1. Анатомия пәні мен оның міндеттері, зерттеу әдісі, түрлері
Аналық жыныс ағзалары: ішкі және сыртқы мүшелерінің құрылысы, қызметі
жүктеу/скачать 0,49 Mb.
|
| 44. Аналық жыныс ағзалары: ішкі және сыртқы мүшелерінің құрылысы, қызметі.
Аналық жыныс мүшелері. Аналық жыныс мүшелері ішкі және сыртқы больш екіге бөлінеді. Оның ішкі мүшелеріне аналық жыныс безі, жатыр, жатыр түтіктері, қынап, ал сыртқысына үлкен және кіші жыныс еріндері, қынаптың кіреберісі және несеп каналы жатады. Аналық жыныс (яичник)— жұп мүше. Кіші жамбас ішінде, жатырдың екі жағын ала орналасқан. Олар жатырдың жалпақ шандыр байламының артқы жағына ілініп тұрады. Сырт пішіні эллипс тәрізді. Бір жағынан жұмыр сіңір байламымен жатыр денесіне бекіп жатады. Аналық бездің сыртқы беті кіші жамбастың бүйір қабырғасында, ал ішкі жағы жатыр түтігімен шектескен. Бұл бездің ұзындығы 2:5 см, ені 1,5 см, қалыңдығы 1 см. Аналық безінің функциясы өте күрделі, яғни жұмыртқа торшаларының өсіп дамуымен бірге, қанға жыныстық гормондарды бөліп отырады. Бұл жағдай бүкіл ағзаға әсер етумен бірге жатырдың да қызметін реттейді. Мұны ішкі секрециялық (эндокриндік) жұмысы десе, ал жұмыртқа торшаларының бөлінуін сыртқы секрециялық жұмыс дейді. Аналық без сыртқы (қыртысты), ішкі (милы) қабаттардан түзілген. Сыртқы қыртыс заты талшықты дәнекер тканінің ұршық тәрізді фибробласты стромоларынан тұрады, бұл қабатта алғашқы фолликулалар пайда болып отырады. Олардың саны жаңа туған қыз балада 30—40 мыңға жетеді. Бірақ жыныстық даму жолында біртіндеп саны кеми бастайды. Сондықтан әйел адамның өмірінде 400—500 жұмыртқа клеткалары ғана жетіледі. Аналық бездің ішкі милы заты дәнекер тканьдерден түзілген және қан тамырлары мен нервтері де өте жақсы жетілген. Аналық жыныс бездегі жұмыртқа торшасының дамып жетілу процесі фолликулаларда өтеді. Алғашқы дамуына байланысты фолликуланың эпителий клеткалары көбейеді. Одан кейін регенерация процесіне ұшырап, азаяды да, бұлардың орнына сұйықтық пайда бола бастайды, Осылайша кемеліне жетіп ұлғайып келген фолликуланы граафов көпіршігі деп атайды. Оның сұйықтығы кернеген кезде көпіршік, жарылып, аналық клеткасын құрсақ қуысына бөледі. Бұл процесс рефлекторлық түрде жүзеге асырылады. Сонымен, жұмыртқа торшасы граафов көпіршігінен бөлініп құрсақ қуысына түседі. Осы кезде жатыр түтігінің ауыз жағындағы жалбыршақтарының серпінді кірпікшелерінің қимылы арқылы жатыр түтігіне енеді. Жұмыртқа торшасы жатыр түтігімен жүріп отырып, жатыр қуысына түседі. Егер жұмыртқа клеткасы аталық торша — сперматозоидпен қосылып ұрықтану процесі жүрсе, граафов көпіршігінің орнына сары дене пайда болады. Мұны «екі қабаттық дене» деп атайды. Бұл ішкі секрециялық бездің жұмысын атқарып қанға прогестерон гормонын бөліп отырады. Егер «сары дене» бала көтерудің бас кезінде бұзылса, әйел адам «бала тастау» (түсік) ауруына ұшырайды. Бұл гормонның бөлінуінен жұмыртка торшасының әрі қарай (бала туғанша) пайда болуы тоқтатылады, сөйтіп бала көтеру процесінің қалыпты жүруі мен сүт бездерінің дамуы күшейеді. Егер ұрықтану процесі жүрмесе сары дене орнына жалған дене пайда болады. Бұл жағдайда жатырға жиналған қан (менструация) айына бір рет эстрадиол гормонының әсерінен шығарылып отырылады. Эстрадиол гормоны жыныс мүшелерінің дамуына да, соңғы жыныстық белгілердің пайда болуына да әсер етеді. Қорытып айтқанда, аналық жыныс бездері сыртқы және ішкі секрециялық жұмыс атқарады. Сыртқы секрециялық жұмысына — жұмыртқа клеткасының дамуы мен түзілуі жатса, ішкі секрециялық жұмысына — қанға, лимфаға гормон сұйықтарының бөлінуі жатады. жүктеу/скачать 0,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|