Нуклеозидтер және нуклеотидтер, олардың фосфорлы туындылары

43 
қышқылы (ГМФ) 
гуанил қышқылы 
фосфор 
қышқылы 
(ГДФ) 
фосфор 
қышқылы(ГТФ) 
Урацил 
уридин 
Уридинмонофосфор 
қышқылы (УМФ) 
уридил қышқылы 
уридинди-
фосфор 
қышқылы 
(УДФ) 
уридинтри- 
фосфор 
қышқылы(УТФ) 
Тимин 
тимидин 
тимидинмонофосфор
қышқылы (ТМФ)
тимидил қышқылы 
тимидинди- 
фосфор 
қышқылы(ТДФ) 
тимидинтри-
фосфор 
қышқылы 
(ТТФ) 
Цитозин 
цитидин 
цитидинмонофосфор
қышқылы (ЦТФ) 
цитидил қышқылы 
цитидинди- 
фосфор 
қышқылы
(ЦДФ) 
цитидинтри- 
фосфор 
қышқылы 
(ЦТФ) 
Мононуклеотидтер (негізінен, АМФ) тек нуклеин қышқылдарының құрамында ғана 
кездеспейді, сонымен қатар көптеген ферменттердің коферментінің құрамына кіріп, көптеген 
ферменттердің түзілуіне қатысады.
Нуклеотид туындыларының маңызы: 
1. Олар энергия көзі болып табылады, себебі екі фосфор қышқылының қалдығы 
нуклеотидке макроэргиялық байланыспен байланысқан (~), осы байланыс үзілгенде 29-39 
кДж/моль энергия бөлінеді, АТФ әмбебап химиялық энергия көзі болып табылады, ал басқа 
нуклеозидтрифосфаттар белгілі бір процестер үшін ғана энергия көзі бола алады, мысалы, УТФ 
– көмірсулар, ЦТФ - липидтер, ГТФ - белок синтезінде энергия көзі ретінде пайдаланылады.
ÀÒÔ 
ÃÒÔ ñèí òåç áåëêî â
ÓÒÔ ñèí òåç óãëåâî äî â
ÖÒÔ - ñèí òåç ëèï èäî â
2. Олар фосфор қышқылының көзі, фосфор қышқылы фосфорлану процесіне жұмсалады.
3. Пирофосфат бөлінгенде олардан циклды нуклеотидтер түзіледі. Олар клеткаға 
гормондардың хабарын жеткізіп тұрады.

44 
13.Аденил жүйесі, құрылысы, маңызы.  
Тірі организм үшін аденил жүйесінің маңызы өте зор (АМФ, АДФ, АТФ). АТФ энергияны 
аккумуляциялауда басты орын алады. Көмірсулар, липидтер, белоктардың ыдырауы кезінде 
бөлінген энергия осы қосылыстың синтезіне жұмсалады.
АТФтың ферментативті ыдырауы энергия бөліну арқылы жүреді: 
ÀÒÔ
ÀÒÔ-àçà
ÀÄÔ + Í
3
ÐÎ
4
+ ýí åðãèÿ (33 êÄæ)
ÀÌ Ô + Í
4
Ð
2
Î
7
+ ýí åðãèÿ (ÇÇêÄæ)
АТФ синтезі керісінше энергияны сіңіру арқылы жүреді. 
Ñèí òåç æå ÀÒÔ èäåò ñ ï î ãëî ù åí èåì ýí åðãèè:
ÀÒÔ + Í
2
Î
1. ÀÄÔ + Í
3
ÐÎ
4
+ 33 êÄæ 
2. ÀÌ Ô + ÀÌ Ô
2 ÀÄÔ
Көмірсулардың, липидтердің, белоктардың биологиялық тотығуы кезінде бөлінген энергия 
АТФ-тың АДФ-тан синтезделуіне жұмсалады. Осы реакцияны тотығудан фосфорлану (1-
реакциясы) деп аталады; АТФ-ты қайта фосфорлау реакциясы арқылы да синтездеуге болады. 
Ол реакцияны аденилаткиназа ферменті катализдейді. Субстраттан фосфорлану реакциясы 
арқылы да АТФ молекуласын синтезделеді.

жүктеу/скачать 1,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: