Матаса байланысқан сөз тіркесі
жүктеу/скачать 273,99 Kb.
|
Көркем мәтінге лингвистикалық талдауОрындааған: Себекова Г Кезiнде академик Л.В. Шерба мектептер мен гимназияларда әдебиет пәнінін оқытудың жайына көңілі толмай, өз сабақтарында әдебиет талдаудың жаңа әдіс-тәсілдерін қолданған едi. Оны өзі былай: «Әдеби шығарманың идеялық және сонымен байланысты эмоционалдық мазмұнын бейнелейтін тілдік кұралдарды ашып көрсету»,- деп түсіндіреді. Оның пiкiрiнше, көркем мәтінді талдау әдістемесін тiлшiлер де, әдебиетшілер де бiрдей дәрежеде меңгеру керек. «Көркем шығарманы тану үшін тар тілдік шеңберде қалуға да, немесе тек интуицияға сүйеніп шығарманың идеясы туралы жайдақ пiкiр айтуға болмайды.Көркем туындыны толық, терең әрi жан-жақты түсіну оны талдаудың түр-түрін жетік меңгерiп, оларды жоғары мәдениеттiлiкпен ғылымдық сапада жургiзудi керек етеді. Олардың қай-қайсысында да зерттеушiнiң алдына әдеби шығарманың шынайы, көркем табиғатын тану мақсаты койылады. Көркем әдебиет сөз арқылы жасалады. Көркем ойды бейнелейтiн тiл кұралдарынын эстетикалық-қасиетiн ашу, сыры мен сынын түсiну бағытында аз жұмыс iстелген жоқ. Оның алғашқы қадамдары көрнекті орыс ғалымдары А.А. Потебня. С.М. Шерба, Г.О.Винокур, В. Виноградов еңбектерiнен басталады. Көркем мәтiн аяқталған, бiртұтас күрделi құрылым ретінде қаралады. Оның эстетикалық тұрғыдан ұйымдасқан тiлдiк формасы мәтіннің идеялық-көркемдік бейнесiн бейнелейдi. Курстың мiндетi осы біртұтас күрделi кұрылымды талдап тусiндiру, оның ұйымдасу механизмiн ашу. Бұл мiндет мәтінді тілдік және тiлдiк стилистикалық талдаулар арқылы жүзеге асады. Тiлдiк талдау - талдаудың ең қарапайым түрі. Оның мақсаты - көркем мәтінде пайдаланылған, әдеби шығарманы дұрыс ұғынуға тiкелей қатысы бар тiлдiк тұлғалардың мән-мағыналары мен қолданылу жағдайларын ашып беру. Бұл әдеби туындыны дұрыс әрi толық түсiнуге көмектеседі. Тілдік талдаудың алғашқы сатысы : ол тілдік түсініктеме беру деп аталады. Тілдік түсініктеме арқылы мәтіндегі сөздердің грамматикалық тұлғалардың сыр-сипаты ашылады. Қолданыстан шығып кеткен, көнерген сөздер немесе диалектілердің , не жаргон сөздердің, кәсіби сөздер мен тіркестердің мән-мағыналары анықталады. Тілдік талдау өзінің сипаты, тереңдігі, ауқымы жағынан әр алуан болып келеді. Тілдік талдаудың негізгі объектісі - шығарманың сөздік құрамы. Сөздік құраммен жұмыс жазушы қолданған сөздердің мағынасын ашып, айқындау үшін қажет. Себебі, сөз мағынасы тілдің ең өзгергіш бөлігі, ол оқушыға түсініксіз болса, мәтінді түсіндіруге де қиындық тудырады.
жүктеу/скачать 273,99 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|