Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
Нөлдік жэне балама жорамалдар. Жорамалды тексеру
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нөлдік жэне балама жорамалдар. Жорамалды тексеру
міндеттері. Мәнділік деңгейі Жорамалдарды тексеру кезінде колданылатын терминологиялармен таны- сайык. Н0 — нөлдік жорамал (скептиктің жорамалы) — бүл салыстырылып отырган тандамалар арасында айырмашылык жок деген жорамал. Скептиктің ойынша зерттеу нәтижесінде алынган тандама багаларынын арасындагы айырмашы лык кездейсок болган деп есептеледі. #! — балама жорамал (оптимистің жорамалы) бұл салыстырып отырған тандамалар арасында айырмашылык бар деген жорамал. Оптимистің ойынша тандама бағаларының арасындағы айырмашылык объективті себептерден ту- ған жэне ол бас жиынтықтардың айырмашылығына сәйкес деп есептейді. Жорамал Жорамалды үсынушының позициясы Н0 - нөлдік Бақыланған айырмашылык кездейсоқ /У, - балама Бақыланған айырмашылык шынайы және олар объективті себептерден туындайды Егер салыстырылатын тандамалардың элементтерінен Н0 дұрыс болғанда таралу заңы белгілі кандай да бір шаманы (критерий) кұрай алатын болсак, онда статистикалык жорамалды тексеру жүзеге асырылады деп саналады. Олай болса, бұл шама үшін сенім интервалын көрсетуге болады, ал бұл интервалға Рд ыктималдықпен оның мәні дәл түседі. Бұл интервалды критикаяық аймак, деп атаймыз. Егер критерийдің мәні критикалық аймакка түссе, онда Нп жора малы қабылданады. Ал, кері жағдайда Я, жорамалы қабылданады. Медициналык зерттеулерде / >д = 0,95 немесе / >д= 0,99 мәндері колданыла- ды. Ал бұл мәндерге а = 0,05 немесе а = 0,01 мәнділік деңгейлері сәйкес келеді. Статистикалык жорамалдарды тексеру кезінде (а) мәнділік деңгейі деп дұрыс нөлдік жорамалды жоққа шығару ыктималдыгын айтады. Байкап отырсаңыз статистикалык жорамалды тексеру процедурасының мәні айырмашылыктардың жоктығын растауға емес, керісінше оларды табуға бағытталған. Егер айырмашылықтар болмаса, онда есептелген мән 95% немесе 99% ыктималдыкпен берілген шекарада жатар еді. Ал егер критерийдің мәні критикалык аймакка түссе, онда Н0 жорамалы дұрыс деуге ешкандай негіз жок. Бұл мүмкін болатын мына екі себептің бірінен деп айта аламыз. 1. Тандама көлемі олардың айырмашылығын аныктауға жеткіліксіз, яғни кішкентай. Сөз жоқ, тәжірибені жалғастырсаныз оң нәтиже алуыңыз мүмкін. 2. Айырмашылык бар. Бірак олар соншалыкты аз болғандыктан практика- лык мәні жоқ. Бұл жағдайда практиканы жалғастырудың мағынасы жоқ. Енді медициналык зерттеулерде колданылатын статистикалык жорамал- дарға көшейік. 3.6. ДИСПЕРСИЯЛАРДЫҢ ТЕҢДІГІН ТЕКСЕРЕТІН ЖОРАМАЛ. ФИШЕРДІҢ Ғ -КРИТЕРИЙІ Кейбір клиникалык зерттеулерде он нәтижелі эсер жөнінде зерттеліп отыр- ған параметрдің шамасы ғана емес, оның турақтануы, ауыткуының кемуі растайды. Бұл жағдайда екі бас дисперсияны тандама зерттеудің нәтижелері бойынша салыстыру кажеттілігі туады. Бұл мәселе Фишер критерийі көмегімен шешіледі. |