Өзінің мәртебесі жағынан заңды тұлға 3 негізгі түрге бөлінеді:
Мемлекет алғашқыда саяси биліктің жүргізуші, жариялы-құқықтық қатынасқа түсуші субъект ретінде қатысты.
Қауымдастық (муниципиялар) – бұған жақын кез келген рудан шыққан қоғам бірлестіктері кірді (абыз алқалары, діни бірлестіктері, қолөнершілер мен саудагерлер цехтары, т.б. қауымдастықтар).
Мекемелер (шіркеулер, қорлар, емханалар) билік көрсетуші тараптар арнайы актымен таныған жағдайда ғана заңды тұлға ретінде мүліктік қатынасқа түсе алатын субъект болып есептеледі. Бірақта олар шіркеу билігіне бағынды.
24-БИЛЕТ
1. Сервитуттар ұғымы және түрлері
2. Жақын туысқандарының міндетті үлестері
3. Шарттардың түрлері
1. Сервитуттар ұғымы және түрлері
Сервитуттар ұғымы және түрлері
Сервитут ол - заттық құқықтың бір түрі. Жалпы ұғымына келетін болсақ, сервитут дегеніміз - арнайы бағытта, мақсатта бір тұлғаның екінші тұлғаға тиісті затты заңды пайдалану құқығы.
Оған мысалға, құбыр салу, су алу және суат, жол салу, жер учаскесі арқылы мал айдап өту сияқты өзге де қажеттер үшін пайдалану құқығы.
Сервитуттың екі түрі бар:
1)Жекеше сервитут - жеке меншік иесі немесе жер пайдаланушы көрші жер учаскесіне жеке меншік немесе жер пайдалану құқығының субъектісінен, ал, қажет болған жағыдайда өзге учаскеге де жеке меншік немесе жер пайдалану құқығының субъектілерінен осы учаскелерді шектеулі пайдалану құқығын (жекеше сервитут) табыстауды талап етуге құқылы.
2)Қауымдық сервитут дегеніміз- мемлекеттің және жергілікті халықтың мүдделерін қамтамасыз ету үшін қажет болған жағыдайларда жергілікті атқарушы органдардың нормативтік -құқықтық актілерінің негізінде туындайтын жер учаскелерін меншік иесінен немесе жер пайдаланушыдан алып қоймай белгіленетін сервитут түрі.
2. Жақын туысқандарының міндетті үлестері
Бастапқыда өсиет қалдырушы өзінің мүлкіне билік етуге қатысты шексіз еркіндікке ие болды, бірақ біртіндеп өсиет қалдырушыға шектеулер беріле бастады. Бұл шектеулер бойынша өсиет қалдырушы өзінің туыстарына қатысты қамқорлық жүргізуі тиіс болатын. Осыған байланысты қажетті мұрагерлік институты пайда болды.
Классикалық кезеңде жақын туыстары мұрадағы міндетті үлеске ие болды. Мұрадағы міндет үлесі заң бойынша мұрагерлік бойынша қалдырылатын үлес бойынша анықталды. Бұл үлес (portia debita ) легат жолымен де орнай алатын.
Юстинианның 118 новелласында міндетті үлес мөлшерін көбейтті.
Бөтен адамдарға және кез келген тұлғаларға жеткілікті мүлік берілуі. Осынан аманат қалдыру тек қана құрылған шектеулі, оларды өзінің айналмай билік астындағы үндемеуін істемеу керек немесе олардың мұрасын бермеу. Осы сияқты құрылған бірнеше жақын туыстарды жеткіліксіз мұрагерді жай ғана көрсету емес, оларға тек керекті кішігірім мұра қалдырады. Егер аманат осыны орындамаса, онда мұрагер сотқа жолығуы мүмкін. Өлшем міндетті үлесте анықталса ¼ үлесі қандай да бір тұлға мұрагер заң бойынша алуы мүмкін. Аманат тіршілік етіп қандайда кешірімді себептерін толық күшімен сақтаған. Барлық тізімдерді Юстинианмен дәлелденген.
Цивильдік құқық бойынша мұрагерлік. Римде, барлық жерлердегі сияқты мұрагерліктіің пайда болу мерзімі бойынша мұрагерліктің негізі заң бойынша мұрагерлік болды. Бұл бойынша мүлік отбасында қалып отырды.
3. Шарттардың түрлері
Келісім шарттар негізгі төрт топқа бөлінетін: вербалдық, литералдық, реалдық, консенсуалдық.
Қазіргі азаматтық құқықта вербалдық және литералдық – ол түрлер емес, нысандар деп саналады (ауызша және жазбаша). Res - зат, consensus – келісім.
Біржақты шарттар – мысалы, қарыз шарты. Ол шарт бойынша қарыз берген тұлға шарт жасалғаннан кейін тек оны уақытында қайтаруды талап ету құқығы бар, ал қарызға алған тұлғада тек қана сол қарызды қайтару міндет пайда болады.
Ал сатып алу – сату шартында тараптардың екеуінде де құқықтарда, міндеттер де пайда болады. Мысалы, сатушы тауарды беруге міндетті, сонымен қатар төлем ақыны талап етуге құқылы. Ал сатып алушы тауардың бағасын төлеуге міндетті, сонымен қатар сатып алған затты өзіне тиісті мерзімде, сапада беруды талап етуге құқылы.
Достарыңызбен бөлісу: |