Ватдпуды,, I! ҚАлижан бекхожин вибяйЗ?й

Көңілсіз  тұрмысы,

Күні  ж о қ   жарыған.

Біледі  аштықты,

Д ж он   бала  біледі. 

Ж үм ы сқа  ж а с   тіпті, 

Оқуды  тіледі.

Қуанып  қарады,

Д ж он  ашық  аспанға, 

Асығып  қадамы, 

Мектепке  басқанда.

Өз  үйі  аласа,

Зәулімді,  қүрметтеп 

Қ араса,  там аш а 

Алдында  тұр  мектеп.

Қ ар аса  тоқтала, 

Ш уласқан  қаттырақ, 

Өзіндей  топ-бала, 

Түстері  ақ  бірақ.

Ақ  түсті,  несі  бар?

Б а л а   ғой  өзіндей. 

Осылар  қосылар, 

Өзгелік  сезінбей.

Б а л а   ғой,  бәріне 

Қүн  ортақ,  ж ел  бірдей. 

Өскен  бір  жеріне,

Бәрі  де  әндірдей.

Бір  қ а л а   —  тұрағы,

Бір  әлі  ісі  де,

Бөлуге  кінәлі 

Тек  қа р а   түсі  ме?

146

Ойы  тек  сол  ғана,

Сол  ойын  мақұлдап. 

Мектепке  Дж он  бала, 

Қалыпты  жақындап.

Қекиген  мақтаиа,

Ақ  төре  баласы 

Деи  қалды:  «Қап-қара, 

Сұмырайды  қарашы!

Негрдің  күшігі,

Сен  бері  аттама! 

Сындырам  тісіңді, 

Қ ап-қара,  ж а т   бала».

Сорайған  сұмырай, 

Ұстауға  жармасты. 

Алдына  жығылмай, 

Ж ұлқы на  Д ж он  қашты.

Д ж он  қашты  зымырап, 

Л ап  берді  соңынан,

Тас  атып  топырлап, 

Өңшең  бір  соғылған...

М И С ТЕ Р   К О Л Д Е Р Д І Ң   САХАРАҒА 

САЯХАТЫ

...Сонымен  мистер  Ко^ІДОЯ 

алыс  ж ақ қ а  бет  алып,  шел  ди 

лаға 

сапар 

шекті. 

(«Ноші» 

время»  журналы нан).

I

Джентльмендер  ж айраңдап  қақты

жымың,

Мистер  Колдер  құмға  жол  тартты  бүгіп 

—-  Міне,  ғылым  жорығы!

—  Міне,  өрлеу!

—  Мінеки,  ж аңалы қты   тапты  ғылым... 

Ш улады  бұрай  сейлеп  бұрыс  тілін.

Нелер  мистер,

Дауры қты  Пристли1.

—  Мистер  Колдер  жол  болсын!

—  Мистер  Колдер,

Ғажайып  ізгілікті  бір  іс  бұның!

II

Африка  құмдарынан  жел  ұйтқыған 

Басына,  сол  ғалымның,  —  ойы  тұман, 

«Ж азы қ  шөл!

Кең  Сахара!

Жұпыны  жұрт!»

Елестеп  тұра  қалды  қалың  құмнан. 

Күнгейден  кең  жазықты  аңсап  көріп, 

Ежелден  емінетін  ж асап  жорық.

С ұғанақ  сұр  джентельмен,

Өңешімен,

Сәулесін  күншығыстың  ж а тқ а н   сорып. 

Мистер  Колдер  ғалым  ғой!

1  Ағылшын  жазуш ы сы .

148

Жөні  бөлек,

ІЗасында  құйын  ойлар,  толған  дерек: 

«Кетіпті  құрттай  құжынап  бұл  адамдар 

'Гағдырын  шешу  керек...

Толғау  керек».

Марқұм  Мальтус  кебіні  елес  беріп: 

«Жұмыр  жерде  мнллиард  ж а н   женелді

өріп,

Секунд  сайын  туады  аузын  ашып...» 

Мистер  Колдер 

ПІошыды  соны  көріп.

Сөйледі  маңызданып  мистер  мыстан, 

(Мистер  әсте  ғылыми  іске  дұшпан.)

—  Бұған  шара — тегінде  соғыс  қана. 

Ойлайық,  бар  да  шығар  басқа  шара,

Ж ап ан   шелді  жаңғыртса...

—  Мүмкін  емес.

-  Зерттелік...

Ал  ендеше,  барып  қара!

III

Африка  —  құмды  ж азы қ,

неткен  кең  жер! 

Күлімдеп  келе  жатыр  мистер  Колдер. 

Қөзіне  құм  ішінен  жылтырады  — 

Гауһарлар...

Миуа  талдар...

Асыл  кендер...

«Мінеки,  Бәни  Аббас...1 

ІІсткен  орман!

Ішіне  алуан  жеміс,  мәуе  толған.

Қу  д а л а   болар  тегі  баяғыда,

Өзгерткен  Европа  ғой  бұны  қолдан!»

1  Солтүстік  Африкада  бүры н  ф ран цузды ң  отаршыл 

ш   іін | іі 

түрған  ж ер .

149

Солай  деп,

Мистер  Колдер  оймен  жүзіп,

Келеді  сүқты  көзбен  қүмды  сүзіп. 

Француз  әскерлері  қылышымен,

Сол  кезде

Мәуелерді  қырқып,  үзіп  —

Шуылдап  келе  жатты  шарап  ішіп. 

Мистер  Колдер  қуанып,  жайнай  түсіп. 

(Қуға  қу  кездеседі  бейуақытта...) 

Қолдарын  кезептердің  жатыр  қысып. 

Б ір а қ   та  мистер  Колдер  ғалым  адам, 

Бұл  шөлдің  сырлары  көп  алынбаған,— 

Сондықтан  сұрап  кетті  маңызданып:

—  М ырзалар,  айтыңыздар  бәрін  анық: 

Қанш ама  күш  төгілді?

Қандай  шара?

Ғылымнан  жұмсалды  екен  осы  араға? 

Қаншама  қар ж ы   керек  бұл  шараға? 

Үлесін  тұрғын  халы қ  қоса  ала  ма?

—  Әскери  құпия  ғой  бұның  көбі.

—  Сонда  да  айтыңызшы,  сырын  тегі...

—  Құрсаулы  көк  темірлер...

Танк,  бомба,

От  пен  оқ,  —

Бұл  араға  ең  керегі.

Содан  соң  жиі-жиі  оқтар  атып, 

Қойсаңыз  ақ  қылышты  жарқылдатып. 

Бітеді  алдыңызға  мәуелі  орман,  — 

Жемісін  жей  бересіз  еркін  жатып.

—  Бұныңыз  түсінікті...

Б ір а қ   ғылым...

—  Оқпенен  байланысты  бәрі  бүгін. 

Әрине,  білуші  еді  Брит  елі,

Осыны  жазып  қойды  еппен  күліп.

150

IV

Тағы  да  мистер  Колдер  кетті  журіп,

«Зерттеді».

Мистер  Колдер  содан  әрі 

Күн  қақтап,  кеуіп  ж а т қ а н   Сахараны. 

Тас  қүйын  ойнақтаған  құм  шұбырта, 

Қураған  қылтанақсыз  ой  мен  қырқа. 

Алабы  аласапыран  Сахараныц, 

Ш ашындай  бәдәуидің  ұйпа-түйпа.

Бұл  жерде  —

Аштық,  апат  —  арық-тұрақ 

Ж ұртының  қаш қан  өңі,  біткен  қурап. 

Жүгірген  сып-сыйда  араб  жел  қаңбақтай 

Алдында  ж а т  біреудің  тұр  қалтырап... 

Ж астанып  қызыл  ш ақа  құм  алапты, 

Панасыз  ж анд ар   міне,  түнеп  жатты. 

Лондоннан  кезіп  келген  ж а т   жолаушы, 

Табалап  осыларды  тілдей  қапты:

—  Осынша  сорлысыңдар  неге  сендер? 

Аштыққа  мұнша  неге  көнесіңдер? 

Ежелгі  ж ал қаул ы қты   қоймасаңдар, 

Қорлықты  көресіңдер,

Өлесіңдер!

Қ ара,  әне,  француздық  енегені  — 

Бәни  Аббас  әзгерді  гүлдеп  еңі.

Ніл  бойы  жайнар  енді,  британдық 

Мәдениет  сәулесі  нұр  төгеді,  — 

Дегенде,  —

Сеңсең  шашын  сілкіп  қалып,

Бәдәуй  түрегелді  құрыстанып.

Қарады  ажырайып  мистер  Колдер, 

Қалпағын  баса  киіп,  дұрысталып.

—  Уа,  мистер,  түсініксіз  өсиетің,

Ел  едік,  ғылымға  біз  бас  иетін?!

Көрдік  біз  ағылшыннан

151

Аштық,  қорлық,  —

Көрмедік  өнеріңнің  қасиетін.

Қөрсеңіз  миуаларды  жерімізден,

Бәрі  өскен  біздің  қанды  терімізбен. 

Ж а р қы л д а п   ақ  қылыштар  үстімізде, 

Сыпырды  несібенің  бәрін  бізден. 

Арабтың  азынаған  құм  жерінде, 

Аж алдың  уын  сепкен  кім  әмірге? 

Күйген  шөл,

Аштық,  апат,  —  осы  тегі,

Әйгілі  Европаның  өнері  ме?!

Қүмдағы  отты  қайта 

Үрледіңдер,

Сендерден  оқ  пен  улы  гуледі  жел. 

Талайғы  бұлақтарды  суалттыңдар, 

Сарғайды  нулы  дала,  солды  гүлдер. 

Осы  ғой  өнегеңіз.

Неге,  мырза,

Ендеше  мақтанасыз  алдымызда?  — 

Дегенде...

Мистер  Колдер  кейіп  кетті:

—  Ім...  Шығыстық  адамсыз  ғой  қаиы

қызба.

Ойлаңыз,  олар  басқа,  біздер  —  бөлек. 

Бізден  тек  ізгілікті  іздеу  керек.

Британ  жоспары  бар  —

Осы  қүмды 

Гүлдетпек,

Көресіздер  бізден  кемек.

—  Қай  кезде?

—  Ж оспарымыз  бір  ж үз  жылдық!

—  Өмірім  бар  ма,  сірә,  бір  жүз  күндік? 

Уа,  мистер,

Ж енеліңіз,

Құйын  қиял

Женелсін,  езіңізбен  бірге  зырғып.

152

V

Сонымен  мистер  Колдер  кетті  жүріп, 

Артынан  алай-түлей  қүйын  түрып. 

Лшуын  арабтардың  көтергендей, 

Қорытты:

«Британ  алса  алқымына 

Ж үз  ж ы лда  құлпырады  д а л а   гүлмен». 

Осы  оймен  күнгей  көктен  тояттанып, 

Жөнелді  көлгір  Колдер  қан ат  қағып. 

Қелді  де  мистер  —  мыстан  министрге, 

Рапортын  айтты  Колдер  кенет  барыи: 

Тыңдаңыз  сэр,  зерттедім  солай,  солай. 

Сонда  да  мәселенің  жөні  қалай?

—  Сонымен  екі жол бар  — бірі ж үз жыл... 

Бірі  —  жаулау...

—  Міне,  бүның  оңай...

VI

...Жоқ  мистер,

Мейлің  ойлан,  мейлің  күйін,

Жоспарың  —  ж апандағы   бір  жел-қүйын. 

Қапитал -— кәрі  иең,  өзі  қурап,

Шертіп  тұр  құм  ойнаған  шелдің  күйін. 

Бітпейді  ысқырғанмен  жеміс  желге. 

Болмайды  капиталға  Шығыс  пенде. 

Жеңбейсің  табиғатты  ж үз  ж ы лд а  да, 

Жеңбейсің  мың  ж ы лда  да,

Соғыспен  де!

Ллдау  —  зиян,

Қелген  дерт  ескіліктен,

Ендеше  ентелеме  ескі  үмітпен.

ІНзде  —  өмір,

Ііізде  —  шындық,

Біз  сондықтан  —

Согамыз  жүз  жылыңды  бес  жылдықпен!

153

Ш И Е   МЕН  Ш Ы РМА УЫ Қ

ПІие  бар  менің  бағымда 

Өзім  бағып  өсірген.

Тұр  толықсып  бабында 

Мөлдір  шырын  несібем.

Суарамын  түтікпен,

Сабағын  да  тараймын.

Ж а с   бөбектей  күтіп  мен, 

Ертелі-кеш  қараймын.

Қ арасам   бір  күн  шиемді, 

Қөк  шынжырлар  тұр  жауып. 

Собыққа  салып  шідерді, 

Қадалыпты  шырмауық.

Қөк  ж ы ландай  шүбалған, 

Шырын  іздеп,  гүл  аулап. 

Неткен  нәле-шырмалған 

Ж а с   мәуемді  бұғаулап?

Уа,  бағбан,  әрдайым 

Бағыңда  да  сақ тұршы. 

Мәуеңе  де  мүләйім 

Б ар  екен  ғой  шапқыншы.

Шырмап  менің  бағымды, 

Шырынымды  бүлдірген 

Сол  шырмауық  залымды 

Түбірімен  жүлдым  мен.

Қәрмесін  деп  бүршікті 

Мәуелер  мен  гүл  қысым. 

Ж ұ л с а   шіркін  қырсықты 

Ш ырмауықтың  күллісін.

154

0 3   Б Ә Й Г Е Д Е Н .

Лгылып  ВУЗ-ға  жастар  неше  лек-лек, 

Үміт  үндер  шалқиды  көше  гулеп:

Мен  инженер,

Мен  дәрігер,

Мен  агроном 

Ііоламын,  оймен  өрлеп  өсемін  деп, 

Қүбірлесіп  кешеде  адымдайды,

Емтихан  бар,

Қауіпті,  алды  —  бәйгі.

Віреулері

Ж аутаңд ап  әлденеге,

Глреулері  асыға  жалаңдайды...

Отыр  жастар,

жүзінде  ойлы  толқын,

Ақтарып  қат-қат  сырын  қилы  томның: 

Талданып  Менделеев  элементі,

Тексерген  заңдарын  да  Ньютонның. 

Үшқындап  кітаптардан  үміттері, 

Сарылған,

маңдайының  шығып  тері. 

Қуаныш!,

Қүшақтарын  қүзға  жайған 

Д аланы ң   уыз  қызы,  жігіттері

көп  кезеді  кең  көшені, 

Саяда  кездескенмен  кеңеседі:

Қім  екен  директоры?

Емтиханшы?

Тәкең  біздің  таныссыз  емес  еді...

Біздің  де  бар  Б аяннан  Бәкеңіміз! 

Біздің  де  бар  Шаяннан  Шәкеңіміз! 

Мен  бөлемін  Бәкене,

Қуандықпын.

-   Мен  жиенмін,  Жәкеңе,

Шығандықпын.

155

—  Соларға  бір  сыбырла,  әке,  —  дейді, 

Әкелері

Туысқан  төтелейді.

Қайдағы  Серкеш,  Бөкен,  Бураларды 

ВУЗ-дардың  есігіне  жетелейді. 

Табылып  туыс,  таныс  ілгешегі, 

Бұрынғьі

бүгінгімен  тілдеседі.

Қозғалып

Мәкең  —  Бәкең,

Тәкең  —  Текең,

Ептеуге  емтиханды  бірлеседі...

Болса  да  бірен-саран,

Сыр  білдіріп,

бұл  шылық

арамызда  жүр  жүгіріп 

Жабысып  сілімтірік,  шалағаймен, 

Ғылымға,

қызметке  де,

жы лж ып  кіріп.

Ж оқ,  інім,

білім  жолы  ш атқал  өрен, 

Аспайсың

оңай  ізбен  аққанменен.

Ж а с   үрпақ,

ж а ң а   заман  толқынысың, 

Ш арықта,

Ғылым  сырын  ақтар  терең. 

Ж ар ы п  өт,

Қиындықтың  шұғыл  жарын, 

Сындарда,

сынақтарда

шынық  бәрің. 

Білімнің  үстарасын  қайрап,  безен, 

Сылуға  ескіліктің  шылықтарын!

К Р Е М Л Ь   Ж Ы Р Л А Й Д Ы

(Т олғау  —   жыр)

I

«Күй  шертіп  күллі  жұрттың  жүрегінде,

Ағылсын  өзендердей  жыр  өмірге!» 

Толғадық  сол  бір  күйді,  сырласқанда, 

Аясы  айдындай  кең  Кремльде.

Толқындай  тарих  мұнда  аударысқан, 

Терінен  тахтар  көшіп,  та ж д ар   ұшқан. 

Асқақтап  алтын  басты  мұнаралар,

Ел  даңқын  алып  қал ған  арпалыстан.

Россия  күңіренгенде,  қуанғанда, 

Әлдебір  үміт  ш алқып  туар  таңға,  — 

Ж азыпты  шежіресін  ғасырлардың, 

Мәрмәр  тас  мызғымайтын  дуалдарға.

Құтылып  құрсаулы  зіл,  қан  құрықтан, 

А тқанда  аспанында  мәңгілік  таң, 

Ж а р қ ы р ап   туған  күндей  қа р т  Кремль, 

Лениннің  ер  даусымен  жаңғырыққан!

Сақтап  сол  көсемінің  даналығын,

Толғаған  таң  ғасырдың  талап  үнін.

157

Отанның  кеудесіндей  бұл  күмбезбен, 

Сырласқан  күллі  қал а,  дала  бүгін.

Келеді  кеңесуге,  танысуға,

Кенші  де,  кемеші  де,  табыншы  да,

Елші  де,  егінші  де  екшеп  айтыгі, 

Тілекпен  талабын  да,  табысын  да.

Талай  бір  толғанагын  мұнда  сырлар: 

Ж оспарлар,  ғажайыптар,  шың-асулар, 

Бәрін  де  бұрқандырған  құдіретпен 

Партия  —  елдің  дана  сырласы  бар!

Аршындап  алысын  да,  қиынын  да, 

Сызып  жол  келешектің  қиырына, 

ЬІрғағын  ұлы  жырдың  кетті  сызып, 

Партия,  кеше  үлы  жиынында.

Тарқаған  талай  кеңес  тәулігінде,

Тап  сондай  жиын  мұнда  дәл  бүгін  де. 

Бәйге  жыр  жүйріктері  ағытты  сөз, 

Заманның  заңғар  осы  зәулімінде.

Ойнатып  жыр  пернесін  басып  алға, 

Өлең  сөз  дәуірледі  осы  залда.

Солай  бір  теңіз  толқып  шалқымай  ма, 

Өзендер  өрден  тасып  қосылғанда?!

Аңқылдап  алпыс  перне  үн  қосқандай,

Алуан  ақын  тілді  кеңес  қандай?

Сүлу  сөз  нақышымен  жарқырады, 

Кремль  күмбездері  кең  аспандай.

Ж үрекке  тұңғиықтан  жыр  тізуге, 

ІІІабыт,  рух  бәрінің  де  түр  жүзінде. 

Отырмыз  орыс,  қазақ,  украин, 

Түркімен,  татар,  тәжік,  грузин  деТГ!

1 5 8

Тағы  көп  та л а й   тілдің  сүңғыласы, 

Өлеңнің  ақсақалы ,  сырлы  жасы,— 

Күлліміз  жебей  сөйлеп,  ой  жүгірттік, 

Қайдалап  әсем  жырдың  сүлу  нәші?

М айталман  тілдерінен  нақыл  тарап, 

Қезді  сөз  сүлулықтың  сәтін  қарап. 

Тербелді  бізбен  бірге  жыршы  біткен 

Үндінің  ділмәрі  мен  ақын  араб...

II

Өмір  бір  орманы  көп  аскарлы  шың, 

Болса  бір  шын  дарының,  асқан  күшің. 

Ш ырқа  сен,  тебірентіп  сол  дүниені, 

Ағысын  өзендердің  бастау  үшін!

Ж ы р  сөзге  қүштар  ма  тек  ақын  ғана? 

Ділмәр  тіл,  токта  казір  тақылдама!

Сол  бір  сәт  Кремльге  қ ү л а қ   тосты, 

Күллі  жүрт  алыста  да,  ж ақы н да  да.

Кремль  ж айнап  бүгін  гүл  айында,

Нүр  бітті  ақындардың  шырайына. 

Атынан  партияның,  үкіметтің, 

Шешендер  сыр  толғады  жыр  жайында.

Туғанда  жыр  туралы  тың  бір  егес, 

Айтатын  төрелікті  сыншың  емес. 

П артия  миллиондардың  дана  миы,

Кең  толғап  ақындармен  қүрды  кеңес.

Өмірде  өлең  мүқтаж,  жыр  бағалы, 

Шырын  сөз  жанның  шөлін  суарады. 

Күресте,  коммунизм  жарысында, 

Ақындар  ж үлде  алуға  сыбағалы.

159

Өлеңнің  бағыстаны  Отанымда, 

Бұлбұлдар  қонақтаған  бұтағына.

Жайнап  тұр  жыр  сипаты  таңғажайып, 

Халықтың  өшпес  емір  кітабында!

Сұлулық  —  албырт  күндер  ағысында, 

Еңбектің  ырғағында,  жарысында. 

Лебінде,  адам дарды ң  екпіндеген,

Сап  кұрған  жеңіскерлер  маршында.

Солардың  үндерінде,  күлкісінде, 

Салтанат,  сәндерінде,  гүл  түсінде. 

Жырласын  ақын  біткен  ақиқатын,

Сертін  де,  сүйгенін  де,  күллісін  де!

Сол  ұран  буырқанды  Кремльде,

Жар  салып  жөнелгендей  жыр  еліме,

Үні  бұл  партияның,  үкіметтің,

Ақынның  ұялады  жүрегіне.

Қыран  қүс  самғағандай  зеңгір  көкте, 

Ұшқыр  сөз  шырқап  жетсін  жан-жүрекке. 

Қаламгер  —  атойға  кең  жол  ашатын, 

Ұқсайды  қияны  атқыш  зеңбірекке!

Жалындап  кеудемізде  сыр  лептері, 

Өлеңшіл  жүректерден  жыр  өктеді.

Сол  үнмен  ж аңғы ры ққан  қабырғаға, 

Сүңгіді  қүдай,  патша  суреттері...

Қозғалып  ақын  біткен  бұл  ұранға, 

Музаның  рухы  жүзді  храмдарда. 

Мәнері  сырлы  сөздің  сызылғандай, 

Гранит  кең  сарайға,  дуалдарға.

Кремль  ж ы рлағандай  өзі  бүгін,

Отанның  жыршыл  ойын,  сезім  үнін.

160

Партия  бастап  жырды  Кремльден, 

Бәйгеге  баптағандай  сөз  жүйрігін.

Бір  сағат  д ер ж ав а ға   қандай  қымбат! 

Ж а т қ а н д а   өмір-өзен  тынбай  зырлап. 

Уақытын  бөлді  үкімет  өлең  үшін,

Қүллі  Отан  жыр  үндеуін  тұрды  тыңдап!

...Сейлейді  американ  өнерлісі:

Елімде  еленбейді  өнер  ісі.

Ақиқат  айтқаныма,  қайтқанымда 

Төне  ме  каииталдың  керең  күші?

Демеңіз,  елеңдеймін  әлденеге?

Сұлу  жыр  салтанатқа  кең  келе  ме?— 

Деп  біздің  даусымызды  тұншықтырмақ, 

Д о л л а р ға   делебесі  делбе  неме...

Ол  солай  ойға  кетті  күйінді  де,

Ал  сергіп  сол  о рдада  жиын  мүлде, 

Ертеңгі  эпопея,  дастандардың 

Толғадым  тұстастармен  күйін  бірге.

Ж өнелді  жыр  қиялым  жоры қтарға, 

Алысқа,  қиян  қырға,  алып  тауға. 

Өмірдің  майданында,  тынысында, 

Өлеңмен  өз  орнымды  апықтауға.

Алуға  әсемдікті  өлеңіме 

Гүлдерден,  ш ыққан  қырдың  белеңіне, 

Егіннен,  жазы ғы мда  кестеленген, 

Кендерден,  асылы  көп  тереңіиде.

Д аң қты   ерлерімнің  жігерінен,

Солардың  емір  сүйгіш  жүрегінен. 

Ш ынардай  тұлғасынан,  ақ  пейлінен, 

Назынан,  күлкісінен,  гүл  реңінен.

Ң.  Б екхож ин, 

II 

т. 

161

Алуға  өршілдікті  шың-құзынан,

Албырт  ой,  адуынды  ұл-қызынан. 

Солардың  отты,  қа р а   жанарынан,

Тап  сондай  кәкте  ж анған   жүлдызынам.

Ақынмын  албырт  ойлы,  емін-еркін! 

Бәйгі  жыр  жүлдесінде  —  сенім-сертім. 

Тағамын  дастаныма  сәулет  етіп,

Ж ер   көркін,  адам  көркін,  өмір  көркіп!

III

Солай  бір  сырласқанда  жыр  жаныммеи, 

Тереңге сүңгіп  едім,  сырлары  кең,—■

 

Асыға  ақын  біткен  адымда,  жүр, 

Өлеңнің  ойда  туған  ырғағымен.

Дулы  сол  даусымызбен  жаңғырықты, 

Мрамор  мұнаралар  мәңгілікті.

Қорғанда  сұңғақ  бойлы  көк  шыршалар, 

Сақшыдай  сапқа  тұрып  сән  құрыпты.

Сыр  бардай  сарайлардың  әр  тасында, 

Шежіре  зам аиаға,  бар  ғасырға, 

Тасқындай  ағылған  ж ұрт  тауап  етіп, 

Отанның  ұлы  мүра  —  ордасына.

Қремль,  ел  жиыны  төтен  мүлде? 

Мың-мың  ж а н   қақиасынаи  өтер  күндс. 

Мұнда  ж ұрт  хикаялы  храмдардан, 

Лениниің  ынтық  ізгі  мекеніне!

Күлімдеп  күмбездері  күмістенген, 

Серуен,  мұнда  дарқан  тыныспенен, 

Қердім  мен  саяхатшы  шетелдікті 

Гүлдерін  Кремльдің  иіскеген...

162

Мснің  де  адымдарым  батыл  бүгін, 

Отанның  мен  де  сыршыл  ақынымын, 

Уа,  ғажап,  —  Кремльге  ж а с   ұландар 

Келеді  шырқап  әне,  ақын  жырын!

Ал  ақын,  тарт  шеруді  өлеңіңде,

Шың  қақсын  теңеуін  де,  әуенін  де. 

Сенің  сол  маршыңды  ж а с   ұландар 

Шырқасын  коммунизм  әлемінде!

« Қ Ы З К Е Т К Е Н »

(А м удария  аңызы)

Қарт  адам  келген  бірге  кемедегі 

Толқындай  ойын  жылдам  жебеледі:

—  «Қызкеткен»  мынау  мүйіс,

айтсам  сырын, 

Ж ы рлар ы ң  аңызына  бөленеді.

Болыпты  қ а р а қ а л п а қ   қариясы.

Б ар  екен  ж а л ғы з  қызы  —  ару  жасы.

Қүн  кешкен  қүла  дүзде  киік  аулап, 

Қуарған  қуаң  шалып  кәрі  басы.

Талай  жыл  шөлдің  кезін  қазып  жүріп, 

Тауыпты  жапан  дүзден  ж алғы з  құдық. 

Сол  еді  ж ан  сусыны  шал  мен  қыздың. 

Өзегін  әртегеиде  ж алын  буып.

Бір  күні  шал  басына  туды  бүлік, 

Бұрқырап  бұлан-талан  құм  құтырып, 

Лашығын,  құт  құдығын  дауыл  алып, 

Қетіпті  шал  байғұсты  құйыи  ұрып. 

Қоламта  қуқыл  шөлдің  құм  жарында 

Қ аталап  жалын  жұтып  сол  қария, 

Тұтығып  шайнағанда  қақпыш  тілін, 

Сағымиан  сәуле  бергеи  сел-дария.

«Уа,  қызым,  талып  барам,  қаным  кепті, 

Бір  жұтым  суды  тауып  әкел!»  —  депті. 

Қаңбақтай  дедек  қағыгі  қыз  бөбегі, 

Ж апанды  ж антал аса  кезіп  кетті. 

Қақталып  қыздың  жүзі  күиге  күйіп, 

Тұтылды  май  табаны  құмға  тиіп.

Талай  күн  талса-дағы  қыз  өзегі,

Өзенге  жеткізіпті  құм  иіріп.

Тік  ж ар д ан   талаурап  қыз  тақиялы, 

Толқыннан  су  алам  деп  талпынады.

Асау  гой  Амударня  әлек  сүйгіш,

Ашуыи  айғай-сүрен  шақырады.

164

Жалына  ж ар м асқан д а  қыздың  қолы, 

Үстатпай  жөнеледі  ызғып  долы.

Оиыра  алып  қашты  ж ағаны   сол, 

Ііуктеліп  кетті  суға  қыз  білегі. 

Жойқынның  ж ал д ар ы н а  қыз  оралып, 

Ышкынды  толқынында  жүз  бұралып. 

Ііасынан  тақиясы  ұшқан  шақта, 

ІІІығыпты  соңғы  даусы  қыздың  анық: 

Г.еен  бол,  қайран  әкем,  асыл  далам , 

Гүбінде  көк  дүлейдің  есіп  барам. 

Дариға,  дарияны  дамылдатьіп,

Күп  болса  әкем  менің  сусындаған?!» 

С.опы  естіп  қүмды  дала  бұрқап  тасып,

І олтырған  тасқа  қыздың  тақиясын,

Қум  мен  ж ас  тақияда  тау  боп  қатып,

І  үііерткен  дарияның  тақыр  басын. 

Қызкеткен»  сонау  ж а ға   тұр  бұлдырап. 

Талай  қыз  жасын  төккен  бұрын  жылап. 

Іомсарып  «Тақия-Тас»  тұрған  талай, 

Олемге  аты  кетті  бүгін  бірақ.

Қайғылы,  қызығы  жоқ,  тарих  —  аңыз, 

Ііолса  да  бұрын  сондай  тар  ұямыз,

Кер,  міие  ж арқы р ад ы   «Тақия-Тас», 

Ж апанға  жайды  нұрын  дариямыз...

жүктеу/скачать 6,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: