Саяси ілімдер тарихының пәні, оны оқыту міндеттері
-билет. Саяси теория мен саяси өмірдегі сталинизм
жүктеу/скачать 444,75 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 70-билет. Т. Джефферсонның халық егемендігі идеясы
| 69-билет. Саяси теория мен саяси өмірдегі сталинизм
Сталинизм Кеңес Одағының саясатын басқару құралдарын жүзеге асырды. Ол марксизм-ленинизмге негізделген. Сталинизм саясатына мемлекетте тоталитарлық полицияны құру; жылдам индустрияландыру; социализм теориясы; оппозицияны жою; ауыл шаруашылығын ұжымдастыру; басым идеологияның күшеюі; жеке тұлғаға табыну және Кеңес Одағы халықтарының Коммунистік партияның мүдделеріне бағыну, жетекші сталинизм кірді. Сталиндік режим қоғамға және коммунизмге қауіп төндіретін нәрселерді күштеп тазартты. Сталинизм сонымен қатар діни қудалаумен және этникалық тазарту арқылы күштеп жер аударумен де суреттелді. Роберт Сервис сияқты кейбір тарихшылар Сталиндік саясатты аштықтың себебі деп айыптады, ал басқа тарихшылар мен ғалымдар бұл пікірмен келіспейді. Дамуды жеделдету үшін ресми түрде дамыған коммунизм Кеңес Одағында индустрияландыру, Кеңес Одағының батыс елдерінен экономикалық жағынан артта қалуымен және социалистік қоғамға коммунизмнің ішкі және сыртқы жауларынан туындайтын қиындықтармен күресу үшін өнеркәсіп қажет екендігімен ерекшеленді. Жеделдетілген индустрияландыру ауыл шаруашылығының жаппай ұжымдастырылуымен және көптеген шағын ауылдарды өнеркәсіптік қалаларға айналдырған жедел урбанизациямен қатар жүрді. Индустрияландырудың дамуын жеделдету үшін Сталин шетелден жұмыс күші мен идеяларды әкелді. Батыс Еуропа, АҚШ секілді елдер тәжірибесі мен жұмысшылары, прагматикалық бірлескен кәсіпорын құру, ірі американдық компаниялармен келісім-шарттар мемлекет бақылауындағы экономикалық салалардың негіздерін дамытуға көмектесті. 70-билет. Т. Джефферсонның халық егемендігі идеясы Томас Джефферсон (1743-1826) өз дәуірінің атақты замандастары сияқты философиямен айналысуды мемлекеттік және қоғамдық қызметтегі үлкен белсенділікпен біріктірді. Өзінің ең ірі туындысын туған штаты Виргинияның мемлекеттік құрылысы мен тарихына арнады («Виргиния штаты туралы ескертпелер», 1775), ал ең белгілі шығармасы АҚШ-тың «Тәуелсіздік» декларациясы (1776) болып табылады. Ол шығу тегі жағынан провинциалдық плантатордың баласы. Джефферсон саяси мансаптың барлық баспалдақтарынан табысты түрде өтті: қарапайым үйренуші заңгерден және графтық иелігіндегі милиция шенеунігінен штат губернаторына дейін, ал кейін елдің президентіне дейін өсті. Оның саяси көзқарастарының эволюциясы радикалды, ал кейде утопиялық бағдарламалардан шектеулі либералдық принциптерге дейін өзгерді. Ағарту ісі мен еркін ойлауды насихаттаудағы Джефферсонның сіңірген еңбегі елеулі. Ол діни «Еркіндікті бекіту туралы» заңының авторы (1777), американдық философиялық қоғамның президенті, өзінің жеке сәулеттік жобасы бойынша Виргиния штатында құрылған университеттің қамқоршысы болды. Ол қоғамдық оқытуды (бастауыш мектептен университетке дейін) адамның табиғи құқығы мен халықтың өзін-өзі басқару құқығы тәрізді демократиялық республиканың ажырамас атрибуты деп есептеді. Т. Джефферсонның ойынша нағыз президент «халыққа пайда әкелу үшін сайланған, халық тарапынан бақыланып отыратын, күрделі мемлекеттік машинаның жұмысына көмектесетін, заңмен тағайындалған өз халқының басты шенеунігі» ретінде сипатталады. «Виргиния штаты туралы ескертпелерде» Джефферсон Америкадағы болашақ демократия туралы мәселелерге байланысты өз пікірін білдіреді. Ол адамзат барлық құқық пен биліктен өзіне керегін алады деп үміттенді, сонымен бірге халық еркіндігін сақтай отырып, заң шығарушы, атқарушы және сот билігі мекемелеріндегілерге толық сенімділіктен сақтандырды. Джефферсон бір сөзінде: «жуық арада бұл елде де сыбайлас жемқорлық өкіметті қамтиды және халықтың негізгі бөлігіне таралады. Атлант мұхитының екі жағалауындағы адамдардың жаратылысы бірдей және белгілі бір жағдайлардың ықпалын бірдей бойына сіңіре алады. Бізді жаулап алмай тұрғанда сыбайлас жемқорлық пен тираниядан сақтанатын мезгіл жетті» деген болатын. Діни наным-сенім еркіндігіне деген құқықты қорғай отырып Джефферсон оны табиғи құқықтардың қатарына жатқызады. Мемлекеттің қызметі мен ұйымдастырылуындағы республикандық принциптер, оның пікірінше, жүйелі түрде барлық деңгейлердің өн бойын қамтып өтуі тиіс: ол федерацияның (сыртқы және жалпы федералдық саясат мәселелері бойынша), штаттың (азаматтарға қатынасы бойынша), сондай-ақ округтың, ауданның және жекелеген елді мекендердің (барлық жергілікті маңызды мәселелер бойынша) қызметі мен ұйымдасуын қамтиды. Барлық әділ билік пен оны тасымалдаушылардың (көпшілік, азшылық, жекелеген тұлғалар) шығу тегі жөнінде Юммен пікір таластыра отырып, Джефферсон көпшіліктің басқару принципін қатаң ұстанды. Оның пікірінше, демократиядан келген кеселдің емі онан да кең демократияландыру болып табылады, өйткені әділетсіздікті халықтан гөрі билеуші азшылықтан көбірек күтуге болады. Өмірінің соңғы жылдарында Джефферсон байлық пен дәреженің дәстүрлі аристократиясы білім мен қабілеттің табиғи аристократиясына орын босататындай мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру қажеттілігі туралы ойға келді. жүктеу/скачать 444,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|