Қазақстан рспубликасы ғылым және білім министрлігі

жүктеу/скачать 81,43 Kb.

бет	1/2
Дата	28.09.2022
өлшемі	81,43 Kb.
	#40642

1 2

Тақырып

ҚАЗАҚСТАН РСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Филология және көптілді білім беру институты

Академик С.Қирабаев атындағы қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

СӨЖ
Тақырып:

6В017 - "Қазақ тілі мен әдебиеті" мамандығы
2 курс
Орындаған: Тілеухан Айым 213 топ
Алматы 2022
Жоспар:

1.КІРІСПЕ

2.Педагогтің психофизиологиялық алғышарты

3.Психофизиологиялық алғышарттар

4.Индивидтік нышан

5.ҚОРЫТЫНДЫ

6.ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ:

Жалпы, педагогтің өз нысанында атқаратын міндеттемелері мен жүйелері өте көп,соның бірі ретінде біз педагогтің психофизиологиялық алғышарттарын ала аламыз.Ең алдымен қысқаша анықтама беріп өтіп кетейік:

Психофизиологиялық нышан дегеніміз-ғылыми тұрғыдан айтқанда жүйке жүйесінің кейбір анализаторлардың ерекшеліктері мен басқада та түрлі белгілері де туысынан пайда болады.Жалпы баланың бойындағы психологиялық және физиологиялық ерекше қабілеттерді жинақтайтын нысан.
Ал енді оның негізгі шарттарына және құрылымдық идивидтік тұстарына көшсек: Субъект құрылымының психофизиологиялық компонентін қарастыру негізінен педагогикалық іс-әрекет арқылы бірден екі қиындыққа тап болады.
Біріншісі, атап өтсем В.Д. Небылицын «қасиеттер арасындағы қатынасқа қатысты кез келген егжей-тегжейлі гипотезаларды құру жүйке жүйесі мен қабілеттері немесе тіпті олардың элементтері, шамасы әлі де мерзімінен бұрын;ол үшін жүйке жүйесінің қасиеттерін және қабілеттердің өзі туралы көбірек білу керек».
Екінші қиындық мынада:жеке тұлғаның белгілі бір психофизиологиялық көрсеткіштері мен мінез-құлқы, оның мінез-құлқы арасындағы эмпирикалық түрде анықталған тәуелділікті байқамау мүмкін емес.
Мүмкін, бұл қиындықтарды жеңу адамның жоғары жүйке қызметі түрінің кейбір күрделі психофизиологиялық көрсеткіші мен оның мінез-құлықтағы, белсенділіктегі ең ықтимал көрінісі арасындағы ең жалпы байланысты орнатудан тұрады. Сонымен қатар, функционалдық-мінез-құлық мәселесі, оны қалай атауға болады, операциялық сенімділік жоспарына ауыстырылады. Бұл «оңтайлы жұмыс параметрлерінің тұрақты сақталуын» болжайды және белгілі бір шекте уақыт кезеңдерінде және барған сайын күрделі және өзгеретін ортада педагогикалық қызмет осы көрсеткішпен сипатталатыны анық.
Сұраққа жауап, қандай психофизиологиялық көрсеткіштер әсер етуі мүмкін?
Әрине мұғалімнің субъективті іс-әрекетінің сипаты және осы тұрғыда темпераменттің негізгі қасиеттерінің сипаттамасы негізінде Б.Қ. Мерлиннің ұстаздық физиология өз әсерін тигізеді дегенін жауап ретінде ала аламыз.Белгілі болғандай, мұндай қасиеттер: сезімталдық,реактивтілік, белсенділік, реактивтілік пен белсенділіктің қатынасы, жылдам реакциялар, пластикалық немесе қаттылық, эмоционалды қозғыштық, экстраверсия немесе интроверсия. Мұндай көрсеткіштер эмоционалдық тұрақтылық немесе невротизм болуы мүмкін; аналитикалық немесе синтетикалық қабылдау түрі; өрістік дербестік немесе когнитивтік стильді анықтайтын тәуелділік және жалпы сипаттама болса да темперамент типі мінез-құлықтағы жоғары жүйке әрекеті түрінің күштілік тұрғысынан көрінісі ретінде - әлсіздік, тепе-теңдік - теңгерімсіздік, процестерді теңестіру жылдамдығы қозу және тежеу. Сонымен қатар, жоғары жүйке қызметінің қасиеттері, ең алдымен, қызмет стиліне әсер етеді, әсіресе мұғалімнің жеке стиліне қатысты.
Айта кетейік,осы тұста жүргізілген зерттеулердің (ұстаздық негіздік зерттеу) негізінде мұғалім іс-әрекетінің тиімділігі және оның субъектісі ретінде оның денсаулық жағдайының жайлы жағдайы мыналарды қамтамасыз етеді деп болжауға болады:

Құрылымға кіретін барлық функциялар бойынша интеллектуалды дамудың оңтайлы деңгейі (жас көрсеткіштері бойынша) – мнемоникалық, логикалық, сенсорлық-перцептивті және назар аудару (Б.Г. Ананьев бойынша);

Дифференциацияның жоғары қарқыны бар синтетикалық, біртұтас, өрістік тәуелсіз когнитивтік стиль (Г.А. Берулава);

Ойлаудың икемділігі мен конвергенциясы; белсенділік, реакцияның жоғары жылдамдығы, лабильділік, амбиваленттілік;

Эмоционалды тұрақтылық, өзін-өзі реттеудің жоғары деңгейі.

Бұл көрсеткіштер бейімділік, алғышарттар ретінде әрекет етеді және адамның кәсіби жарамдылығын анықтау үшін диагностиканың объектісі бола алады.Ал ендігі ой мен нәтижелік көзқарасты педагогтердің негізгі жүйелік істеріне аударсақ:

Бақылау жұмысын жазу нәтижесінде екі тарауда көрсетілген бірнеше негізгі ұғымдар, бөлімдер, теориялар қарастырылды. Бірінші тарауда оқу-тәрбие үдерісі субъектісі ұғымының өзі талданып, пән категориясының жалпы сипаттамасы, сонымен қатар оқу үдерісі субъектілерінің өзіндік ерекшеліктері айқындалды.Екінші тарауда «мұғалім педагогикалық іс-әрекеттің субъектісі ретінде» тақырыбы қарастырылады.
Тәрбие процесінің субъектілері таным субъектісіне, іс-әрекетіне, жалпы өміріне тән жалпы қасиеттермен де, оқу процесінің субъектілері ретіндегі оларға тән қасиеттермен де сипатталады, олардың ерекшеліктері ашылады.
Педагогикалық психология дәстүрлі түрде мұғалімнің кәсіби рөлінің маңыздылығына мән беретін, оның функцияларын, қабілеттерін, дағдыларын қарастыратын, оған қойылатын талаптарды және қоғамда қалыптасқан әлеуметтік күтулерді талдайтын арнайы бөлімді – «мұғалім психологиясын» қамтиды ол А.К.Марков: «Мамандықтар – қоғамға қажетті іс-әрекеттің тарихи түрде пайда болған нысандары, оны орындау үшін адамда білім мен дағдылардың жиынтығы, тиісті қабілеттер мен кәсіби маңызды қасиеттер болуы керек».

Шын мәнінде, ұстаз – ұрпақтар арасындағы дәнекер, қоғамдық-тарихи тәжірибені жеткізуші.

Педагогикалық іс-әрекеттің жеке субъектісі ретінде әрекет ете отырып, мұғалім сонымен бірге әлеуметтік субъект – әлеуметтік білім мен құндылықтарды тасымалдаушы болып табылады. Осыған байланысты мұғалімнің субъективтік сипаттамалары әрқашан аксиологиялық (құндылық) және танымдық (танымдық) жазықтықты біріктіреді. Бұл ретте екіншісі екі жоспарды қамтиды: жалпы мәдени және пәндік-кәсіби білім. Жеке субъект ретінде мұғалім әрқашан жеке психологиялық, мінез-құлық және коммуникативті қасиеттердің барлық алуан түрлілігіндегі тұлға болып табылады.Оны мен Е.А.Климов зерттеулерінде яғни,Климов мамандықтардың барлық алуан түрлілігі адамның қоршаған табиғат әлеміне, адамдарға, техникаға және т.б. қатынасының схемалары арқылы ұсынылған. Ол кәсіптерді талдау үшін ұсынған әдіс оларды еңбек затына, оның мақсаттарына, іс-әрекет сипатына, еңбек құралдарына және оның шарттарына қарай жіктеуге мүмкіндік береді. Еңбек пәні бойынша барлық кәсіптер биономиялық (табиғат), техникалық (технологиялық), сигономикалық (белгілер), артономикалық (көркем бейнелер) және әлеуметтік (адамдардың өзара әрекеттесуі) болып бөлінеді. Е.А. Климов кәсіби қызметтің бес схемасын анықтайды: «Адам – Табиғат», «Адам – Техника», «Адам – Белгі», «Адам – Бейне», «Адам – Адам». Мұғалім мамандығы «Адам-Адам» түріне жатады.
Е.А.Климовтың пікірінше, кәсіптің бұл түрі келесі адами қасиеттермен анықталады: адамдармен жұмыс істеу барысында үнемі жақсы денсаулық, қарым-қатынасқа қажеттілік, өзін басқа адамның орнына ойша қоя білу, ниетті тез түсіну. , басқа адамдардың ойы, көңіл-күйі, адамдар арасындағы қарым-қатынасты тез түсінеді, көптеген және әртүрлі адамдардың жеке қасиеттері туралы білімді есте сақтау және есте сақтау жақсы және т.б. Бұл кәсіби схеманың адамы сипатталады: жетекшілік ету, оқыту, тәрбиелеу, «адамдардың әртүрлі қажеттіліктеріне қызмет ету үшін пайдалы әрекеттерді жүзеге асыру»; тыңдау және тыңдау қабілеті; кең көзқарас; сөйлеу (коммуникативтік) мәдениеті;
«Ақыл-ойдың психологиялық бағыттылығы, адамның сезімдерінің, ақыл-ойының және мінез-құлқының көріністеріне, оның мінез-құлқына, оның ішкі әлемін ойша бейнелеуге, нақты үлгілеуге және оған өзінің немесе басқа, таныс емес, қабілеттерін байқау. тәжірибеден»; «адам әрқашан жақсы бола алады деген сенімге негізделген адамға дизайндық көзқарас»; эмпатия жасау қабілеті; бақылау; «жалпы халыққа қызмет ету идеясының дұрыстығына терең және оптимистік сенім»; стандартты емес жағдайларды шешу; өзін-өзі реттеудің жоғары дәрежесі ретінде белгіленеді.
Педагог тұлғасының маңызды кәсіби маңызды сапасы – әлеуметтік-психологиялық толеранттылық. Жалпы педагогикалық қарым-қатынастың тиімділігі, сонымен қатар мұғалімнің оқушы тұлғасын білуінің тиімділігі көп жағдайда осы сапаның дамуына байланысты. Көбінесе педагогикалық қарым-қатынас процесінде оң нәтижеге қол жеткізілмейді, тіпті жеке тұлғаның қатал қарым-қатынасы, мұғалімнің әңгімелесушінің позициясын ұстанбауы, басқа адамға қарым-қатынас жасай алмауы салдарынан сыни, конфликті жағдайлар туындайды. ашық пікірмен, яғни жеке меншік ретінде толеранттылықтың дамымауымен байланысты.Сондықтан да педагогтік нысанның негізі ретінде оның басты алғышарттары орын алады.
Енді психофизиологиялық дегенімдей оны мен психогенетикалық жүйемен байланыстыра негізгі алғышартты жүйе ретінде алдым.
Психогенетикалық (микроорталық) фактор – бұл жеке тұлғаның ең жақын ортасының: жанұя, оқу, еңбек ұжымы, бейресми топ және т.б. толеранттылықтың қалыптасуы мен көрінуіне әсер ету.
Биогенетикалық фактор арқылы толеранттылықтың қалыптасуы мен көрінуіне жеке тұлғаның психофизиологиялық ерекшеліктерінің, гормоналды жағдайының әсерін түсінеміз. Жынысына, жасына және темпераменттік ерекшеліктеріне байланысты толеранттылық көрінісінің ерекшеліктері туралы айтып отырмыз. Толеранттылық адамның қасиеті ретінде «адам – адам» типіндегі барлық кәсіптер үшін кәсіби маңызды қасиет болып табылады.Мұғалімнің тұлғалық қасиеттерінің құрылымында ол ерекше орын алады, өйткені ол мұғалімнің оқушы тұлғасын білуінің нәтижелілігімен, педагогикалық қарым-қатынас пен белсенділік өнімділігімен байланысты.
Сонымен қатар, әлеуметтік-психологиялық толеранттылықтың қалыптасуының өзін педагогикалық іс-әрекеттің нәтижелілігінің бір көрінісі ретінде қарастыруға болады, өйткені бұл әрекеттің түпкі нәтижесі оқушы тұлғасында психологиялық ісіктердің қалыптасуы болып табылады.
Субъективті факторлардың құрылымына мыналар кіреді: 1) бағдар түрі, 2) қабілет деңгейі және 3) құзыреттілік, оған: арнайы педагогикалық құзыреттілік, әдістемелік, әлеуметтік-психологиялық, дифференциалды психологиялық, аутопсихологиялық құзыреттілік жатады. Бұл фактор құрылымының үш негізгі құрамдас бөлігі айқын: жеке, жеке (немесе жеке педагогикалық) және кәсіби білім мен дағдылар, т.б. қалыптасуына қосқан үлесі жетекші болып саналатын ғылымдардың пәні (педагогика, әдістеме, әлеуметтік және дифференциалды психология) және өзін-өзі дамыту деңгейімен анықталатын кәсіби құзыреттілік. Бұл жерде құзіреттіліктің өзін саралау және оның аутопсихологиялық құзыреттілік сияқты маңызды деңгейін бөлу маңызды.Ол әлеуметтік интеллект концепциясына негізделген, «тұрақты, жауап беру ерекшеліктеріне және әлеуметтік тәжірибе жинақтауға негізделген, өзін, сондай-ақ басқа адамдарды және қарым-қатынасты түсіну және тұлға аралық оқиғаларды болжау қабілеті» аутопсихологиялық құзыреттілікпен корреляцияланады.
Қазіргі кезде педагогикалық қабілеттер концепциясын Н.В. Кузьмина және оның мектебі - ең толық жүйелі түсіндіруді талап етеді.
Біріншіден, бұл тұжырымдамада барлық педагогикалық қабілеттер педагогикалық жүйенің негізгі аспектілерімен корреляцияланады.
Екіншіден, олар барлық бұрынғылардан айырмашылығы «педагогикалық қызметтің объектісіне, процесіне және нәтижелеріне ерекше сезімталдықтың көріністері ретінде анықталады.
Үшіншіден, олар осы сезімталдықтың қандай да бір құрылымдық ұйымымен ғана емес, олардың жиынтығымен, тұтастығымен ұсынылған.
Төртіншіден, педагогикалық қабілеттердің деңгейі көрсетіледі.
Бесіншіден, бұл интерпретация бір жағынан жалпы және арнайы педагогикалық қабілеттердің, екінші жағынан арнайы педагогикалық және басқа арнайы қабілеттердің арасындағы байланысты анықтайды.Бұл көзқараста, басқалары сияқты, педагогикалық іс-әрекет субъектісінің педагогикалық іс-әрекетте қалыптасып, дамытылатын қабілеттері оның табыстылығын көбіне айқындайтыны баса айтылады.
Сонымен, мұғалімнің кәсіби іс-әрекетінің психологиялық-педагогикалық құрамдас бөліктерін талдау педагогикалық іс-әрекет өнімділігінің мұғалімнің кәсіби мотивациясының күші мен құрылымына тәуелділігін анықтады. Осыған байланысты мұғалімнің оқушы тұлғасы туралы білімінің жетістігі көбінесе мотивациялық компонентпен анықталады деп жоғары ықтималдықпен болжауға болады.

жүктеу/скачать 81,43 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2