенденциясын  байқатады.  Қайта  даярлау  мен 
мамандықты жетілдіру, өзгертуді қажет ететін мамандардың басым көпшілігі ересек 
адамдар.  
Аталған  мәселені  зерттеушілердің  есептеулеріне  қарағанда  қайта  дайындау 
мен  мамандықты  жоғарылатуды  қажет  ететін  мамандар  саны  жоғарғы  оқу 
орындарындағы  студенттер  санынан  асады  және  бұл  түпкілікті  білім  беруден 
үзіліссіз білім беруге ауысу болып, өсу тенденциясын иеленеді. 
Бұл форма мәселесінің зор болғандығы соншалықты, мемлекеттер арасындағы 
қандай  да  болмасын  экологиялық,  әскери  және  т.б.  бәсекелестікте  көшбасшы 
болып, басқалардан бұрын екінші жоғарғы білім беруді жақсы ұйымдастыра алатын 
мемлекет болатынын түсінуге мүмкіндік береді. 
Батыс зерттеушілерінің пайымдауынша жоғарғы білім беру және мамандықты 
жоғарылату  жүйесі  қоғамдық  дамуда  әлеуметтік-экономикалық  өзгерістермен  соған 
байланысты  техника  мен  технологияның  өзгеруінің  пассивті  бейімделуі  емес, 
керісінше  белсенді  араласуы  керек  деп  есептеді.  Европалық  қауымдастықтың 
эксперименттік  тексерулерінің  баяндамасында  (1987ж.)  осы  көзқарас  келесі  түрде 
негізделген:  білім  беру,  оқыту,  мамандықты  жоғарылату  ұзақ  құрылымдар, 
бұлардың  көмегімен  техника  мен  адамдар  арасындағы  қатынасты  және  адам 
мүддесіне қатысты мәселелерді шешуге, өзгертуге болады.  
Бұған  жағдай  ретінде  тұтынушыға  антиципациялар  тән.  Бірақ  бұл  бірнеше 
қиындықтарды туғызады. Халықты мамандықты жоғарылату мен қайта мамандануға 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
129
 ~ 
 
өздері  қажеттілік  сезінбейінше  итермелеу  мүмкін  емес  және  ЖОО-ры  өздерінің 
дәстүрлі  жолдарын  жаңа  үрдіске  өзгертуіне  байланысты.  Егерде  білім  беру  жүйесі 
ары  қарай  реактивті  түрде  жұмыс  істесе,  онда  технология  қозғаушы  күш  болып, 
тейлоризмнің  жаңа  күштері  пайда  болады.  Яғни,  жұмысшыларды  басшылар  мен 
орындаушыларға  бөлу.  Бұның  нәтижесінде  жоғары  мамандандырылғандар  жоғары 
жалақылы, мамандандырылмағандар төмен жалақылы болып еңбектік бөлініс пайда 
болады.  
Осының  нәтижесі  ретінде  қоғамдық  және  әлеуметтік  қарама-қайшылықтың 
тереңдеуі  мен  шиеленісуі  болады.  Білім  беру  мамандықты  жоғарылату  түрі  ретінде 
қоғамдық дамудың тұрақтандырушысы осы тұрғыда туындайтын мәселелерді шеше 
алмаса да, жеңілдететін фактор ретінде тұра алады және тұруы тиіс. 
Бұл  ескерту  болжамы  қоғамдық  өмірде  қажеттілік  болып  табылатын 
мамандандырылған жұмысшыларды талап ететін күрделі еңбекке деген қажеттілікті 
сезінудің  факторын  көрсетеді.  Бұған  дәлел  ретінде  неміс  экономикалық 
институтының 1983 жылы 400 кәсіпкерге жүргізген сауалнамасы дерек бола алады: 
сауалнамаға 
түскендердің 
70% 
жұмысшылардың 
академизацияланғандығын 
нақтылады.  Сол  себепті  батыс  зерттеушілері  жоғарғы  білім  беру  және  жоғарғы 
мамандану  жүйесіне  ғылыми  техникалық  өзгерістердің  іске  асуы  мен  әлеуметтік 
мәселелеріне  көп  көңіл  бөледі.  Білім  алу  бұрынғыдан  қарағанда  әр  адамның  өмір 
сүру жолындағы белсенді бастама болып ғана қоймай, қоғам мен экономиканың ары 
қарай  дамуындағы  бастама  болып  табылады.  Білім  берудегі  басты  мәселе  жоғарғы 
оқу  орындарының  түлектері  қандай  білім  сапасына  ие  болу  керектігімен 
сипатталады.  Жұмыс  берушілердің  жағынан  түлектерге  қойылатын  басты  талап 
тәжірибелік  дайындық,  өз  мамандығын  дұрыс  түсіну  және  шығармашылық  болып 
табылады.  
  Батыс  ғалымдарының  болашақтағы  білім  беру  экономикасының  қажеттілігін 
туындататын,  бұл  оқу  курстарын  қысқарту  болып  табылады.  Ең  бастысы  жоғарғы 
білім беру жүйесінен тез бейімделушілік пен динамикалық жұмсақтық талап етіледі. 
Батыс зерттеушілерінің пайымдауынша жоғарғы білім беру және мамандықты 
жоғарылату жүйесі қоғамдық дамуда әлеуметтік - экономикалық өзгерістермен соған 
байланысты  техника  мен  технологияның  өзгеруінің  пассивті  бейімделуі  емес, 
керісінше белсенді араласуы керек деп есептеді. 
Қазақстан  Республикасының  тәуелсіздік  алуымен  байланысты  қоғамның 
әлеуметтік-экономикалык  және  саяси  өмірде  түбегейлі  өзгеріс  жасау  кажеттілігі 
туды.  Еліміздің  Халықаралық  қатынастар  бағытындағы  аясының  кеңеюі, 
экономиканы  басқарудың  нарықтық  тетіктеріне  көшуі,  әсіресе,  ұлттық 
экономиканың  әр  алуан  салаларына  мамандар  даярлау  жүйесін  түбегейлі 
реформалау талап етіледі.  
Ересектерге  білім  берудің  маңыздылығы  мен  қазіргі  жағдайы  сипатталып 
жазылды. 
 
 Әдебиеттер тізімі 
 
1 
Исахметұлы  Ж.  Қазақстан  республикасында  саясатты  гуманизациялау 
үрдісінің кәсіптік білімді жетілдіруге тигізген ықпалы //  Қазақстан жоғары мектебі. - 
2009. -№1.  -Б. 227-232. 
2 
Европейское  образование  взрослых  за  пределами  ЕС.  /пер.  с  англ. 
Ольги Вербовой. –М.: Пропилем, 2010. -214с. 

Х.Досмұхамедов атындағы АтырМУ хабаршысы 
 № 2 (25), 2012 
~ 
130
 ~ 
 
3 
Государственная  программа  развития  образования  в  Республике 
Казахстан на 2005-2015 гг. // Казахстанская правда, 2004, октябрь -19 
4 
Информационно-аналитический 
центр 
Министерства 
труда 
и 
социальной защиты РК (Сравнительные данные по рынку труда РК на 1 марта 2003-
2004 г.г.). -126 с. 
5 
Национальные системы образования: общая характеристика, структура. 
/под редакцией Кусаинова А.К. -Алматы: РОНД, 2004. -С.43-57. 
6 
Научные  подходы  к  проектированию  содержания  профессионального 
обучения.– Алматы: НАО им.Ы.Алтынсарина, 2009. - 56 с 
 
УДК 510 
 

жүктеу/скачать 2,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: