1 Дәріс Тақырыбы
Қаңқа бөлімдері анатомиялык терминдер, омыртка кұрамының атаудар
жүктеу/скачать 1,08 Mb.
|
1 Ä ð³ñ Òà ûðûáû
| Қаңқа бөлімдері анатомиялык терминдер, омыртка кұрамының атаудар
Қаңка сүйектерден, шемішектерден, буындардан және байламдардан кұралады. Жануарлар канкасы біліктілік және шеткі (перифериялык) бөлмдерге бөлінеді. Біліктілік қаңқа кұрамына: бас омыртка жол асты, кабырғалар жане төс сүйек кipeдi. Қанқа бойьнда, алғашкы қалыптасқан сүйектерге омыртка жотасы жатады. Омыртқа жотасы (бағаны) мойын, кеуде (көкірек), бел, жая және кұйрык омырткаларына бөлінеді. Қабырғалар және төс сүйек омыртқалардан кейін бас сүйек дамуы жағынан жене атқаратын кызметіне карай, каңканың 6іp күрделі 6өлігі болып саналады. Шеткi (перифериялык) каңка- алдыңғы аяқ және арткы аяқ сүйектерінен тұрады. Жануарлар денесінің немесе бөлек органдардың кұрылысын, орналасуын сипаггау үшін әр мушенің аумакты бірнеше жазыктыққа бөлшектеу керек . Сөйтіп, оларды тиісті анатомиялык терминдер мен атайды. Дененің басынан кұйрығына дейін тең ортасынан дейін eкi (симметрияльқ) оң жак және сол жак бөліктерне ажыраткан жазыктыкты- сагиттальды жазьқтьқ деп атайды. Мысалы, біліктің бойын бјрнеше жерден көлденеңнен кессе, 6ip-6ipiнe ұксас сегментгер (белшектер) пайда болады. Бұндай жазықтықтарды- сегментальды жазыктык деп атайды. Егер денені үстіңгі жене астьңғы жактарына калтырып бөлсе, бұндай жазықтықты- горизонтальды немесе фронтадьды деп атайды. Жазыктыктардың, органдардың бойьпца әр турлі бағыттар болады, олар тиісті терминдер мен аталады: краниальды- бас жак (cranium - бас сүйек ); каудальды кұйрык жақ (cauda - куйрьщ); дорсальды- үстіңгі, арқа жақ (dorsum - арка) ; вентрадьды- астьңғы жақ (ventrum- курсак) ; латеральды- сыртқы оң жак , сол жак 6yt1ipiHe карай; медиальды- iшкі беткейіне карай. Бас сүйегінде : оральды немесе назальды- ауызға карай ( oris-ауыз) (nasus— мурын) -мурынға карай, ал оған кері каудальды бағытты аборальды (ab - керђ; базальды, rreri3i — төменгі беткейі деген атаулар колданылады. Аяк сүйектерінде, тұлғаға жакын жаткан жоғарғы бөлігі, проксимальды ( proximalis - жакынырак), ал оған карама- карсы дистальды (distalis- алысырак ) деп аталады. Алдыңғы аякта төрт беткейді ажыратуға болады, олар: сырткы- латеральды; i[Hki- медиальды; алдыңғы дорсальды; арткы- пальмарлы (palmaris- алакан). Арткы аяктада сондай төрт беткей болады. Олардың үшеуі алдыңғы аяктағыдай- латеральды, медиальды, дорсальды деп аталса, арткы 6eті- плантарлы (plantaris - табан ) деп аталады. 1-сурет.
1 –иық бас; 2 – шоқтық; 3 – арқа аумағы; 4 – көкірек аумағы; 5 – аш бүйір; 6 – бел аумағы; 7 – сербек (наружный подвздошный бугор); 8 – құйымшақ аумағы; 9 – бөксе аумағы; 10 – құйрық түбірі; 11 – жамбас ортан жілік буыны; 12 –шонданай төмпегі; 13 – құйрық; 14 –сан аумағы; 15 – артқы бақай; 16 –артқы жіліншік; 17 – тілерсек; 18 – сирақ сүйектері; 19 – тобық буыны; 20 –тобық қатпары аумағы; 21 – шат; 22+5 –сол жақ мықын аумағы; 23 – кіндік; 24 – сол жақ қабырға асты аумағы; 25 – семсерше шеміршек аумағы; 26 – кеуде аумағы; 27 – алдыңғы бақай сүйектері; 28 –алдыңғы жіліншік сүйектері; 29 – тізе сүйектері; 30 – білек сүйектері; 31 – шынтақ буыны; 32 – төсалды аумағы;; 33 – иық белдеуі; 34 – иық буыны; 35 – жаурын аумағы; 36 – моиынның вентральды аумағы; 37 – бас аумағы; 2-сурет. Жануар денесіндегі жазықтықтар: А – сагитталды (медиальды немесе латеральды) жазықтық; В –сегментальды (көлденең) жазықтық; С – фронтальды (дорсальды және вентральды) жазықтықта 3-сурет.. Жылқы денесінің бағыттары мен аумақтары: 1 – краниальды; 2 – каудальды; 3 – дорсальды ; 4 – вентральды ; 5 – проксимальды; 6 – дистальды; 7 – дорсальды; 8 – пальмарлы; 9 – плантарлы; 10 – каудальды (аборальды); 11 – ростральды (оральды) бағыттар Омыртка-vertebra /гр. spondylus/ әp6ip омыртқа омыртқа денесінен, басынан жоне шұңқырынан кұралады. Омыртка денесі-сотриs vertebtae- салмақты, жұмыр төмен караған бөлігі. Оның краниальды беткейінде дөңес келген омыртка басы- caput vertebtae--каудальды жғғында омыртка шұңкыры- fossa vertebrae- орналасады. Омыртканың вентральды беткейінде, вентральды қыр-crista ventralis- болады. Дорсальды беткейінде омыртка денесінен жоғары көтеріледі, омыртка доғасы- arcus vertebraeaora мен омыртка денесінің аралығында омыртка тeciri- foramen vertebrae- калыптасады. Барлык омырткалардьң тесіктepi бір-бірімен қосылып, жұлын орналасатын омыртка vertebralis- кұрады. Омырткалардығ краниальды жопе каудальды допларыньщ тубйнде краниальды жане каудальды ойьщтар- incisura vertebralis cranialis et caudalis- болады. Катарлас орналаскан омырткалардың ойықтары түйісіп , омыртқа аралыгының тесігімен-foramen intervertebrale- құрады, олардың бойымен кантамырлар жоне нервтер өтеді. Омыртка доғасының үстіңгі және астыңғы беткейлеріне краниальды жане каудальды буын eciwxi,aepi —processus articularis cranialis et caudalis орналасады. Омыртка eкi бүйірінде бұлшык еттер түйісетін көлденең өсінділep- processus transversus- болады. Омыртка догғсынан жғрары жота (арка) eciruici-processus spinosus- көтеріледі. Осы өсінділердің бойында омыртка жотасыныц дорсальды бұлшық еттері орналасады. жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|