1- сұрақ. Мутагенездің ашылуының қысқаша тарихы
Бос радикалдар, зардаптары
жүктеу/скачать 0,78 Mb.
|
| Бос радикалдар, зардаптары.
Бос радикал — сыртқы орбитасында жұптаспаған электрондары, яғни, бос валенттілігі бар атом, молекула немесе молекула бөлшегі. Олар парамагнитті, реакцияға түскіш және басым көпшілігі қысқа уақытқа ғана пайда болады. Қосылу, алмасу, бөліну және изомерлену реакцияларына түсе алады. Ұзақ өмір сүретін, активтілігі төмен Бос радикал да бар. Бос радикалды химиялық реакциялардың бастаушысы ретінде пайдаланады. Мысалы, хлорлау және полимерлену реакциялары. Бос радикалдарды анорганикалық және органикалық заттарға жоғары энергиямен (электромагниттік сәуле, жоғары энергиялы бөлшектер ағыны), катализаторлармен әсер ету арқылы алады. Бос радикалдар табиғатта көп кездеседі. Олар Күннің, жұлдыздардың құрамында ғарышта және тотығу-тотықсыздану процестерінде (дем алу, фотосинтез,жану, т.б.) орын алады. Ағзада пайда болған тотығу стрессі дененің жасушаларын зақымдауы мүмкін, бұл бірқатар ауруларға әкеліп соғады және әжімдер сияқты қартаю белгілерін тудырады. Қартаюдың еркін радикалды теориясына сәйкес, 1956 жылы көрсетілген, бос радикалдар уақыт өте келе жасушаларды ыдыратады. Дене қартайған сайын еркін радикалдардың әсерімен күресу қабілетін жоғалтады. Нәтижесінде бос радикалдар, тотығу стресстері және жасушалардың көп зақымдануы, бұл дегенеративті процестерге, сондай-ақ «қалыпты» қартаюға әкеледі. Әр түрлі зерттеулер мен теориялар бос радикалдардың әсерінен тотығу стрессін байланыстырды: орталық жүйке жүйесінің аурулары, мысалы, Альцгеймер және басқа деменциялар қан тамырларының бітелуіне байланысты жүрек-қан тамырлары аурулары аутоиммунды және қабыну аурулары, мысалы, ревматоидты артрит және қатерлі ісік катаракта және жасқа байланысты көру қабілетінің төмендеуі сыртқы түрінің жасқа байланысты өзгеруі, мысалы, терінің икемділігін жоғалту, әжімдер, шаштың ағаруы, шаштың түсуі және шаш құрылымының өзгеруі қант диабеті генетикалық дегенеративті аурулар, мысалы Хантингтон ауруы немесе Паркинсон ауруы Қартаюдың еркін радикалды теориясы салыстырмалы түрде жаңа, бірақ көптеген зерттеулер оны қолдайды. Мысалы, егеуқұйрықтарға жүргізілген зерттеулер егеуқұйрықтардың қартайғанына байланысты бос радикалдардың көбеюін көрсетті. Бұл өзгерістер денсаулыққа байланысты жастың төмендеуімен сәйкес келді. Антиоксиданттар - бұл бос радикалдардың әсерін төмендететін немесе алдын алатын химиялық заттар. Олар электронды бос радикалдарға береді, сол арқылы олардың реактивтілігін төмендетеді. Антиоксиданттардың ерекшелігі - олар электронды реактивті бос радикалдарға айналмай-ақ бере алады. Мыңдаған химиялық заттар антиоксидант ретінде әрекет ете алады. С, және Е дәрумендері, глутатион, бета-каротин және фитоэстрогендер деп аталатын өсімдік эстрогендері - бос радикалдардың әсерін жоятын көптеген антиоксиданттардың бірі. жүктеу/скачать 0,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|