Жалпы білім беру мекемелер жағдайында жасөспірімдердің əлеуметтік

Серия «Педагогика». № 4(76)/2014 
167 
ƏОЖ 37.035.6 
Қ.И.Садықов, А.Н.Иманбетов, Д.А.Құсайынов  
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті 
(E-mail: aman_imanbetov@mail.ru) 
Сыныптан тыс спорттық шаралар өткізу арқылы оқушыларға  
патриоттық тəрбие беру 
Мақалада  сыныптан  тыс  уақытта  түрлі  спорттық  шаралар  өткізу  арқылы  патриотық  тəрбие  беру 
мəселелері қарастырылды. Сонымен  қатар мектеп жасындағы балаларды патриотизмге тəрбиелеудің 
сұранысқа  ие  екендігі  айтылып,  спорттың  тəрбиелік  құндылықтарын  мектептен  тыс  уақытта  дұрыс 
ұйымдастырған жағдайдағы тиімділігі жайлы айтылды. Сондай-ақ мектептерде жүргізілген сауалнама 
нəтижелері беріліп, сарапталған.  
Кілт  сөздер:  патриотизм,  мектептен  тыс  спорттық  шаралар,  оқушылар,  спорт,  ойындар,  тəрбие, 
көзқарас, дене шынықтыру, сабақ, жаттығу.  
 
Қазіргі уақыттың талабы бəсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру барлық педагогикалық 
ұжымдардың  бірігуін  талап  етеді.  Жеке  тұлғаға  бағытталған  сабақ — оқушылардың  тұлғалық 
ерекшеліктері  ашылатын,  қасиеттері  қалыптасатын,  мүмкіндіктері  жүзеге  асырылатын  оқыту 
жағдаяты. Əр оқушының болмысы арқылы дамытушылық, шығармашылық ойлау, өз бетінше шешім 
қабылдау  қабілеттері  қалыптасуы  тиіс. «Қазақстан  Республикасының жалпыға  міндетті  жалпы  орта 
білімнің  мемлекеттік  стандартының  негізгі  ережелеріне»  сүйене  отырып, «Дене  шынықтыру», 
«Бастапқы  əскери  дайындық»  пəндерінің  білім  беру  саласындағы  негізгі  мақсаты  денсаулықты 
нығайту,  білім,  өмірлік  маңызды  қозғалыс  біліктілігі  мен  дағдыларын  қалыптастыру,  адамгершілік, 
еңбек  жəне  эстетикалық  тəрбиенің  міндеттеріне  сəйкес  жеке  тұлғаны  үйлесімді  дамыту  болып 
табылады [1]. 
Бұл мəселе төңірегінде көп айтылып жүр. Қазақстан Республикасының Президенті де жылдағы 
халыққа  Жолдауында  назардан  тыс  қалдырмай,  мемлекет  тарапынан  қолдау  көрсетуін  талап  етіп 
отыр [2]. 
Сыныптан тыс спорттық шаралар арқылы мектеп жасындағы балалардың патриоттық тəрбиесін 
жүзеге  асыру  сұранысқа  ие  болғанымен,  сыныптан  тыс  жұмыстардағы  іс-шаралардың 
мардымсыздығына байланысты бұл процесс мектептерде жеткіліксіз жүргізіліп отыр. Сыныптан тыс 
спорттық  сабақтарындағы  білім  түрліше  тəсілдермен  оқушыларға  жеткізіледі,  олардың  арасынан 
төмендегілерді  айырып  көрсетуге  болады:  құбылыстың  мəні  мен  оның  құрылымы  туралы  баяндау, 
оны  дұрыс  орындау  туралы  айта  отырып,  қозғалыс  əрекеттерін  көрсету,  үйретудің  техникалық 
құралдарының жəрдемімен берілетін оқу ақпарат хабарлары. 
Үйрету  барысында  жаттығуды  басқаша  емес,  тек  осылай  ғана  орындау  керек  екендігін, 
жаттығуды  орындауда  кеткен  қандай  қателер  қозғалыс  қимылының  сапасын  төмендететіндігін 
оқушыларға жеткізу маңызды [3]. 
Кез келген жоспарсыз жасалған, жүргізілген жұмыстың қателіктері көп болады. Ал жүйелі түрде 
жоспарланып жүргізілген жұмыстың маңызы, мəні де, нəтижесі де жоғары. Сондықтан сыныптан тыс 
спорттық шаралардың ұйымдастырылуы талапқа сай жүзеге асуы тиіс.  
Мектепте баланың сыныптан тыс жұмыспен айналысуында ұстаздың əсері мол. Сыныптан тыс 
спорттық жұмыстар баланың спортқа деген ынтасын арттыратын, баланы дұрыс та сауатты демалуға 
үйрететін, өз ойын жүйелі түрде дамытатын ең керекті əдіс [4]. Өзінің тəрбие жүйесінде спорттың əр 
түрін  кеңінен  қолдана  білген  В.К.  Бальсевич  спорттағы  ұжымдық  қарым-қатынастың  маңызын 
көрнекті,  нақты  түрде  ашып  көрсетті  жəне  балаларды  ұжымдық  спорт  арқылы  тəрбиелеуге 
болатындығын əйгілеп берді [5]. 
Спорт  оқушылардың  бойында  күш,  ептілік,  төзімділік  секілді  моральдық-ерік  сапаларын 
дамытудың  тиімді  құралы  болып  табылады.  Спортың  тəрбиелік  құндылығы  мектепте  оны  дұрыс 
ұйымдастырған  жағдайда  жəне  оны  өткізудің  дұрыс  əдістерін  қолданғанда  ғана  тиімді  болмақ. 
Əлеуметтік  өнегелігі  қоғамдағы  жаңа  қоғамдық  қатынастармен  анықталады,  тəрбиелеу  мақсатын 
көздейді.  Адамгершілік  қасиеттерді  тəрбиелеудің  барлық  түрі,  оның  ішінде  патриоттық  сезімді 

Қ.И.Садықов, А.Н.Иманбетов, Д.А.Құсайынов 
168 
Вестник Карагандинского университета 
тəрбиелеу  оқушылардың  шама-шарқына,  мүмкіндіктеріне  қарай  олардың  қазіргі  қоғамды  тікелей 
атсалысуы болып табылады. 
«Сіздің ойыңызша, спорттық шаралар арқылы патриотизмге тəрбиелеуге бола ма?»;  
«Сіздің ойыңызша, сыныптан тыс спорттық шаралар патриотизмге тəрбиелей ме?». 
Бұл  сұрақнама  оқушылар  арасында аса қызығушылық  ие  болды, барлығы қатысты.  Сұрақнама 
мектептің 11-сынып оқушылары арасында жүргізілді. Оның себебі 11-сынып оқушылары 17–18 жас 
аралығындағы жастар, көзқарасы қалаптасқан, пікірін ашық айта алады.  
Оқушылардың 94 % бірінші сұрақ бойынша «елін, жерін сүю» деп жауап берсе; екінші сұраққа 
97 % «отанға  адал  қызмет  ету», «өз  елі  үшін  қызмет  жасау»  сынды  жауаптар  берді.  Əрине,  бұл 
қуантарлық жайт.  
Оқушыларда  сыныптан  тыс  спорттық  шаралар  өткізу  арқылы  оқушыларға  париоттық  тəрбие 
беру  барысындағы  тəжірибелер  мен  тағлымдардан  тұратын  бай  қазына,  өшпес  өнеге,  тəрбие 
өрнектері, тəлім-тəрбиенің баға жетпес қайнар көзі екендігі дəлелденді. 
Осы айтылғанның бəрін ескере келіп, Қарағанды қаласындағы № 27 орта мектебіндегі сауалнама 
жүргіздік. 
Ізденіс барысында спорттық шаралар арқылы оқушыларға патриоттық тəрбие беруде келесідей 
өлшемдер анықталды: 
1. Ұлттық ойындарға деген дұрыс қарым-қатынас. 
2. Спорттық білім аясының болуы. 
3. Сыныптан тыс уақыттарда спорттық ойындардың өткізілуін бағалау жəне пайдалану. 
Осы өлшемдер негізінде келесідей көрсеткіштер алынды: 
 спорттық ойындар арқылы дұрыс қарым-қатынас көрсеткіштері; 
 спорттық ойындар мен əскери спорттық ойындардың қажеттілігін түсінуге ұмтылу; 
 спорттық ойындарды сезімталдықпен қабылдау; 
 Қазақстанның мемлекеттік рəміздерінің тарихына қажеттілік пен қызығушылық. 
Спорттық  жəне  ұлттық  спорттық  ойындардың  мұрасы  негізінде  білім  аясының  көрсеткіштері 
болуы қажет. 
Əзірленген үлгі негізінде деңгейлер ауқымы айқындалды: жоғары, орташа, төмен.  
Жоғары  деңгей — оқушылар  сыныптан  тыс  уақыттағы  спорттық  ойындардың  маңыздылығын 
терең  түсінеді,  оларға  тұрақты  қызығушылық  бар,  патриоттық  тəрбие  ісінде  оның  маңызын  толық 
сезінеді, патриоттық жəне саяси сипаттағы мазмұнды еркін талдайды, ер қорғаудағы оның маңызын 
түсінеді. 
Орташа  деңгей — оқушылар  сыныптан  тыс  уақыттағы  спорттық  ойындардың  маңыздылығын 
жеткілікті  түсінбейді,  оларға  тұрақты  қызығушылық  жоқ,  патриоттық  тəрбие  ісінде  оның  маңызын 
толық  сезінбейді,  патриоттық  жəне  саяси  сипаттағы  мазмұнды  үлкен  қиындылықпен  талдайды, 
спорттық ойындардың маңызын жете білмейді. 
Төмен  деңгей — оқушылар  сыныптан  тыс  уақыттағы  спорттық  ойындардың  маңыздылығын 
дұрыс түсінбейді, оларға қызығушылық тудырмайды жəне қабылдамайды, патриоттық тəрбие ісінде 
оның маңызын мүлдем сезінбейді, патриоттық жəне саяси сипаттағы мазмұнды талдай алмайды. 
Сонымен,  біздің  зерттеу  жұмысымызда  сыныптан  тыс  уақыттарда  спорттық  шаралар  арқылы 
оқушылардың  патриоттық  көзқарастарымен  білімінің,  білігі  мен  іскерлігі  жəне  қызығушылығы 
жеткіліксіз  деңгейде  екендігі  анықталды.  Бұдан  шығатын  қорытынды  оқушыларға  сыныптан  тыс 
уақыттарда  патриоттық  тəрбие  деңгейінің  өсуіне  мүмкіндік  беретін  арнайы  курстық  жұмыстарды 
ұйымдастыру  қажет  етеді.  Мектептерде  сыныптан  тыс  уақыттарда  спорттық  шаралар  арқылы 
педагогикалық-тəжірибелік  эксперименттің  қалыптастырушы  кезеңінде  орта  мектептің  оқу-тəрбие 
процесінде 6 сағатқа  есептелген  «Спорттық  іс-шаралар  арқылы  патриоттық  тəрбие  қалыптастыру» 
атты  арнай  курс  енгізіліді.  Ондағы  мақсаты — сыныптан  тыс  уақыттарда  оқушыларда  патриоттық 
тəрбиені қалыптастыру. 
Оқушылар  сауалнама  сұрақтары  бойынша  нақты  жауап  бере  алмады,  ал  олардың  патриоттық 
тəрбиелік мəндерін ашуда өзіндік пайымдаулары төмен. 
Эксперименттің екінші кезеңінде бастапқы əскери дайындық сабақтарында əскери педагогикасы 
негізінде  саяси  көзқарастарын  қалыптастырып,  патриоттыққа  тəрбиелеуге  бағытталған  жұмыстар 
жүргізілді. Бірінші кезеңінде əскери педагогикасы негізінде сабақтар жүйесі жүргізілді. Яғни, саяси 
жағдайлар  мен  əр  түрлі  кезеңдер  талдай  отырып,  оқушыларды  патриоттыққа  тəрбиелеу  шаралар 
жүйесі  ұйымдастырылды.  Екінші  кезеңде  əскери  педагогикаға  енгізілген  тəрбиелік  шаралар  жүйесі 

Сыныптан тыс спорттық… 
Серия «Педагогика». № 4(76)/2014 
169 
жүргізілді. Соның нəтижесінде эксперименттің бақылау кезеңінде сынып оқушыларынан сауалнама 
алу  арқылы  олардың  саяси  көзқарастарымен  патриоттық  тəрбие  деңгейінің  екініші  кескіні  алынды. 
Ол нəтижелер көрініс эксперимент тобы мен бақылау тобындағы оқушылардың саяси көзқарастары 
мен патриоттық тəрбие деңгейлерінде пайыздық қатынас тұрғысынан сапалық өзгерістер бар екенін 
көрсетті.  
Зерттеу  жұмысымызда  мектептегі  сыныптан  тыс  уақыттарда  берілетін  патриоттық  тəрбиенің 
бірлігін,  тұтастығын,  сабақтастығын  қамтып,  əскери  тəрбиенің  нəтижелі  жүзеге  асырылуына  тірек 
болды. 
Қарағанды  қаласының  № 27 қазақ  орта  мектебінің  жүргізілген  сауалнамалар,  сұхбаттасу, 
бақылау  шаралары  арқылы  сыныптан  тыс  сабақтарды  ұйымдастыру  мен  өткізу  жөніндегі  білім 
деңгейі  мен  сезімдері  анықталып,  сарапталды.  Мақсат — алғашқы  сыныптан  тыс  уақыттарды 
спорттық  шараларды  ұйымдастыруда  оқушыларда  патриоттық  тəрбиені  қалыптастыру.  Яғни 
сыныптан  тыс  сабақтарда  əскери  жəне  спорттық  шараларды  ұйымдастыру  ұғымын  қалай  түсінеді, 
оған көзқарастары қандай, сыныптан тыс уақыттарда патриоттық тəрбиені қалыптастырудың қандай 
жолдарын  біледі,  əскери  мұрадағы  тəрбие  тəжірибенің  əсері  бар  ма,  тағы  басқа  мəселелер 
төңірегіндегі ой-пікірлерін, ұғым-түсініктерін зерделеу. 
Осындай  бірізді  реттілікпен  айқындалған  патриоттық  тəрбие  деңгейлері,  əскери  жетекшінің 
сабақты  ұйымдастырудағы  əскери  көзқарасты  жүзеге  асыруда  жүйелі  ықпалда  əрекет  жасауға 
мүмкіндік туғызады. 
Сауалнама  жауаптарын  сараптау,  бізге  спорттық  іс-шаралардың  мəні,  жалпы  əскери  жəне 
спорттық ойындар туралы көзқарас туралы субъективті көзқарастары мен білімдері туралы хабардар 
етті.  
Оқушылардың  əскери  ойындар  жəне  спорттық  ойындар  туралы  білім  деңгейлері 
қанағаттандырарлық  болғанымен,  сыныптан  тыс  уақыттарда  əскери-патриоттық  шарларды 
ұйымдастыруда білімдерінің деңгейлерінің төмендігі байқалды.   
Анықталған  жағдайды  негізге  ала  отырып,  біз  оқушылардың  əскери-спорттық  ойындарға 
көзқарасын,  білімін  тереңдету  мақсатында,  қалыптасушы  тəжірибе  алдында  біз  эксперименталды 
жəне  бақылау  топтарының  оқушыларының  алдында  оқушыларда  патриоттық  тəрбие  қалыптасу 
деңгейлері бойынша жүргіздік. 
Сыныптан  тыс  сабақтарын  өткізу  мен  ұйымдастыру  сабақтарында  қалыптасқан  патриоттық 
тəрбие  деңгейін  анықтадық.  Сыныптан  тыс  сабақтарын  өткізуімен  ұйымдастыруда  патриоттық 
тəрбие қалыптастыруды анықтау, бақылау жəне қалыптастыру экспериментін жүргізу кезіндегі күйі 
алғашқы əскери дайындық сабақтарын теориялық, іс-тəжрибелік даярлығы бойынша білімі бойынша 
білімі, білігі мен іскерлігі, ал əскери пəнге қызығушылығы  жоғары, орташа, төмен көрсеткіштерінің 
нəтижесіне  тоқталатын  болсақ,  сауалнама  нəтижесін  салыстырғанда  спорттық  көзқарасы  жоғары 
қызығушылығы 59,2 % өсті, орташа 1,8 % артты, төмен 40,5 % кеміді.  
Білім  жоғары 51,3 % өсті,  орташа 11,4 % артты,  төмен  деңгейі 56,4 % кеміді.  Білік,  іскерлік 
жоғары 43,8 %, орташа — 20,2, төмен 56,6 % кеміді. 
Зерттеу  жұмысын  жүргізу  барысында  дене  шынықтыру  жəне  алғашқы  əскери  дайындық 
жұмыстарында əскери көзқарастарды қалыптастыруда қажетті іскерліктер жəне дағдыларды игереді, 
əскери көзқарастарының дамып жетілуіне көмегін тигізді. 
Бұл  біздің  зерттеу  жұмысы  мақсатына  сай  əзірлеп,  өткізген  сабақтар  мен  сабақтан  тыс 
жұмыстардың  тиімділігін растайды. 
Сонымен,  қорыта  келе,  сыныптан  тыс  спорттық  шараларды  ұйымдастыруда  білім  мазмұнын 
жаңартудың  ғылыми  негізіне  мектеп  оқушысын  белгілі  бір  қажетті  біліктіліктер  мен  дағдылардың 
иесі, оқу əрекетінің субъектісі, əр түрлі мəдениеттермен өз көзқарасы тұрғысынан диалогқа түсетін 
жəне  жас  ерекшелігіне  байланысты  өз  жасын  қалыптастыруға  күш  жұмсап,  еңбектенетін  бала  деп 
қарастыратын,  осыған  орай  көп  қырлы  құрылымды  білім-тəрбие  мазмұнын  анықтап,  құруға 
көмектесетін қазіргі заманғы дамыта оқыту идеясы арқау болды. 
Сыныптан  тыс  жұмысқа  сабақтан  бос  кезінде  жүргізілетін  спорттық  жарыстар,  үйірмелер 
жатады.  Қазіргі  кезде  оқушылардың  белсенді  дене-қимылын  жүзеге  асыруда,  жүйелі  түрде 
жүргізілген  жұмыстар  едəуір  орын  алады.  Сыныптан  тыс  жұмыстардың  өзіндік  ерекшеліктері  бар. 
Бірінші  ерекшелігі,  сабақтарға  қарағанда,  сыныптан  тыс  жұмыс  ерікті  негізде  өткізіледі.  Қазіргі 
жағдайдағы  сыныптан  тыс  жұмыстың  мəні — ондағы  қоғамдық  пайдалы  іс-əрекеттің  сыбағалы 
салмағының артқандығында. Қазір ол қоғамға пайдасы мол бағытқа ие болып келеді. 

Қ.И.Садықов, А.Н.Иманбетов, Д.А.Құсайынов 
170 
Вестник Карагандинского университета 
Дені  сау  ұлт  қалыптастырамыз  десек,  жаңа  стадиондар  мен  спорт  кешендерін,  балаларға 
арналған  жəне  басқа  спорт  алаңдарын  салу  мен  ескілерін  жаңарту  арқылы  барлық  жастағы 
адамдардың  спортпен  шұғылдануына,  өздерінің  бойларын  сергек  ұстауына,  сөйтіп,  өмір  жастарын 
ұзартуына жағдай жасауы қажет. Сонда ғана елін сүйетін патриот тəрбиелей аламыз. 
 
 
Əдебиеттер тізімі 
1  2009–2010 оқу жылында Қазақстан Республикасының жалпы орта бiлiм беру ұйымдарында ғылым негiздерiн оқыту 
ерекшелiктерi туралы əдістемелік нұсқау хат. — Алматы: Жалын, 2009. — 8–10-б. 
2  Назарбаев  Н.Ə.  Қазақстан  халқының  əл-ауқатын  арттыру — мемлекеттік  саясаттың  басты  мақсаты. — Астана: 
Елорда, 2008. — 24–25-б. 
3  Мұхамеджанова Ұ.Ж. Дене шынықтыру пəнін оқыту əдістемесі: Оқу құралы. — Астана: Фолиант, 2007. 
4  Есмағамбетов З. Дене тəрбиесін өткізу жəне басқару. — Қарағанды: Арко, 2004. — 154–156-б. 
5  Бальсевич В.К. Физическое воспитание ребенка в семье // Физическая культура: восп., образов., тренир. — 1997. — 
№ 3. — С. 17–19. 
 
 
К.И.Садыков, А.Н.Иманбетов, Д.А.Кусаинов  
Патриотическое воспитание учащихся посредством  
внеклассных спортивных мероприятий 
В статье рассмотрены проблемы патриотического воспитания во внеурочное время посредством орга-
низации  различных  спортивных  мероприятий.  Доказана  эффективность  проведения  спортивных  ме-
роприятий во внеурочное время путем привития учащимся  патриотических чувств и любви к Родине. 
Вместе  с  тем  приведены  результаты  анкетирования  среди  учащихся,  которые  подтверждают  эффек-
тивность проведения спортивных мероприятий как средства патриотического воспитания.  
 
K.I.Sadykov, A.N.Imanbetov, D.A.Kusainov 
The patriotic up-bringing of the pupils by means  
of out-of-school sport events  
The problems of the patriotic up-bringing in the out-of-school time with the help of different sport events are 
considered in this article. The efficacy of out-of-school sport events are proved by instilling the patriotic 
senses and loving the country to the pupils. However the results of surveys among students are aduced and 
confirm the effiacy of organization of sport events as the methods of patriotic education.  
 
 
References 
1  Methodical letter of recommendation about peculiarities of studying scientific bases in the institutions of general education 
of the Republic of Kazakhstan on 2009–2010 sc., Almaty: Zhalyn, 2009, p. 8–10. 
2  Improvement of standard of living of Kazakhstan citizens — is the main aim of state policy. The message of the President of 
the Republic of Kazakhstan N.A. Nazarbayev, Astana: Elorda, 2008, p. 24–25. 
3  Muhametganova U.Zh. Method of teaching the subject Physical culture, Manual, Astana: Foliant, 2007. 
4  Yesmaganbetov Z. Conducting and management of Physical culture, Karagandy: Аrko, 2004, p. 154–156. 
5  Balsevich V.K. Physical culture: up-bring., educ., train., 1997, 3, p. 17–19. 
 
 
 
 
 
 
 
 

Серия «Педагогика». № 4(76)/2014 
171 
ЭТНОПЕДАГОГИКА 
UDC 378.14
 
N.Stanciu  
Indtitute of Romanian Languages, Bucharest, Romania  
(E-mail: nickstanciu@yahoo.com) 
Some notes about dragons in Slavic and Romanian cultures  
The following article includes notes on peculiarities in Slavic and Romanian cultures as , some motifs con-
cerning the dragons should demonstrate a broad area of common or similar representations in both types of 
cultures. Romanian ethnic territory is at the confluence of various languages, cultures and civilizations and 
Romanian culture shares many features with the Slavic cultures because of linguistic and cultural contact and 
the similar historical conditions under which they flourished. The issue of Slavic influence on Romanian cul-
ture has appealed to many researchers that have sought to explain the mystery of how a Romance culture sur-
vived in territory surrounded by Slavs. This work will thus offer a new approach to the study of the Romani-
an-Slavic and Romanian–Balkan relationship and we hope a synthetic and unified vision of their common el-
ements, and it will try to give some new ideas about an unresolved, debated, and contentious topic. 
Key words: teaching, dragons, Slavic, Romanian, similarities, mythology, common cultural inheritance.  
 
Romania’s geographical position nowadays, as an ‘oasis of Latinity in a sea of Slavs’(Tapon 2011:485) 
located ‘at the croassroad of civilisations’ (Boia 2010: 25)
 
favoured different influences along history on the 
Romanian culture in all its components (mentalities, customs, habits, linguistics), so that today it can present 
a different kind of Latinity (l’
altra latinita (Niculescu 2007:34), having the appeareance  of an immense 
‘leopard skin’, a palimpsest whose layers are slowly discovered by researchers. 
It is a common knowledge that the traditional Romanian culture particularly has preserved, due to using 
the Slavonic language as a religious language, a multitude of Slav elements and that a considerable number 
researchers have outlined the Slav influence as ‘the strongest of the old influences on the Romanian 
language’(Miklosich 1861, Bogdan 1894 , Mihăilă 1960,  Hristea1982,  Caraman 1983, 1997, Ionescu-Irimia 
1978, Poruciuc 2010) [1]. 
The cultural and antrolopogical dimensions of this influence were somewhat neglected, as the extent to 
which the identity profile of the Romanians was influenced on one side by using the Slavonic language as a 
religious language longer than the Latin (which turned the Romanian into a Romance language), and on the 
other side by becoming neighbour to several countries where Slav languages are spoken, by the circulation of 
a common framework of beliefs, legends, stories, motives, characters and mythological representations or the 
usage of similar or identical terms in cultures belonging to different families (Romance and Slav). 
This paper aims at researching a somewhat limited field, namely the one of common mythological 
characters for the Slav and Romanian cultures, looking into similarities and identical elements, changes in 
significance and name, specific conotations for the cultural spaces of contemporary Romania and its 
surroundings.  
Special attention was given to the linguistic components of mythology and to the importance of the 
language as a tool for expressing the culture, civilization, as a bearer of ethnicity, as well as the etnographic 
dimension of mythology in its diverse representations.   
The first characters which is worth looking into, especially due to the openness which creates 
scientifically wise is the Dragon. This motive circulates both in the entire Slav area, and in the Romanian 
culture, but its meanings, functions and representations are different. Ethymologically, the term used to occur  
starting with the Indo European  and old Slavic cultures, having the significance of dragon or snake. In 

N.Stanciu 
172 
Вестник Карагандинского университета 
Bulgarian culture the  dragon (Bg. 
zmej) is a winged being, with human or snake body, which spits fire or 
sometimes flies. Also, in the popular beliefs of the Bulgarians, these dragons (Bg. 
zmejove) are supernatural 
beings, which stand out by an extraordinary physical force. In the same space of popular legends the dragon 
is one-eyed, generally not badly intended with human beings, but rather a protector of a treasure or a flying 
being, which often falls in love with earthly females, and whose love is destroying as a curse. Paradoxically, 
in the Bulgarian popular legends, the dragon is married, has children, and a wife, a similar creature (bg. 
zmejca), represented as an extraordinarily beautiful woman.  
In Macedonian, the dragon (Mac
.
 
zmej, zmaj) appears in the popular stories, but its representations are 
limited to a supernatural creature or an evil human being. For the Slovene, Serbians or Croatians, the dragon 
is a fantasy character represented as a snake or dragon, to the Eastern Slavs it appears as a symbol of 
wisdom, in the Northern Slav area the meaning  of Russian and Ukrainian 
zmij (snake) is a classical demon, 
protective of the household, grains, crops. 
Unlike the Southern area where the character is anthropomorphous, for the Eastern and Northern Slavs 
the dragon is regarded in an old fashion, rather as a home protecting snake and agrarian demon.  
In Romanian, the definitions of the dragon [
zmeu] are very close to the Bulgarian ones, excepting its 
marital status. According to the Romanian dictionaries, the dragon [
zmeu]
 
is the fantasy character from 
stories, having a human face, hairy body and scaled tail, but the anthropomorphous representation is better 
outlined than the zoomorphous one (Rom. 
Zgripţor-griffin or griffon), while the anatomic details of the 
dragon or devil ancestor (hair, tail, scales) are nearly absent. As a fantasy character, the dragon is the 
impersonation of evil and the main opponent of the positive character (Rom. 
Făt-Frumos, Prince Charming 
or  Handsome Lad). The anthropomorphous dimension of the Romanian dragon is marked by its mundane 
activities (George Călinescu — a renowed Romanian critic in the history of Romanian literature — noticed 
the habits of a hunting passionate medieval knight)  and its love relations with earthly females.   
The Romanian dragon has very few of the typical dragon or snake, telling itself apart through its 
generalized anthropomorphous character and its different attitude towards people: some dragons help 
humans, while others are solely represented as malefic characters. In spells and curses in particular the 
dragon appears as an evil creature, sometimes together with its female counterpart (the she-dragon), not 
necessarily his wife. 
 
 
Very strongly and originally represented in the Romanian popular culture, tending to become ‘one of 
the fundamental myths in the Romanian culture’ (Călinescu 1982: 34) is the sense of Flying being, imaginary 
character which appears in the dreams of young girls, when they are prone to falling in love, causing them 
contradicting states of mind [2–15].  
The depiction of this youngster whose contours are still obvious in the popular literature will have been 
outlined in the cult model: Ion Heliade Rădulescu — 
Zburătorul (Heliade-Rădulescu, 1977),
 
Mihai 
Eminescu 
Luceafărul (Eminescu 1980).  
In this sense the dragon is powerfully humanized and till its playful representations there is only one 
step (
 
Cărtărescu, 2010)
.  
Undead supernatural creatures (Rom. 
moroi) were ‘human beings’, men or women who come to the 
world wearing a hood or a cap, with long spine-shaped tail, covered in hair, during day they seem to be nor-
mal people, but during night, their souls wander to meet others of their own kind at crossroads, while their 
body remains deep in sleep.  
These creatures  have a corespondent, the females-creatures which are very evil, killing children and 
sucking their blood. When one of these creatures dies its heart must be pierced with a stake, so that its soul is 
not able to leave the grave. It is also thought they have the ability to turn into animals, such as dogs or 
wolves. Generally, the ones who can turn into these creatures are children born with a skin on their head, 
which they afterwards swallow, children resulted from incest. The ghosts get out of the grave six weeks after 
their death, wander the earth during night and return in their graves when the morning comes.  
The meeting place is a symbolic one in the Romanian culture, namely the border or the crossroad and 
their game represents a flight in the sky, just like a dance over the church tours, at the night of Saint Andrew. 
The belief in the ghosts’ existence is old in the Romanian culture, being noted in one of Matei Basarab’s 
writings (14-th century).  
Every belief related to undead supernatural creatures from the Romanian culture is borrowed from the 
Slavs, especially from the Serbians. These creatures have as a correspondent the vampire or the mora. The 
sense of the word with ethimon in old Slav was of plague or epidemic, in several Slav languages is that of 
evil spirit, semidemonic creature, with a hard to tell appearance, which  comes during the night, sits on the 

Some notes about Dragons… 
Серия «Педагогика». № 4(76)/2014 
173 
human’s chests trying to suffocate them; braids the horses’ tails and manes; steals or changes children from 
cradles, or night butterflies who leave their bodies and wander around the world under various appearences. 
Similar to other undead supernatural creatures and having as a natural enemy the vampires, are the 
werewolves, fantastic animals with a wolf face, which according to the popular beliefs, come from dead un-
baptized children and eat the moon and sun. The word, present in almost all Slav languages and Romanian 
(vârcolac) seems to be a combination between the word 
volk — wolf and dlaka — hair colour, fur-suggesting 
the transformation into a wolf. (Ionescu-Irimia 1978: 125, Mihăilă 1960:39) 
A general characteristic of the beliefs regarding werewolves in the entire Slav area and in the Romanian 
mythology is that the main guilty for the sun and moon eclipses is the werewolf.  
For the Southern Slavs, the werewolf is synonimous to the vampire and it is interesting to notice that it 
is represented like the soul of an evil human being leaving his grave in order to take revenge on the ones 
alive, to kill or torture them [16–25].   
It has mixed traits, anthopomorphous and zoomorphous, but mainly zoomorphous. Among its character-
istics, the ones in the Bulgarian folklore are different, having the appeareance of a cyclope which has an eye 
as big as an egg on its forehead. Also, in the Bulgarian culture, werewolves can also be female, meaning that 
every kind of woman can become an werewolf.
 
 
For the Romanians, the werewolf has the essential characteristics we encounter at the Slavs, the sup-
posed genesis from a dead, unbaptized child and being responsible for the moon and sun eclipses, but it does 
not have the traits of a vampire. 
In the popular Romanian beliefs it is thought that the werewolf can tranform itself if the woman cook-
ing a polenta hits the paddle on the fireplace while if the women spin wool at night without a candle the 
wires help the werewolves climb to the moon.   
The fairies appear as characters in nearly all the cultures in Europe, but the Romanian representations 
have been influenced by the Slav beliefs. In a folkloric representation they appear as spirits, young girls 
which come in groups of 3, 5, 7, 9, or 12, outstandingly beautiful and dressed in white, wearing scales on 
their chests and bells to their feet, with their hair unbraided and flowered, with magical powers, flying in the 
sky over the trees and singing, playing the flute, bagpipe or violin, feeding themselves by flowers (Mihăilă 
1960:183, Ionescu-Irimia 1978:39) [26].  
They can appear under different names in the Romanian folklore, such as: Mândrele(the proud), 
Frumoasele(the beautiful), Zânele(the fairies), Sfintele(the saints), Milostivele(the merciful), Vrednicele(the 
worthy), Cinstitele(the honest), Împărătesele(the emperesses), Vântoasele(the windy), Maiestrele(the mas-
tery),  Fetele Câmpului(the daughters of the field). 
The Romanian fairies are ‘twin sisters’ of Serbian 
vila and  samovila. The term comes from the old 
Russian (Rassoha 2002:104)
 
and the belief in 
vila and samovila was common especially in Bulgaria, being 
imagined as an aquatic or sylvester divinity, a female demon soul resulted from the souls of murdered 
unburried girls, passionate about dance. Where they dance the grass stops growing. The places where they 
meet to dance are especialy near springs, at crossroads, in meadows, where they attract young men just like 
mermaids. If someone passes the place where they dance, they shall become ugly; if one lays in their hearth, 
their body shall be full of sores; if one hears their songs, they shall become deaf; if one answers their calls, 
they shall become mute. When they want to punish someone, the fairies carress and sing to them, lure them 
with pleasant dreams, dance with them and spin them thrice, and then start cursing, tying their tongue, mak-
ing them lose their minds. 
This name is associated to some areas in Bulgaria and to the powerful wind, the storm, strengthening 
the belief that fairies’ dance can cause vortices.  
The fairies or vilas have different representations for the Slav peoples (beneficial demon for the Serbi-
ans, some sort of nymph for the Slovene). Especially in Western Romania, the term 
vila was adopted, being 
considered as a female wind divinity similar to the fairies or windies, being used in imprecations addressed 
to children [27–39]. 
The Pentecosts are other supernatural creatures which are thought to bring disease in people’s souls. As 
a function, in many regions of Romania they are identified as fairies, the only difference being that they are 
pictured as ugly old ladies who wander around the Pentecost, only on Wednesday, 24 days before Pentecost. 
Just like the fairies, they fly around the sky, singing and dancing around springs and fountains, around cross-
es, at crossroads or in meadows, but only in the days marked as their own. In these days, no one has to work, 
because these creatures are vindictive, they can cripple, take someone’s eyes out or drive crazy those who 

N.Stanciu 
174 
Вестник Карагандинского университета 
fail to respect this interdiction. As a punishment they can also lift someone up in the air and drop them down 
to break their bones. They always come in groups of three. 
In what regards their origin, these girls are said to be originated in Alexandru Macedon’s time, they 
might even be the daughters of Emperor of Rusalim, the enemy of the Christians (Olteanu 2010:261, 
Ionescu-Irimia1978:174). The name of Pentecost holiday, which was also given to these supernatural crea-
tures which take on evil activities around this holiday, is borrowed from the Slavs (Old.Slavonic. 
rusalija, 
Scr. 
rusalja, Bg. rusalija, Slov. Ceh. Rus. Rusalka.), but it has an correspondent in Latin [ Rosalia]
 
The circulation of the imaginative representation means for the Pentecosts is not certain. For the Bul-
garians the habits performed in the Pentecost week are identical to the Romanian ones, but dancing is con-
sidered as a way to cure certain diseases, dances such as 
căluşari (horsemen) or floricica (little flower) hav-
ing a magic-ritual’s functions in the Southern part of the country and it was artistically represented in litera-
ture ( Marin Preda 1992: 214–217). 
Another evil spirit is 
samca, also called Avesta or devil’s wing. This is the representation of a cruel be-
ing, maybe the worst of all bad spirits, which shows itself to pregnant girls, whom it tortures and scares, be-
fore they give birth, leaving them distorted. If they don’t die, they, together with the born children, get a dis-
ease called samca, which manifests itself with shivers, nightmares and continuous weakness. Samca’s repre-
sentations are very diverse. She shows herself to pregnant women and babies during day or night, taking the 
form of a cat, dog, pig, hen, crow, frog or fly. As a protection agains this demon the new mom or the babies 
must wear some amulets around their necks, write the name of the Samca on the house walls or use spells. 
The origin of the name is Bulgarian (
senka) and this character can be seen by wizards born on Saturdays who 
are also able to kill her.  
The second name, 
Avesta, also existed in the Old Slavonic language and it is still preserved in the Ser-
bian and Bulgarian(
veštica- witch). 
Romanian culture shares with Slavic cultures a lot of features and those could be noticed at linguistic 
and cultural levels. We suppose that Slavic cultures left deep traces in the cultural identity of Romanian peo-
ple and there are many issues to be discovered. 
In Romanian and some Balkan cultures we can find evidences of common representation of dragons 
and their symbolism should not be analysed in isolation, but in connection with other cultures, which in dif-
ferent times and from various sources became parts of European and of  Balkan traditions. 
 
 
References 
1  Belaj Vitomir (2007). Hod kroz godinu pokusaj rekonstrukcije prahrvatskoga mitskoga svetonazora. — Zagreb: Matica.  
2  Beranova Marija. (2002). — Slované, Praha: Libri. 
3  Bogdan Ioan (1894). Însemnătatea studiilor slave pentru români, Bucureşti: Socec. 
4  Boia Lucian (2010). Romania. Borderland of Europe. Reaktion Books. 
5  Caraman Petru (1983). Colindatul la români, slavi şi la alte popoare: studiu de folclor comparat, Bucureşti: Minerva. 
6  Caraman Petru (1997). Studii de etnografie şi folclor, Iaşi: Junimea. 
7  Cărtărescu Mircea (2010). Enciclopedia zmeilor, Bucureşti: Humanitas. 
8  Ciauşanu Gh. F. (2001). Superstiţiile poporului român în asemănare cu ale altor popoare vechi şi noi, Bucureşti, Saeculum. 
9  Coman Mihai (1986).  Mitologie populară românească, Bucureşti: Minerva. 
10  Coman Mihai (1996). Bestiarul mitologic românesc, Bucureşti: Ed. Fundaţiei Culturale Române. 
11  Danilov Ilie  (2007).  Dicţionar de mitologie slavă, Iaşi: Polirom. 
12  Dixon-Kennedy (1998). Encyclopedia of Russian and Slavic Myth and Legend, Santa Barbara, Colorado, Oxford: Letra Libre. 
13  Eminescu Mihai (1980).  Luceafărul. Poezie. Proză, Bucureşti: Ion Creangă. 
14  Evseev Ivan (1997). Dicţionar de magie,demonologie, mitologie românească, Timişoara: Amacord. 
15  Ghinoiu Ion (2001). Panteonul românesc — Dicţionar. Bucureşti: Editura Enciclopedică. 
16  Gieyszitor Al. (1986). Mitologia Słowian, Warszawa: Wijadawnict artystyczne i Filmove. 
17  Gorovei Arthur (1915). Credinţi şi superstiţii ale poporului român, Bucureşti: Socec. 
18  Heliade-Rădulescu Ion (1977). Poezii. Proză, Bucureşti: Minerva. 
19  Hristea Thodor (1982). Sinteze de limba română, Bucureşti: Albatros.  
20  Ionescu-Irimia Anca. (1978). Lingvistică şi mitologie-contribuţii la studiul terminologiei credinţelor  populare ale slavilor, 
Bucureşti: Litera. 
21  Ionescu-Irimia Anca (2000). Mitologie slavă, Bucureşti: Lider. 
22  Mihăilă Gh. (1960).  Împrumuturi vechi sud-slave în limba română, Bucureşti: Editura Academiei. 
23  Miklošič Franc (1861).  Die Slavichen Elemente in Rumunischen, Vienna. 

Some notes about Dragons… 
Серия «Педагогика». № 4(76)/2014 
175 
24  Niculescu Alexandru (2007). L'altra latinità. Storia lingvistica del rumeno tra Oriente e Occidente. — Bologna: La musa 
critica, Editiori Fiorini, collava directta da Anna Maria Babbi. 
25  Olteanu Antoneta (2010). Dicţionar de mitologie. Demoni, duhuri, spirite. — Piteşti: Paralela 45. 
26  Paliga Sorin (1989). Zeităţi feminine ale basmelor româneşti: zână, Sânziene. Originea cuvântului şi a cultului profan,  
Limba română 38, 2: 141–149. 
27  Paliga Sorin (2006). Mitologia slavilor, Bucureşti: Meteor. 
28  Paliga Sorin & Teodor, Eugen S. (2009). Lingvistica și arheologia slavilor timpurii. Târgoviște Ș Cetatea de Scaun.  
29  Parczewski Mihal (1991). Origins of Slav Culture in Poland, Antiquity 65: 676–683. 
30  Poruciuc Adrian (1995). Archaeolinguistica. Bucureşti: Bibliotheca Thracologica, IX. 
31  Poruciuc Adrian (2010). Prehistoric Roots of Romanian and Southeast  European Traditions. Sebastopol, CA: Institute of 
Archaeomythology  
32  Preda Marin (1992). Moromeţii I–II, Bucureşti: Minerva. 
33  Рассоха I.N. (2002) Языческие религии и мифы народов мира, Харков: Торсинг. 
34  Schneeweis E. (2005). Verovanja i običaji Srba i hrvata, Zagreb: Tehnika kniga. 
35  Stoica S. (1982). Ethosul daco-geţilor, Bucureşti: Editura Universităţii. 
36  Stojanović Vasil (2007). Etnogeneza nastanka vlaha- Vlasi i balkanski narodi. — Negotin: Estetika. 
37  Taloş Ion (2001).Gândirea magico-religioasă la români. Bucureşti: Editura Enciclopedică.  
38  Tapon Francis (2011). The Hidden Europe, available online. — [ER]. Access mode: http://francistapon.com/Books/The-
Hidden-Europe/ 
39  Vulcănescu Romulus (1985). Mitologie română, Bucureşti: Ed. Academiei Române. 
 
 
Н.Станчу  

жүктеу/скачать 2,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: