№19 Зертханалық жұмыс
23-тапсырма. Эккерлік түсірілімнің далалық абрисі бойынша
объектінің планын салып, оның ауданын табу (17-сурет).
159
160
161
162
163
164
165
166
167
17-сурет. 23 тапсырмаға арналған 1-20 нұсқалары
168
№20 Зертханалық жұмыс
24-тапсырма. 1:5000 масштабтағы буссолдік түсірілім полигонының
планын құрып, үйлеспеушілікті параллельдер әдісімен түзету (18 кесте).
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Берілген нүктелер
арасындағы арақашықтықты масштаб бойынша есептеп, олардың
бұрышын ескере отырып буссольдік қадамдар жасау керек (18 сурет).
Қолданылатын формула:
мұндағы U
n
- үйлеспеушілікті түзету, f
1
– сызықтық үйлеспеушілік,
l
n
- бастапқы нүкте мен берілген нүкте арасындағы арақашықтық,
L - жүрістің түгелдей ұзындығы (периметрі).
18-сурет. Сызықтық үйлеспеушілікті түзету.
18-кесте
Нұсқа
Полигон
қабырғалары
Қабырға ұзындығы Қабырға
азимуты
1
1-2
2-3
3-4
4-1
526
490
486
533
256
32
92
219
2
1-2
2-3
3-4
4-1
530
443
534
447
51
165
250
8
3
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
345
282
308
472
533
70
135
151
245
330
4
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
334
370
422
531
319
21
84
145
236
300
169
5
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
343
278
436
470
355
78
35
144
251
294
6
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
372
415
274
450
388
98
41
331
267
197
7
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
553
724
175
238
233
100
242
304
348
55
8
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
415
272
453
406
436
41
333
267
213
114
9
1-2
2-3
3-4
4-1
399
377
286
622
230
305
18
115
10
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
536
587
395
271
198
124
258
310
27
95
11
1-2
2-3
3-4
4-1
552
514
175
270
18
257
164
142
12
1-2
2-3
3-4
4-1
507
411
319
715
65
112
194
285
13
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
443
287
413
376
334
107
168
244
313
15
14
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
413
269
383
359
640
49
118
165
238
331
15
1-2
547
70
170
2-3
3-4
4-5
5-1
388
436
200
239
169
254
275
350
16
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
410
274
447
302
518
44
333
267
204
127
17
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
302
451
272
410
473
20
79
102
220
262
18
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
247
241
543
404
589
350
40
277
195
94
19
1-2
2-3
3-4
4-5
5-1
535
397
350
254
365
110
214
277
302
19
20
1-2
2-3
3-4
4-1
584
453
420
575
116
51
310
252
171
№21 Зертханалық жұмыс
25-тапсырма. Жергілікті жердің жер бедерін горизонтальдар
арқылы салу. (19-сурет).
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Қима биіктігі –
1 м-ге тең, бейнені 2 есе үлкейтіп салу керек. Бұл тапсырмада биіктігі
белгілі нүктелер арасындағы горизонтальдарды (изогипстар) салу
қажет. Екі нүкте арасындағы горизонтальдарды интерполяция әдісі
арқылы табамыз, яғни қималар құру арқылы жүргізіледі.
172
173
19-сурет. 25 тапсырмаға арналған 1-20 нұсқалары
174
№22 Зертханалық жұмыс
26-тапсырма. Берілген формулалар арқылы келесі өлшемдерді
анықтау:
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар.
1) n параллельдер мен m меридиандар бойынша жеке масштабты;
2) меридиандар мен параллельдер бойынша бұрмаланушылықты;
3) меридиан мен параллель арасындағы бұрышты θ және оның
90
0
ауытқуын ε;
4) аудандарының бұрмалануын ρ;
5) ең көп a және ең аз b;
6) бұрыштың бұрмалануын ω;
7) пішіндерінің бұрмалануын κ.
Есептеуді жүргізу үшін қажет формулалар:
№23 Зертханалық жұмыс
27-тапсырма. Тор жиілігі 15
0
болатын квадраттық цилиндрлік
проекция негізінде картографиялық тор құру. Берілген тор негізінде
тақырыптық карта құрастыру керек (19 кесте).
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Бұл проекция
меридиандар бойынша қалыпты цилиндрлік тең аралық проекция.
Оны құру кезінде келесідей жағдайлар ескеріледі: m=const=1 яғни
меридиандар бойымен ұзындықтың масштабы басты масштабқа тең.
Бұл жағдайлар торды өзара перпендикуляр түзулер арқылы салынған
тең квадраттар құрылғанда сақталады.
175
19-кесте
Нұсқа
Масштаб
Тақырыптық карта
Карта көздері
1
1:120 000 000
Жердің климаттық
белдеулері
7 сыныпқа арналған
атлас
4-5 бетте
2
1:125 000 000
3
1:130 000 000
4
1:135 000 000
5
1:120 000 000
Жердің литосфералық
тақталары
6
1:125 000 000
7
1:130 000 000
8
1:135 000 000
9
1:120 000 000
Жер бетінде шілде
айындағы температураның
таралуы
Ұстаздарға арналған
атлас
37 бет
10
1:125 000 000
11
1:130 000 000
12
1:135 000 000
13
1:120 000 000
Жер бетінде қаңтар
айындағы температураның
таралуы
14
1:125 000 000
15
1:130 000 000
16
1:135 000 000
17
1:120 000 000
Жердің географиялық
белдеулері
Әлемдік атлас
12 бет
18
1:125 000 000
19
1:130 000 000
20
1:135 000 000
№24 Зертханалық жұмыс
28-тапсырма. Берілген географиялық карталардың картографиялық
проекциясын анықтау (2-қосымша).
Тапсырманы
орындауға
арналған
ұсыныстар.
Берілген
тапсырманы орындауда 2 қосымшада көрсетілген картографиялық тор
элементтері (параллельдер мен меридиандар) арқылы проекцияларды
анықтаймыз.
№25 Зертханалық жұмыс
29-тапсырма.
Тақырыптық
карталарды
бейнелеу
үшін
қолданылатын тәсілдер көмегімен белгілі бір аймақтың тақырыптық
картасын кескін картада бейнелеу.
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Қазақстан
Республикасы облыстары бойынша әрбір облыстың статистикалық
мәліметтер негізінде тақырыптық карталарын жасау керек
(картограмма, картодиаграмма, локальді диаграмма, нүктелік тәсіл).
Статистикалық мәліметтер stat.kz сайтынан алынады.
176
№26 Зертханалық жұмыс
30-тапсырма. Берілген тақырыптық карталар бойынша аймақтың
әлеуметтік-экономикалық жағдайына кешенді сипаттама беру.
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Ұсынылған
карталардан картографиялық бейнелеу тәсілдерін анықтай отырып,
аймақтың әлеуметтік-экономикалық жағдайына кешенді сипаттама
беріңіз.
31-тапсырма. Берілген тақырыптық карталарды сипаттау үшін
қолданылған тәсілдерді анықта.
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар.Ұсынылған мектептік
карталардан
жекелеген
тақырыптар
бойынша
қолданылған
картографиялық бейнелеу әдісі дәрістерге сүйене отырып анықталады.
№27 Зертханалық жұмыс
32-тапсырма. Берілген жоспар бойынша жалпы географиялық
карталарды талдау.
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Тапсырма келесі
жоспар арқылы орындалады:
Жоспар:
І. Жалпы мәліметтер, математикалық негізі
1) Карта атауы, оның пайдаланылуы, орналасқан атлас (атауы,
шығарған ұйым, баспа орны мен жылы);
2) Талданатын картаның бас масштабы;
3) Картаның картографиялық проекциясы;
4) Картадағы бұрмалану түрлері (максималды және минималды орны).
ІІ. Географиялық мазмұны
5) Су объектілерінің бейнеленуі;
6) Жер бедерінің бейнеленуі;
7) Грунт жамылғысының бейнеленуі;
8) Экономикалық-әлеуметтік элементтердің бейнеленуі:
а) Елді-мекендер
б) Саяси-әкімшілік бөлінуі
в) Қатынас жолдары
9) Басқа да мәдени және экономикалық құбылыстардың бейнеленуі;
10) Картадағы жазулар Әр түрлі құбылыстар мен объектілерді
бейнелеудегі шрифттердің ерекшеліктері.
ІІІ. Жабдықтау элементтері
IV. Территорияны қосымша сипаттау элементтері
V. Карта компановкасы
177
№28 Зертханалық жұмыс
33-тапсырма. Белгілі жоспар бойынша шолулық жалпы
географиялық картадан берілген ауданды сипаттау.
Тапсырманы орындауға арналған ұсыныстар. Тапсырма келесі
жоспар арқылы орындалады:
Жоспар:
– Ауданның географиялық орны, территориясы, пішіні мен көлемі.
– Аудан табиғатының ерекшеліктері: жер бедері пішіні, суы,
грунты, жер бедерінің грунтпен және сулармен байланысы.
– Әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктері: саяси-әкімшілік
бөліну элементтері, елді-мекендер, олардың типі, халқы, қоныстану
ерекшеліктері, қатынас жолдарының типтері, көлік торабының пішіні,
қатынас жолдарының жер бедерімен байланысы.
Достарыңызбен бөлісу: |