1. Жұлын. Жұлын құрылысының сегменттік принциптері. Жұлынның нейрондары

 

Қан қысымы екі өлшем бойынша сипатталады — систолалық және диастолалық қысым, яғни максималды және минималды қысым. Ересектердіңкөбінде тыныштық жағдайында қалыпты қанқысымы: систолалық 100—130 мм с. б., диастолалық 60—80 мм с.б. арасында болады. Ересек адамдарда тыныштық жағдайында қанқысымы 140/90-ға тең немесе жоғары болса, артериялық гипертензия болып саналады.

Артерия арқылы өтетін қаныңыздың қысымы тұрақты емес, бірақ серпінді болып табылады және үнемі жүректің қандай сәтте істеп жатқанын көрсетеді.

Жүрек белсенді соққылағанда артерияларды қанға шығарады. Артерияларға қанның бұл динамикалық шығарылуы артериялардың ішіндегі қысымның көтерілуіне әкеледі. Қарқынды жүректің қысылу кезінде қол жеткізген шыңның қан қысымы систолалық қан қысымы деп аталады.Адам қалыпты систолалық қан қысымы 120 мм немесе одан төмен болса, тыныш жерде отырады.

Адам эмоционалдық стресстен болған кезеңде немесе жүрекке демалудан гөрі күштірек соғуға ынталандыратын кез-келген уақытта жүрек тарылуының күші артып, систолалық қысым күшейді. Жүректің кернеуінің осы жағдайында жүретін систолалық қысымның жоғарылауы қалыпты жағдай.

Қан қысымы негізінен систола кезінде жүректен ағып өткен қанның мөлшеріне , яғни жүректің соғу жиілігі мен жиырылу күшіне байланысты . Жүрек систола кезінде қанды неғұрлым көп айдаса , қолқада қан қысымы соғұрлым жоғары болады . Артериялық қысым жүрек арқылы минутына айдалатын қан мөлшері не және тамырларда ағатын қанның жалпы көлеміне байланысты . Қысқаша айтқанда артериядағы қанның қысымы ең алдымен жүректің қызметіне , яғни оның систолалық және минуттық қан көлеміне тікелей байланысты . 

Диастолалық

Диастолалық қан қысымы - бұл жүректің артерияларының ішіне артериялардың ішінде қан қысым жасайтыны, яғни жүрек қанның артерияларға белсенді түрде шығарылмауы.

Жүректің аяқталуы аяқталғаннан кейін жүрек қарыншалары бірден қысылып, қанмен толтырылуы үшін, кейіннен төмендеуге дайындалады. Қарыншаның релаксациясының бұл кезеңі «диастол» деп аталады және диастолды кезінде қан қысымы диастоликалық қан қысымы деп аталады.

Тыныш тыныштық кезінде қалыпты диастоликалық қан қысымы 80 мм / сағ немесе одан төмен. Гипертонияда диастолалық қан қысымы жиі тыныш демалыс кезінде көбейеді. Диастоликалық гипотензия (диастоликалық қан қысымы төмен болған кезде) дегидратация немесе қан кету эпизодтарымен немесе артериялардың қалыпты түрде кеңеюі мүмкін.

Пульстік

Жүректің ырғақты соғуына байланысты қолқадағы қан қысымының жоғарылап - төмендеуі артерия тамырларын лүпілдетіп тұрады . Мұны артерия пульсі ( тамырдың соғуы ) деп атайды . Систола кезінде жүректен шыққан қан қолқаны кеңітеді , ал диастола кезінде қолқадағы серпімді талшықтардың серпінісі ішіндегі қанды қысып қолқа түтігін бұрынғы қалпына келтіреді де , қанды сығып қолқадан әрі артерияға ығыстырып жылжытады . Жүректен шыққан қанның ықпалынан пайда болған осы қолқа қабырғасының толқыны пульстік толқын деп аталады . Ол артерия тамырларының бойымен лезде шетке тарап кетеді . Пульстік толқын секундына 9-12 метр жылдамдықпен тарайды , ал қолқадары қан ағысының сызыктік шапшаңдығы секундына 30—50 см - ақ , пульстік толқын шеттегі тамырларға колқаны кенейткен қан бөлігінен бұрын келіп жетеді . Артерия тамырын саусақпен ұстап басқан кезде осы пульстік толқын сезiледi . Пульс көбінесе қатты тканьнің үстінде терire жакынырақ орналасқан артерияларда байқалады . Мысалы , адамда самай , білезік , білек , ұйқы артерияларын бас бармактан баска төрт саусақпен басып аныктайды . Пульсті белгілі аспаппен сфигмографаен жазып алуға болады.