1 Дәріс Физиологияның зерттеу әдістері. Нейрогуморальды реттеу. Кіріспе. Жоспары

       Лекция мақсаты: Студенттерге физиология пәнінің мазмұны мен маңызы, негізгі мақсаттары, басқа ғылымдармен байланысы, зерттеу әдістері жайлы толық мағлұмат беру.

       Лекция мазмұны:

1. 
   Физиология-(грек phises-табиғат,eogos-ғылым). Физиология грек тілінде – организмнің функциялпры туралы ғылым немесе тіршілік тану деген мағына береді.Физиологияның мағлұматтар адам мен жануарларды организімінде жүретін процестерді тиімді бағытта өзгертіп отыруға қажет шараларды  ғылыми негізде жүзеге асыру, түрлі аурулардың алдын алу және оларды дұрыс емдеу үшін қажет.
   
2. 
   Адам физиологиясының заңдылықтарын айқындау - өмірді ұзартуға, организмді сауықтыру,еңбек пен тұрмыс жағдайларын жақсарту шараларын дұрыс ұйымдастыруға, аурулардың алдын алуға және олардан емдеудің жаңа жандары мен тәсілдерін табуға негіз болды.
   

 1.3. Физиологияның негізгі  мақсаттары: Әр түрлі құрылымдық деңгейдегі тіршілік процестерінің ( зат алмасу, тыныс алу, қоректену б.б) заңдылықтарын зернттеу организмнің жеке жүйелери және организм мен сыртқы орта арасындағы өзара әсерлердің механизмін анықтау эвалюциялық даму  дәрежесіндегі және әр түрлі экалогиялық жағдайлардағы организмдер функцияларының  сапалық айырмасын тексеру

Организмнің дамуы барысында түрлі функциялардың қалыптасу  заңдылықтарын зерттеу.

2. Физиология ғылымының дамуы: Адам мен жануарлар денесін өмір сүру және қызмет жасау сырлары адамды ертеден өмір сүру және қызмет жасау сырлары адамды ертеден ақ қызықтырған.Бұған ертеден дүние дәуіріндегі Египеттің, Үндістанның,Грецияның және Римнің ерте заманнан қалған қол жазбалары дәлел бола алады. Гректің ұлы энцияклопедияшы –ғалымы Аристотель 4-ғасыр біздің  дәуірге дейінгі қан бұлшық ет, шеміршек, сүйек және май ұлпаларын ашты және оларды ажыратып берді.

       Әл-Фарабидің анатомиясын, физиологиялық, психологиялық және медициналық пікірлері: ”Жаратылыс ғылымының трактаты”,”Берілген сұраққа жауап”.т.б. еңбектерінде баяндамады. Ибн-Синаның еңбектерінде ішінде құндыларының бірі-“Дәрілік  ғылым  каноны –бұл еңбегінде медицинаның жалпы теорияларды, адам анатомиясы және физиологиясы, хирургия, диагностика (аурудын) түрі, оны емдеу” мәселелері жазылған.

       Қайта өркендеу, дәуіріне (15-16 ғ)ағ. ғалымы Вильям Гарвей морфологиясының және тәжірибелік зерттеулердің нәтижесінде тарихта 1-ші рет қан айналудың негізін түсіндіріп берді. 17-18ғ.(1622ж) Г.Азелли сүт жолдарын сипаттап берді. Содан ағзада лимфаның айналуы туралы туралы зерттеулер басталды.Италия дәрігері Г.Гальвани 1791ж электрлік құбылыстардың биологиялық обьектілерге де тән екендігін дәлелдеді.

      19-ғасыр К.А.Тимирязевтің сөзімен айтқанда нағыз табиғаттың ғасыры болды.1859жЧ.Дарвиннің эволюциялық теориясы  жарыққа шықты.1838ж.неміс ғалымдары М.Шлейдің мен Т.Шванн клеткалық теорияны ашып,барлық жануарлар мен өсімдіктердің құрылыстары 1-не ұқсас клеткадан түзілген, сондықтан да қайсы ағза болсын,оның өсуі мен дамуы клетканың дамуына байланысты екенін дәлелдеді: Аса көрнекті орыс ғалымы И.М.Сеченов 1863ж өзінің “бас миының рефлекстері” деген керемет маңызды еңбегінде адамның ойлану қасиеттері туралы зерттеулерін келтірді.19 ғасыр “бу мен электрдің” ғасыры болып басталып “атом мен космостың”ғасыры болып отыр.

1.4. Физиологияның негізін зерттейтін әдістері: Тәжірибе жасау.Тәжірибе немесе  эксперимент әдістері негізгі 4-топқа бөлді:

    1.Зерттелетін обьектінің міндет-мақсаттарының басып тастау немесе тоқтату :

    2.Міндет-мақсаттарды ынталандыру:

    3.Электрлік белсенділіктерді тіркеу:

    4.Модельдеу:

а)1-ші әдістер бойынша мүше немесе оның бөлшек хирургиялық жолмен алып тасталынады.Тамырлар ауыстырылып, жалғанады, немесе химиялық заттардың әсерін пайдаланылады. Мысалы, асқазан-ішек жолындағы  бауырдың тарьерлік зиянсыздандыру міндетін ажырату үшін, бауырды аттап қақпаның вена тамырды тікелей қуыс вена тамырымен жалғайды.

б)2-ші топ әдістер бойынша әртүрлі  физикалық және химиялық  тітіркендірушілер  қолданылады.Мыс:электр ағысы, гармондық препараттар.

в)3-ші топқа жататын электр  потенциалдарын  тіркеу әдістері жүйке  клеткаларының жағдайын бақылай алатын практикада  ең басты әдіс болып саналады.Бұл әдіс зерттелетін мүшеге ешқандай зақым жасамайды.

г)Модельдеу әдістері кибернатиканың дамуы мен байланысты болды. Бұл әдіс математикалық оймен ағзада  болып жатқан құбылыстар қасиеттерді сипаттайды.Мыс:жыл сайын дүние, жүзінде 200 млндай жануар тәжірибешілердің қолынан өледі.Сондықтан тәжірибелер мүмкіндігінше табиғи жағдайда немесе наркоз арқылы жасалуы керек.