Қ азақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 82,7 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мектеп жасына дейінгі балалардың эстетикалық тәрбиесінің негіздері Әдістеме
- Эстетикалық тәрбие мен білім берудің мақсаты
- Эстетикалық тәрбиенің мазмұны
- Эстетикалық дамумен білім беруді ұйымдастыру формалары
- Эстетикалық тәрбие әдістері
| Эстетикалық даму - айналадағы әлемнің, өнердің сұлулығын көруге және оны жасау қабілеттерін дамыту. М.Н. Зубарева мектеп жасына дейінгі балалардың эстетикалық дамуының келесі өдеңгейлерін белгілейді.
Алғашқы деңгейде 3-4 жастағы бала суретте көрсетілген затты таныған жағдайда эмоционалды түрде қуанады. Бағалаудың мақсаты - бұл объективті немесе күнделікті (ашық хатты таңдадым, өйткені «мұндай үй жок», «себебі бұл қайық, сіз отыра аласыз», «бұл алма, бұл дәмді»). Екінші деңгейде 5 жасқа толған бала тек көріп қана қоймай, сонымен бірге суретті тартымды ететін қарапайым эстетикалық қасиеттерді қабылдайды. Суреттегі әдемі түстерге, бейнеленген заттар мен құбылыстардың үйлесімділігіне қарап балалар қарапайым эстетикалық ләззат ала алады. Үшінші деңгейде 6-7 жастағы балалар бейнеленген құбылыстың сыртқы белгілеріне қарағанда көп нәрсені кабылдауға мүмкіндік береді. Бала көркемдік кескіннің ішкі сипаттамасын түсіне бастайды. Мектеп жасына дейінгі балалардың эстетикалық тәрбиесінің негіздері Әдістеме:Тұжырымдамалар, теориялар, ұсыныстар Жалпы:Эстетика теория туралы тамаша идеялар Жеке: Арнайы шындықты білу және танудың көркемдік қызметі Адамды эстетикалық тәрбиелеу туралы белсенділік - әлемге эстетикалық қарым-қатынас жасау Эстетикалық тұлғаны дамытудың психологиялық тұжырымдамасы Баланың қабілеттерін дамытуға бағытталған функционалдық жүйе ретінде эстетикалық білім беру ұғымы. Баланың эстетикалық дамуы мен шығармашылық іс-әрекеті Педагогикада эстетикалық тәрбие мәселелерімен айналысқан Л. С. Выготский, Б.М. Теплов, А.Н. Леонтьев, А.В. Запорожец, В.Н. Шацкая, E.А.Флерина және басқалар. Эстетикалық тәрбие - баланың эстетикалық сезімін дамытуға, өмірде және өнерде сұлулық туралы идеяларды және білімді түсінікті нақтылау қалыптастыруға, эстетикалық бағалауға және бізді қоршаған ортаға ықпал ететін балалардың өмірі мен іс-әрекетін ұйымдастыру. Эстетикалық тәрбие мен білім берудің мақсаты- тұлғаның өнердегі немесе шындықтағы эстетикалық объектілерді қабылдау, үйрену, бағалауға дайындығын дамыту болып табылады; эстетикалық сана-сезімді дамыту, үйлесімді өзін-өзі дамыту; көркем, рухани және дене шынықтыру саласындағы шығармашылық қабілеттерді қалыптастыру. Эстетикалық тәрбиенің міндеттері-балалардың жас ерекшеліктерімен анықталады: - эстетикалық сезімталдықты қалыптастыру, эстетикалық эмоцияларды, сезімдерді, көзқарастарды, мүдделерін қалыптастыру; - қарапайым эстетикалық сана қалыптастыру (идеялар мен білімдердің ауқымын, эстетикалық пікірлер мен бағалауды қамтиды, бұл балалар үшін әртүрлі эталондар: сезімдік, эмоционалдық, көркемдік және эстетикалық); эстетикалық белсенділікті дамыту (эстетикалық және көркемдік қабылдауды дамыту, бастапқы дағдыларды қалыптастыру және шығармашылық қызметті орындау дағдыларын қалыптастыру, балалардың қоршаған ортасына сұлулық элементтерін енгізу дағдыларын дамыту); - эстетикалық және шығармашылық қабілеттерін дамыту. Эстетикалық тәрбиенің мазмұнын жүзеге асыру кұралдары: Эстетикалық тәрбиенің мазмұны- мектеп жасына дейінгі балаларды эстетикалық тәрбиелеу бойынша мектепке дейінгі ұйымның білім беру бағдарламасымен анықталады, баланың эстетикалық дамуының мәнін және мазмұнын анықтауға арналған қазіргі заманғы концептуалды тәсілдер бар. Эстетикалық тәрбиенің мазмұнын жүзеге асыру құралдары: 1. Эстетикалық қарым-қатынас - бұл балаларды ынталандыруға, олардың белсенділігін арттыруға, әр балада шығармашылық қабілеттері мен сенімділігін арттыруға бағытталған эстетикалық білім берудің ерекше шарты мен құралы. 2. табиғаты: ол көптеген сенсорлық және эстетикалык қасиеттерге ие және осыған байланысты балалардың түсінуіне үлкен мүмкіндік бар, Л.Леоновтың айтуынша, олар өмір сүретін әлемнің байлығы, адамға деген мейірімділік, сонымен бірге табиғат, балалар оған барлық жүректерімен ашылатын болады. 3.өнер (музыка, әдебиет, театр, көркем және сәндік шығармашылық туындылары) өнердің белгілі бір түрлерін қабылдауда қалыптасқан сезім мүшелерінің қалыптасуына, эстетикалық талғамды қалыптастыруға, эстетикалық идеяны түзетуге, әртүрлі дәуірлер мен халықтардың құндылық бағытын салыстыруға мүмкіндік береді; 4. қоршаған заттық орта, К.А.Флерина, мектеп жасына дейінгі балалардың шығармашылық және эстетикалық белсенділігін, олардың тиімділік сипатын арттырады. Ол әдемі объектілерді эстетикалық түрде балаларды тәрбиелеу ғана емес, сонымен қатар, «бұл жанданған жұмыс, тәрбиешілердің балаларға қамқорлығы» екенін атап өтті. Балалардың көркем шығармашылық белсенділігі (музыкалық, көрнекі, көркем және ойын-сауық) 5. балаларда өнерді сезіну, түсіну және сүюді қалыптастыру, көркемдік және шығармашылық белсенділікті дамыту, баланың әлемдік өнер туындысына көзқарасын қалыптастыру; 6.түрлі ойын түрлері: дидактикалық, жылжымалы, сюжеттік-рөлдік, драмалық ойындар және т.б; 7. балабақшадағы балалар еңбегінің түрлері; 8.дене жаттығулары мен спорттық ойындар элементтері -мерекелер. Эстетикалық дамумен білім беруді ұйымдастыру формалары: 1. Ойын. Ойын балаларды эстетикалық дамыту мен тәрбиелеуде балалардың шығармашылық қызметінің барлық түрлерін (Г.Г. Григорьева, Т.Доронова, С.Г.Якобсон) біріктіру құралы ретінде әрекет етеді. Сонымен қатар, балалардың ойын және шығармашылық әрекеттерінің мотивтері бірдей. Мысалы, сурет салуда ойын сияқты, «мотивтің мақсатқа ауысуы» бар. 2. Жаттығулар. Эстетикалық қызметті дамыту бойынша жаттығулардың негізгі міндеті - балалардағы қызмет құрылымын қалыптастыру. Мысалы, балаларды кескіндеме, аппликация жасауға тәрбиелеу. Мектеп жасына дейінгі балалар қызметінің құрылымына сәйкес балалардың кабылдауы - үш бөлшектен тұрады: зерттеу, орындау және бағалау, бұл барлық сабақта 77 қолданылады бірақ олардың әрқайсысы ұзақтығына, мақсаттарына, бағдарлама мазмұны мен балалардың дайындық деңгейіне байланысты өзгеріп отырады. 3. Балалар шығармашылығының көрмесі. Балалардың барлык жұмыстарын ересек адамдар міндетті түрде жекелеген папкаларда сақтайды. Мерзімді түрде олар топтық, жеке немесе ұжымдық көрмелер үшін пайдаланылады. Бір жағынан, балалар өз жұмыстарын бағалай бастайды, жақсы нәтижеге ұмтылады, балалардың және олардың ата-аналарының жұмысына эмоционалдық қатынасын қалыптастырады. 4. Экскурсиялар. Экскурсияға тәрбиешінің және балалар дайындығы кіреді (бағдарлама тапсырмаларын әзірлеу, жабдықты таңдау және т.б.); Ересектер экскурсияда балалардың қабылдауын ұйымдастыруға арналған әртүрлі әдістерді мұражайларда, сондай-ақ көрмелерде әртүрлі объектілер мен құбылыстарды бақылауда және зерттеуде ұйымдастырады; экскурсияға немесе одан кейінгі балалардың әр түрлі эстетикалық қызметін ұйымдастыру. 5. Мерекелер мен ойын-сауық. Мектеп жасына дейінгі балалармен іс- шаралар ұйымдастыру жұмыс істеу формасы ретінде екі аптада бір рет өткізіледі. Көңіл көтерудің мазмұны әртүрлі. Бұл тақырыптық әдеби және музыкалық кештер, балалар концерттері, спорттық ойын-сауық, қойылымдар, драмалық ойындар және музыкалық ертегілер, викториналар және конкурстар болуы мүмкін. Эстетикалық тәрбие әдістері. 1. Эстетикалық сана қалыптастыру әдістері-бұл эмпатияны ынталандыру әдістерін қамтиды (эмпатия өмірде және өнерде, теріс жағымсыз жағдайда да жағымды эмоционалды оң көзқарас қалыптастырады), әдемі эмоционалды жауап беру әдісі, сендіру тәсілі. 2. Көркемдік қызметті ұйымдастыру әдістемесі - эстетикалық қағидатты күнделікті өмірге және мінез-құлыққа енгізуге бағытталған практикалық іс-әрекеттердің жаттығуларын қамтиды: бұл әдістер эстетикалық қабылдауды, эстетикалық талғамды дамытуға бағытталған және өсіп келе жатқан баланың қоршаған ортаны өзгертуге және мінез-кұлық мәдениетінің дағдыларын дамытуға бағытталған. 3. Шығармашылыққа ынталандыру және белсендіру әдістері - шығармашылық тапсырмаларды шешу, балаларды шығармашылық көріністерге ынталандыру: осыған байланысты балаларды шығармашылық көріністерге ынталандыру әдісі тәрбиешінің шығармашылық қабілеттеріне бағытталған. Бұл әдіс балалардың даму тетігі болып табылады. Бұл жұмыстың табысты болуы көбіне-көп тәрбиеленушінің дара ерекшеліктерінің, қажетсінуі мен мүддесінің, оның жалпы дам деңгейінің қаншалық мөлшерде ескерілетіні анықталады.Өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау әрқашан да дара әрі таңдамалы. Оның негізіне әсемдікке эмоция білдіру жатады. Бала әрқашанда табиғаттағы, заттық дүниедегі, өнердегі әсемдікке, адамдардың мейірбан сезіміне үн қосады. Мұның өзінде сәбидің бастан кешіргені қуанышының, талпынысының, толғануының маңызы зор. [8] Эстетикалық тәрбие әдістері тіпті алуан түрлі. Олар көп жағдайға: көркем информацияның көлемі мен санасына, ұйымдастыру формалары мен іс-әрекет түрлеріне, баланың жас мөлшеріне бағынышты. Педагогтың даярлық деңгейі, шеберлігі мен қабілетігінің атқаратын рөлі аз емес. Эстетикалық ақпаратты бала көптеген каналдар бойынша алады. Сондықтан да картинаның, ертегінің, фортепьянолық пьесаның музыкалық- бейнелік құрылу сюжетін тұтастай қабылдау щте маңызды. Бұдан әрі педагог балаға дыбыстарды беріле тыңдауға, заттың бояуы мен формасын зер сала қарауға көмектесу үшін оның назарын детальдарды қабылдауға, мақсатты бақылауға аударады. Мәселен, телевизиялық хабарды көруде ересек адам балаға жеке кейіпкерлерге, олардың міңез-құлықтарына, әдеттеріне ерекше назар аударуды ұсынады. Балалар эстетикалық ақпаратты қалай алатындығына қарай( өнер туындысымен музыкалық нысаны, әнді, ертегіні тыңдай, картиналарды көре отырып тікелей немесе әңгімелен,түсіндіріп, сұрақтар қойып отырған тәрбиеші арқылы танысады) эстетикалық тәрбие әдістері мен тәсілдерін көрнекі және ауызша деп бөлуге болады. Оларға белгілі бір талаптар қойылады. Әдеби және музыкалық шығарманы орындау көркем мәнді, эмоциялы болуы тиіс, әйтпесе өнер әсерсіз болады. Сөйлесу әдісінде де балалар картинаның, өлеңнің, әннің мазмұнын немесе тапсырманың мәнін сана түсінбей, кейіпкерлердің көңіл күйлеріне сәйкес жайды өз бастарынан кешіру үшін де жарқын образдылыққа жетулері қажет. Әдістер іс - әрекеттің ұйымдастырылу формасына байланысты өзгеріп отырады. Көркем сабақтарда педагог дәл нұсқаулар береді, балаларға орындау тәсілдерін өздері табуын ұсынады т.б. Мәселен, өлең мен әндерді жаттап үйрену оларды үлкендердің алдын ала орындауын, шығарманың мазмұны мен күйін білдіретін көркемдік қасиеттері туралы әңгімелесуді, көрнекі құралдарды пайдалануды (қаттылығына қарай), балалардың мәтінді бірнеше рет қайталауын т. б. талап етеді. Көркем жапсыру сабақтарында балалардың өздері жеке бөлшектерден зат құрастыруға немесе тұтас материалдан (балшықтан, пластилиннен) жеке бөлшектер жапсыруға мүмкіндік беретін тәсілдерге үйретіледі. Демек, үйрету жеткілікті түрде тікелей өтеді. Баланың дербес іс-әрекет етуінде үлкендердің жетекшілігі жанама ықпалмен шектеледі, ол тек іс-әрекетке итермелеп, еске түсіреді немесе қателерді түзетеді. Эстетикалық тәрбие әдістерінің мәні балалардың жас мөлшеріне де тәуелді. Сәбилерді әсемдік әлеміне тарта отырып, тәрбиеші оныц назарып жапырақтардыц күзде қандай болатындығына, бөлмеде реттілік, тазалық болудың қандай тамаша екендігіне аударады. Ересек балалардың алдына басқа міндет — ересек адамның жетекшілігімен қоршаған дүниені активті «жасампаздықпен», бірақ олардың шама-шарқы жететіндей етіп өзгерту міпдеті қойылады. Олар бақылап және бағалап қана қоймай, оның мүйісін, гербарий және басқаларды жасай білулері тиіс. Эстетикалық және этикалық құндылықтардың табиғи үйлесімділігі еңбекке, қоғамдық өмірге деген қарым-қатынаста байқалады. Мектепке дейінгі балалық шақта айналаға деген эстетикалық қарым-қатынас әзілдік формаларда, бірте-бірте, кейде көзге түсер-түспес болып көрініс береді. Мәселен, үш жасар сәбилер сюжетті ойынға тәрбиешісінің бастамасы бойынша қосылып, соның комсомол ойнайтын болса, төрт жастағы балаларға тәрбиеші өздігінен ойлауды ұсынады, олар тіпті сюжет те ойлап таба алады, бес жасарларға оздігінше сюжет ойлап тауып, әрекет ету ұсынылады, ал ересек балалар мұны өз белсенділігімеи-ақ жасай береді. Сөйтіп, өте карапайым талаптарды орындаудың нәтижесінде сәбилік шақтағы балалардың ырғақты, формалы, түсті сезінуі қалыптасады. Эстетикалық тәрбие методикасының негізіне бала мен педагогтың баладағы көркем құндылықты қабылдауға, өнімді іс-әрекетке деген творчестволық қабілеттерді, әлеуметтік, табиғи, затты ортаға деген саналы қарым-қатынастарды дамыту жөніндегі бірлескен іс-әрекеті жатады. жүктеу/скачать 82,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|