50 жылдығына арналған аймақТЫҚ Ғылыми практикалық конференция материалдары «педагогические чтения»

78 

 

қабылдай  алатын,  педагогикалық  жұмыста  қалыптасқан  бұрынғы  жұмысты 

өзгертіп,  нақты  тәжірибелік  іс-әрекет  үстінде  өзіндік  даңғыл  жол  салуға 

икемді,  шығармашыл  педагог-зерттеуші,  ойшыл  мұғалім  болуына  қажет 

етеді.  

Мемлекеттік  білім  стандарты  деңгейінде  оқыту  үрдісін  ұйымдастыру 

жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.  

Кез  келген  елдің  экономикалық  қуаты,  халқының  өмір  сүру  деңгейінің 

жоғарылығы,  дүниежүзілік  қауымдастығы  орны  мен  салмағы  сол  елдің 

технологиялық даму деңгейімен анықталмақ.  

Жалпы  қоғам  дамуы  мен  жаңа  технологияны  енгізу  сапалылығы  осы 

елдегі білім беру ісінің жолға қойылғандығы мен осы саланы ақпараттандыру 

деңгейіне  келіп  тіреледі.  Экономикалық  күшті  дамыған  елдердің  тәжірибесі 

білім  беру  жүйесін  ақпараттандыру  экономика,  ғылым  және  мәдениеттің 

қарқынды дамуының негізгі кілті екендігін көрсетіп отыр.  

Педагогикалық  инновациялар  мағынасына,  мазмұнына,  нәтижесіне 

қарай 2 түрге бөлінеді: 

– Білім беру жүйесіндегі инновациялар;  

–  Оқу-тәрбиелеу  жұмысының  жоспарлары  мен  бағдарламаларының 

мазмұны мен құрылысына жататын инновациялар:  

- Ал оқу-тәрбие үрдісінде педагогикалық инновация басқадай қаралады: 

– Білім беру мекемесін тұтастай ұйымдастыру әрекеті;  

– Мектеп-балабақша;  

– Мектеп-жоғары оқу орны;  

– Мектеп-оқу-тәрбие жиынтығы;  

– 

Мұғалімдер 

жұмысын 

ұйымдастыру: 

оқу-тәрбие 

үрдісінің 

ұйымдастырумен  сабақ  берудегі  әдіс  пен  әдістемелердің  өзара  байланысы, 

сабақ пен сабақтан тыс жұмыстар ерекшелігі: 

–  Белгілі  бір  бағдар  берушілік  пен  мемлекеттік  білім  деңгейін 

қамтамасыз  ететін  оқушылар  жұмысын  ұйымдастыру;  жеке  бас 

қызығушылығы мен мүмкіндіктерін дамыту мен жағдай жасау [1]. 

Білім  беру  жүйесіндегі  жаңа  ұлттық  модельдің  бұрынғыдан  өзіндік 

айырмашылғы бар.  

Инновациялық  құбылыстар  білім  беру  саласында  өткен  ғасырдың 

сексенінші жылдарында кеңінен тарала бастады. Әдетте инновация бірнеше 

өзекті  мәселелердің  түйіскен  жерінде  пайда  болады  да,  берік  түрде  жаңа 

мақсатты  шешуге  бағытталады,  педагогикалық  құбылысты  үздіксіз 

жаңғыртуға жетелейді.  

Жаңару-белгілі  бір  адам  үшін  әділ  түрде  жаңа  ма,  әлде  ескі  ме  оған 

байланысты  емес,  ашылған  уақыттан  бірінші  қолданған  уақытымен 

анықталған жаңа идея. 

Н.Нұрмағамбетов  «инновация»  білімінің  мазмұнында,  әдістемеде, 

техналогияда,  оқу  тәрбие  жұмыстарының  түрлерінде,  оқу  тәрбие  жұмысын 

ұйымдастыруда,  мектеп  жүйесін  басқаруда  көрініс  табады  деп  қарастырып, 

өзінің  жүктемесінде  инновацияны,  қайта  жаңарту  кеңістігін  бірнеше  түрге 

79 

 

бөледі:  1  Жеке  түрі  (жеке  дара,  бір  -  бірімен  байланыспаған);  2)  Модульдік 

түрі  (жеке  дара  кешені,  бір  бірімен  байланысқан);  3)  Жүйелі  түрі  (мектепті 

толық қамтитын). 

Ал  жалпы  инновацияны  модификациялық,  комбинаторлық,  радикалдық 

деп үш түрге бөлуге болады: 

Модивикациялық  инновация  бұл  қолда  барды  дамытумен,  түрін 

өзгертумен айналысу.  

Комбинаторлық  инновация  бұрын  пайдаланылмаған,  белгілі  әдістеме 

элементтерін  жаңаша  құрастыру.  Бұған  пәндерді  оқытудың  қазіргі  кездегі 

әдістемесі дәлел. 

Радикалдық  инновацияға  білімге  мемлекеттік  стандарттарды  енгізгу 

жатады.  Мемлекеттік  стандарт  білім  беруде,  негізінен,  мөлшерлерді, 

параметрлерді, 

деңгейлік 

және 

сапалы 

оқытудың 

көрсеткіштерін 

қалыптастырады [3 ] . 

Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа 

педагогикалық  технологияны  ендіруді  міндеттейді.  Ал  жаңа  педагогикалық 

технологияның  түрі,  қолдану  ерекшелігі,  одан  туындайтын  мәселелер  бүгінгі 

таңда әлі нақтыланып белгілі бір жүйеге түспеген дүние [3]. 

Қазіргі  зерттеулер  көрсетіп  отырғандай,  мектептердегі  бүгінгі  үлгерім 

көрсеткіші,  берілген  білім  сапасы  формализм  мен  субъективтіліктен  әлі 

арыла алмауда, осыған орай, ғалымдар жаңашыл мұғалімдер бұл мәселелерді 

шешу бағытында біршама істер атқаруда.  

Инновация – белгілі бір жүйедегі ішкі өзгеріс. Педагогикалық инновация 

педагогикалық жүйедегі жаңашылдық [4]. 

Педагогикалық  жүйе  құрылымын  кей  ғалымдар  оқушылар  тәрбие 

мақсаты  тәрбие  мазмұны  тәрбие  үрдісі  мұғалімдер  тәрбие  жұмыстарын 

ұйымдастыру  формалары  түрінде  қарастырады.  Білім  беру  үрдісінің  негізгі 

бөліктері: мақсат мазмұн форма әдіс оқыту көрнекілігі тізбесі жаңа мазмұнға 

ие болғанда ғана педагогикалық жүйедегі жаңашылдыққа жол ашылады. Ал 

жаңа  технологияны  қолдану  төмендегі  кезеңдер  арқылы  іске  асады:  оқып 

үйрену меңгеру өмірге ендіру дамыту. 

Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегі алғы шарттар қажет: 

– Оқу үрдісін интенсивтерді жаппай қолға алу; 

– Оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде 

қарастыру.  Оның  ғылыми  әдістемелік,  оқыту  әдістемелік,  ұйымдас-

тырушылық себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау; 

–  Жаңа  буын  оқулықтарының  мазмұнын  зерттеп  білу,  пәндік  білім 

стандартымен  жете  танысу,  білімді  деңгейлеп  беру  технологиясын  игеру 

арқылы  оқушыларға  білімді  мемлекеттік  стандарт  деңгейінде  игертуге  қол 

жеткізу;  

–  Оқыту  үрдісін  ізгілендіру  мен  демократияландыруды  үнемі 

басшылыққа алу. 

Кез  келген  елдің  экономикалық  қуаты,  халқының  өмір  сүру  деңгейінің 

жоғарлығы,  дүние  жүзілік  қауымдастықтағы  орны  мен  салмағы  сол  елдің 

80 

 

технологиялық даму деңгейімен анықталмақ. Жалпы қоғам дамуы мен жаңа 

техналогияны  енгізу  осы  елдегі  білім  беру  ісінің  жолға  қойылғандығы  мен 

осы саланы аппараттандыру деңгейіне келіп тіреледі. Экономика, техникасы 

дамыған  елдердің  тәжірибесін  білім  беру  жүйесінде  жүйелі  түрде  қолдану. 

Демек, жаңа педагогикалық технологияны қолдану білім берудегі нәтиженің 

бірі. 

 

Әдебиет 

1. Инновационные технологии учения. Спецкурс. – Тараз, 2001, 11 с. (в соавторстве 

Саипов А., Сарыбеков М.Н. ) 

2. Место технологии учения в структуре инновационных педагогических технологий 

// Высшая школа Казахстана. 2004. – № 2-7с. 

3.Жұмабекова  Ф.Н.  Инновациялық  технология  сабақта  //  Бастауыш  мектеп.-2009.  – 

№4. – 7-9 - б.б. 

4.Кобдикова  Ж.У.  Мемлекеттік  стандарттың  міндетті  деңгейінің  ең  қажетті  көлемін 

толық  меңгеруге  кепілдік  беретін  шарттар  //Білім  берудегі  менеджмент.  –  2006.  –  №4.  – 

161-165 - б.б. 

 

 

ГЕОГРАФИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ 

ҚОЛДАНУ – БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУ КЕПІЛІ 

 

Б.А. Алиева 

№ 2 жалпы орта білім беру мектебі, Ақсу қаласы 

 

Оқушылардың  пәнге  деген  қызығушылығын  арттыру,  білім  сапасын 

көтеру – әрбір пән мұғалімінің негізгі мақсаты. Сабақ өткізудің әртүрлі әдіс-

тәсілдерін қолдана отырып, оқушылардың іскерлігін, жан-жақтылығын және 

басқа да қабілеттерін байқауға, дамытуға болады. 

Жаңа  білім  парадигмасы  бірінші  орынға  баланың  білімін  ,  білігі  мен 

дағдысын емес, оның тұлғасын, білім алу арқылы, дамуын қойып отыр. 

Қазіргі  уақытта  педагогика  ғылымының  бір  ерекшелігі  –  баланың 

тұлғалық  дамуына  бағытталған  жаңа  оқыту  технологияларын  шығаруға 

ұмтылуы. 

«Педагогикалық технологиялар  – бұл білімнің басымды мақсаттарымен 

біріктірілген 

пәндер 

мен 

әдістемелердің: 

оқу 

–тәрбие 

үрдісін 

ұйымдастырудың  өзара  ортақ  тұжырымдамамен  байланысқан  міндеттерінің, 

мазмұнының, формалары мен әдістерінің күрделі және ашық жүйелері, мұнда 

әр позиция басқаларына әсер етіп, ақыр аяғында баланың дамуына жағымды 

жағдайлар жиынтығын құрайды» 

Бүгінгі  таңда  П.М.  Эрдниевтің  дидактикалық  бірліктері  шоғырландыру 

технологиясы,  Д.Б.  Эльконин  мен  В.В.  Давыдовтың  дамыта  оқыту 

технологиясы,  В.Ф.  Шаталовтың  оқу  материалдарының  белгі  және  сызба 

үлгілері  негізінде  қарқында  оқыту  технологиясы,  М.  Чошановтың 

проблемалық 

модульді 

оқыту 

технологиясы, 

П.И. 

Третьяковтың, 

К.Вазинаның  модульды  оқыту  технологиясы,  В.М.  Монаховтың,  В.П. 

81 

 

Беспальконың  және  басқа  көптеген  ғалымдарың  технологиялары  кеңінен 

танымал. 

Қазақстанда Ж.А. Қараевтің, Ә. Жүнісбектің және М. Жанпейісованың, 

т.б.ғалымдардың  оқыту  технологиялары  белсенді  түрде  қолданылуда.  Осы 

технологияларды  зерттеп  барып,  үлкен  ізденіспен,  шығармашылықпен 

қолдану  керек.  Осы  мақсатта  модульдік  технологияны  география  пәнінде 

пайдалану тиімді екеніне көз жеткізіп келемін. 

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заныңда оқыту формасын, 

әдістерін  ,  технологиялар  таңдауда  көп  нұсқаулық  қағидасы  бекітілген,  бұл 

білім  мекемелерінің  мұғалімдеріне,  педагогтерінің  өзіне  оңтайлы  нұсқаны 

қолдануға , педагогикалық үрдісті кез келген үлгімен, тіпті авторлық үлгімен 

құруға мүмкіндік береді. 

Модуль  дегеніміз  –  қандайда  бір  жүйенің,  ұйымның  анықталатын, 

біршама дербес бөлігінен. 

Оқу  модулі  қайта  жаңғыртушы  оқу  циклі  ретінде  үш  құрылымды 

бөліктен тұрады: кіріспеден , сөйлесу бөлімінен және қорытынды бөлімнен. 

Кіріспе  бөлімінде  мұғалім  балалармен  оқу  модулінің  жалпы 

құрылымымен, оның мақсат-міндеттерімен таныстырады. Сонан соң мұғалім 

осы модулінің барлық уақытында есептелген оқу материалын қысқаша (10-20 

минут  ішінде),  сызба,  кесте  және  т.б.  белгілік  үлгілерге  сүйене  отырып 

түсіндіреді.  Тақырып  мазмұнына  (тұтас  тақырып  немесе  тарау  бойынша) 

«өсу» бағытымен – қарапайымнан күрделіге, репродуктивтік тапсырмалардан 

шығармашылық  сипаттағы  тапсырмаларға,  зерттеушілік  қызмет  элемент-

теріне қарай бірнеше мәрте қайта оралып отыру әр балаға оқу материалымен 

жұмыс  істей  отырып,  өз  қабілеттерін,  жадын,  ынтасын,  ойлауын,  тілін 

дамытады.  Психологтардың  пайымдауынша,  әрбір  дербес  тарауды  оқып-

үйрену үш негізгі кезеңнен тұрады: 



 

кіріспе –қызықтырушылық 



 

опериациялық-танымдық 



 

рефлексиялық-бағалау 

Психологтар  дәлелгендей,  білімді  неғұрлым  тиянақты  меңгеру  үшін 

балалардың  мақсаты  түсінуі  аса  маңызды.  Ол  үшін  мақсат  оның  мағынасы 

нақты айқын белгіленіп, мақсатқа жету тәсілдері көрсетілуі керек. 

Объектілердің  нақты  қасиеттері  жайлы  білімді  қалыптастыруға 

түсіндіруді  сызба  және  белгілік  үлгілер  түрінде  көрініс  тапқан  әрекетін 

бастаған тиімдірік. 

Қандай  да  бір  құбылысты  тану  барысында  адамда  оны  түсінгендік, 

меңгергендік сезімі пайда болуы тиіс. 

Жадыны  және  келешекте  алынған  білімге  сүйену  мүмкіндігін  қорғау 

үшін психолог Л.В. Шешневтің пікірінше, біріншіден, алғашқы түсінбеушілік 

сезімі  жадыда  сақталмауы  тиіс;  екіншіден,  жады  меңгерілген  ұғымдар  мен 

түсініктерді  қорғау  қапшығына  ,  берік  жабылған  «орамаға»  салып  сақтауы 

және ұсынуы тиіс. Мұндай орамы «қызметін» белгі белгілік жүйе атқарады. 

82 

 

Сөйлесу  бөлімінде  танымдық  процесс  балаларды  2-6  адамнан  шағын 

топтарға  бөлу  арқылы  негізінен  олардың  өзара  әрекет  етуінен  құрылған. 

Балалардың  танымдық  қызметі  әрбір  баланың  әр  сабақта  үш  күрделі 

деңгейде  берілген  оқу  материалын  тыңдау,  көру  және  айту  мүмкіндігі 

болатындай етіп құрылған. 

Оқытуды ойын түрінде ұйымдастыру және әртүрлі белсенді формаларды 

қолдану  –  оқытудың  міндетті  шарты  болып  табылады.  Сөйлесу  бөлімінде 

алғашында оқу материалын қайта жаңғырту және қарапайым білік пен дағды 

қалыптастыру мақсатында, кейіннен – алынған білімді талдау, жинақтау және 

бағалау  мақсатында  оқытудың  белсенді  формаларын  қолданады.  Оқу 

модулінің  сөйлесу  бөлімі  тарауды  тұтас  оқып  үйренудің  екінші  – 

операциялық– танымдық кезеңін іске асыру болып табылады. 

Оқу модулінің сөйлесу бөлімін даярлағанда мұғалім оқу материалының 

негізгі мазмұнын бөліп, құрастырады. 

Мұнда балалар оқу материалына қайта оралып, пысықтап, бекітуі үшін 

оның  әр  сабақта  жеке  бөліктермен  берілетінін  есепке  алу  керек,  бұл 

бөліктерде қызқаша сыйымды түрде тұтас тараудың мазмұны беріледі. 

Пысықтауды қажет ететін материалды тәрбиеші үш күрделілік деңгейде 

дайындайды.  Үш  деңгейдің  қайсысын  тандайтынын  әр  оқушының  өзі 

шешеді. Бұның бір маңызы – күрделі, ізденушілік, шығармашылық сипаттағы 

тапсырмаларды  кез  келген  күрделілік  деңгейіндегі  бағдарламалық  материал 

тапсырмаларын орындаған балаға, яғни іс жүзінде бәріне де беруге болады. 

Бұл  бөлімнің  сабақтарын  жоспарлағанда  мұғалім  балалардың  өзара 

сөйлесуін қамтамасыз етуге баса көңіл аударады. 

Мұғалімнің сөйлесу бөлімін дайындаудағы бес әрекет-қадамнан тұратын 

даярлық құрылымы қалыптасады: 

1.  Модульдің  сөйлесу  бөліміндегі  материалдың  негізгі  мазмұнын 

белгілеу. 

2. Оқу материалын біртұтас, жинақы, «өсу» бағытымен беру. 

3. Тақырып бойынша жеңілдететін деңгейдегі және білім стандартының 

талаптарын қамтамасыз ететін деңгейдегі тапсырмалар дайындау. 

4. Осы бөліктің сабақтарында өзара сөйлесуді қамтамасыз ету. 

5.  Балалардың  пәнге  қызығушылығын  және  креативтігін  дамытуға 

арналған шығармашылық сипаттағы материал дайындау. 

Қорытынды бөлім тарауды немесе тақырыпты оқытудың тұтас циклін 

анықтайтын  соңғы  бөлімі.  Ол  балалардың  сөйлесу  бөліміндегі  танымдық 

қызметі  барысында  қалыптасқан  білім,  білік,  дағдыларын  бақылауға 

,тексеруге  және  бағалауға  арналған.  Осы  бөлімде  балалар  өз  қызметін 

талдайды – яғни , баға алады, бұл соңында әр баланың танымдық қызметінің 

жалпы оқу нәтижесін анықтайды. Оқу модулінің қорытынды бөлімі-бақылау. 

Қорытынды бөлімінде бақылаудың бірнеше түрі бар. 

Біріншісі,  міндетті  –  диогностика  өткізу.  Мұғалімнің  өз  таңдауы 

бойынша  әртүрлі  тапсырмалар:  бақылау  жұмысы,  географиялық  диктант, 

сәйкестік тестілері, бақылау тестілеу, сарамандық жұмыс таңдауына болады. 

83 

 

Бұл технология: 

– баланың тұлғасының танымдық қабілеттерін дамытуға; 

– танымдық процестерін дамытуға; 

– жағымды қызығушылық қалыптастыруға; 

– белсенді сөздік қорын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға: 

–  тұлғаны  қиындықтарға  даяр  болу  және  білу,  қарым-қатынас,  ойын, 

танымдық, қауіпсіздік, сыйласу, шығармашылық, өзін-өзі өзектілендіру, өзін-

өзі бекіту қажеттіліктерін қанағаттандырға ықпал етеді. 

№ 

Модуль 

құрылымы 

Сабақ 

саны 

Модуль мазмұны 

Уақыты  

1  Кіріспе  

1-сабақ 



 

Модульге кіру. 



 

Лекция:  «еуразия.  Географ-

иялық  орны.  Қоныстану  және 

зерттелу тарихы». 



 

Тірек сызба: «Еуропа. Азия». 

45 мин 

2-сабақ 



 

Еуразия  жағалауындағы  мұхит-

тар мен теңіздер. 



 

Жер  бедері  мен  пайдалы 

қазбалары. 



 

Климаты. 

45 мин 

3-сабақ 



 

Ішкі сулары. 



 

Табиғат зонасы. 

45 мин 

4-сабақ 

1. Халқы және елдері. 

45 мин 

5-сабақ 



 

Солтүстік  және  Батыс  Еуропа 

елдері. 



 

Шығыс Еуропа елдері. 

45 мин 

6-сабақ 

-

 

Оңтүстік – Батыс Азия елдері. 

-

 

Оңтүстік 

және 

Оңтүстік-

Шығыс Азия елдері. 

-

 

Орталық  және  Шығыс  Азия 

елдері. 

45 мин 

2  Сөйлесу 

бөлімі 

7-сабақ 

3.

 

«Футбол» ойыны. 

4.

 

Картамен жұмыс. 

45 мин 

8-сабақ 

4.

 

«Қарлы  кесек»  оқыта  үйрету 

тәсілі. 

5.

 

«Мені түсін» ойыны. 

45 мин 

9-сабақ 

Конференция сабағы. 

45 мин 

10-сабақ 



 

Саяхат сабағы. 



 

Географиялық диктант. 

45 мин 

3  Қорытынды  11-сабақ 



 

Тест жұмысы. 



 

Шығармашылық 

жобаны 

қорғау. 

45 мин 

12-сабақ  Сарамандық жұмыс. 

45 мин 

84 

 

Сабақтарымда осы технологияны қолданып келемін, білім сапасында да 

жоғарылау  байқалады,  сондықтан  бұл  технологияның  берері  көп  деген  ой 

түйдім.  Назарларыңызға  7-сыныпта  өткізген  «Еуразия  құрлығы»  тақырыбы 

бойынша құрастырылған модуль үлгісін ұсынып отырмын. 

Жаңа технология жүйесінде мәнді ойындардың маңызы зор. Мәнді ойын 

сабағында  әр  түрлі  мәселелерді  талдайды,  оларды  шешу  жолдарын 

іздестіреді. Ондай дәстүрлі емес сабақтар оқушылардың ойлау қабілетін және 

оқуға  деген  қызығушылығын  арттырады.  Бұл  мұғалімнің  аса  дайындығын 

қажет етеді. 

«Қыран  түлегіне  талмас  қанат  сыйлайды,  ұстаз  түлегіне  үлкен  талап 

сыйлайды»  дегендей,  технологиямен  өткізілген  сабақтар  баланы  дамытады, 

келешегіне  бағыт  береді.  Мектепте  ізденуге  үйренген,  шығармашылықпен 

жұмыс  жүргізуге  машықтанған  оқушы  ертеңгі  күні  студент  болғанда 

өздігінен жұмыс жүргізуге дайын болады.  

Сөз  соңында  бүгінгі  күн  талабына  сай  нақты,  терең  білім  беруде  жаңа 

технологиялар бірден-бір ұстаз сүйенер тұтқа дегім келеді. 

 

Әдебиет 

1.

 

«География және табиғат» журналдары. 

2.

 

«География в школах и Вузах Казахстана» журналдары. 

3.

 

Бейсенбаева Ә., Әбілмәжінова С., Каймулдинова К. География:  материктер мен 

мұхиттар, 7-сыныпқа арналған оқулық. – А: «Атамұра», 2007 

 

 

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ ФОРМИРОВАНИЯ ЛИЧНОСТНЫХ 

КАЧЕСТВ ШКОЛЬНИКОВ НА УРОКАХ САМОПОЗНАНИЯ  

 

Н.Т. Алипова 

Песчанская СОШ №2, Качирский район 

 

Происходящие  в  начале  XXI  в.  существенные  изменения  характера 

образования  (его  направленности,  целей,  содержания)  все  более  явно, 

согласно ст. 2 Закона РК «Об образовании», ориентируют его на «свободное 

развитие  человека»,  на  творческую  инициативу,  самостоятельность, 

конкурентоспособность, мобильность обучающегося. 

Весь 

педагогический 

процесс 

представлен 

как 

постоянное 

взаимодействие двух субъектов: субъект (учитель) – субъект (ученик). Чтобы 

учебный  процесс  достиг  своего  завершения,  каждый  из  субъектов  должен 

обладать определенной компетентностью.  

Для  субъекта-учителя  –  это  профессиональная  компетентность.  Для 

субъекта-учащегося  –  введем  термин  «компетентность  школьника»  (которая 

включает в себя информационную и коммуникативную компетентности). 

По  мнению  Т.Н.  Доронова,  С.Г.  Якобсон,  информационная 

компетентность  обучающегося  на  уровне  общего  среднего  образования 

предполагает следующие навыки:  

85 

 

-

 

планирование информационного поиска (выделяет из представленной 

информации ту, которая необходима при решении поставленной задачи; 

-

 

пользуется  справочниками,  энциклопедиями,  ориентируется  в  книге 

по содержанию, а на сайте – по ссылкам;  

-

 

извлечение  первичной  информации  (проводит  наблюдение  / 

эксперимент  по  плану  в  соответствии  с  поставленной  задачей);  получает 

информацию от человека, задавая вопросы;  

-

 

систематизация информации по двум и более заданным основаниям в 

рамках простой заданной структуры;  

-

 

точное  изложение  информации  с  указанием  на  недостаточность 

информации или непонимание информации;  

-

 

построение выводов на основе предложенной информации. 

Коммуникативная  компетентность  обучающегося  на  уровне  общего 

среднего образования – это: 

-

 

письменная  коммуникация  (оформление  своих  мыслей  в  форме 

стандартных продуктов письменной коммуникации простой структуры;  

-

 

изложение  вопроса  с  соблюдением  норм  оформления  текста  и 

вспомогательной графики, заданных образцом);  

-

 

публичное выступление (готовит план выступления);  

-

 

соблюдает нормы публичной речи и регламент; использует паузы для 

выделения  смысловых  блоков  своего  выступления;  диалог  (воспринимает 

основное  содержание  фактической  /оценочной  информации  в  монологе, 

диалоге, дискуссии);  

-

 

продуктивная  групповая  коммуникация  (самостоятельно  следуют 

заданной процедуре группового обсуждения;  

-

 

дают  ответ  в  соответствии  с  заданием  для  групповой  работы; 

разъясняют  свою идею,  предлагая ее, или  аргументируют  свое  отношение к 

идеям других членов группы). 

Становление  субъектности  как  личностного  образования  может  быть 

представлено в следующем виде (Таблица 1). 

 

Таблица 1. Становление субъектности как личностного образования 

Взаимодействие 

Педагог 

Ученик 

Профессионально-педагогический имидж 

Субъект 

Творческая 

самореализация 

Становление 

коммуникативной 

культуры личности 

Субъект 

саморазвития 

Субъект 

взаимодействия с 

миром 

Через компетентность 

Профессиональная компетентность 

Компетентность младших школьников 

Информационная 

компетентность 

Коммуникативная 

компетентность 

 

По  словам  Ш.  Амонашвили,  «инструментировать  учение  как  свободно 

избираемую учеником деятельность это и значит создать наилучшие условия 

86 

 

для  его  целенаправленного  развития,  воспитания,  обогащения  знаниями  и 

опытом».  Включение  субъектного  опыта  учащихся  в  учебный  процесс 

является важнейшим условием развития творческой активности.  

По  мнению 

Г.М.  Коджаспирова,  А.Ю.  Коджаспирова,  современная 

наука ведет активный научный поиск педагогических условий, позволяющих 

наиболее эффективно формировать личностную саморегуляцию школьника. 

Ведущая  роль  в  организации,  регулировании  и  контроле  деятельности 

школьников  принадлежит  учителю  самопознания,  который  формирует 

интерес  к  предстоящей  работе,  потребность  в  целеобразовании,  фиксирует 

цели,  которые  ставят  перед  собой  учащиеся,  и  участвует  в  перспективном 

планировании  реализации  поставленных  целей;  создает  систему  личностно 

ориентированных ситуаций на основе диалога со школьниками, где педагог и 

учащийся  выступают  в  качестве  субъектов  организованной  совместной 

деятельности, 

тем 

самым 

способствует 

формированию 

навыков 

равноправного  взаимодействия,  основанного  на  демократическом  стиле 

общения,  добровольном  признании  личности  партнера  как  свободного, 

неповторимого  субъекта  жизнедеятельности.  Специфика  работы  состоит  в 

том,  чтобы  на  основе  осознания  и  принятия  цели,  заданной  учителем, 

сформировать  способность  к  совместному  целеполаганию,  умение 

практически  реализовывать  цель,  составлять  перспективный  план 

деятельности, выделять основные этапы урока, формулировать цель каждого 

этапа урока и иметь точное представление о результате деятельности.  

Стимулирование  активности  школьников  осуществляется  благодаря 

системе  педагогических  средств:  занимательность  изложения  материала 

(примеры,  факты,  опыты,  яркие  образы);  эмоциональность  речи  педагога; 

дидактические игры; тематические беседы, работа с «Картой роста». 

Реализация второго этапа педагогического процесса осуществляется на 

основе  формирования  эмоционально-волевого  компонента  личностной 

саморегуляции  школьников.  Его  цель  заключается  в  формировании  у 

школьников  эмоциональной  устойчивости  и  волевой  регуляции  своего 

поведения  в  условиях  партнерских  отношений  со  сверстником. 

Эмоционально-волевая 

сфера 

является 

важной 

составляющей 

в 

формировании  личности  школьника,  т.к.  учебная  деятельность  не  будет 

эффективной,  если  его  участники  не  способны  в  первую  очередь 

распознавать  внутренние  ощущения  и  переживания,  принимать  и  понимать 

эмоциональные  переживания  как  свои,  так  и  партнера.  Распознавание  и 

передача  эмоций  –  сложный  процесс,  требующий  от  ребенка  определенных 

знаний, высокого уровня развития произвольности.  

Задачи  формирования  эмоционально-волевого  компонента  должны 

быть сформулированы в двух направлениях:  

-

 

«на  себя»  (обучение  школьника  распознаванию  собственных 

внутренних  эмоций  и  проявлению  своих  эмоциональных  переживаний,  их 

вербализации, управлению эмоциями, их оцениванию);  

-

 

«на  партнера»  (обучение  распознаванию  эмоционального  состояния 

87 

 

партнера, принятию и пониманию его эмоциональных реакций, проявлению 

эмпатии, адекватной оценке эмоционального состояния партнера). 

Функции  педагога  на  данном  этапе  состоят  в  реализации  личностно 

ориентированного  подхода  к  учащимся,  создании  положительного 

эмоционального  микроклимата  внутри  группы,  отслеживании  и  регуляции 

эмоционального  состояния  детей  в  процессе  деятельности.  Основные 

средства основаны на игровой деятельности детей и применяются на уроках 

самопознания. 

Проигрывание  этюдов,  игровые  ситуации,  упражнения,  беседы, 

рисование  эмоций,  работа  с  «Азбукой  эмоций»,  цветопись  способствуют 

сплочению 

группы, 

проявлению 

эмпатии 

на 

основе 

осознания 

эмоционального  состояния  партнера.  Азбука  эмоций  и  рисование  эмоций, 

которые  мы  используем  в  работе,  являются  многофункциональными.  С  их 

помощью  осуществляются  знакомство  детей  с  основными  эмоциями, 

пополнение  словарного  запаса  словами,  обозначающими  эмоции  и  их 

оттенки,  формируется  умение  распознавать  эмоции  других  людей,  их 

ощущения  и  переживания,  управлять  эмоциями,  отслеживать  изменения 

эмоционального  состояния  в  процессе  урока.  Можно  использовать  данные 

методики в различных вариантах:  

1.

 

Азбука эмоций. 

2.

 

Показ изображения эмоции на карточке. 

3.

 

Изображение эмоции на лице по карточке. 

4.

 

Подбор карточек с одинаковыми эмоциями. 

5.

 

Изображение эмоции на лице без зрительной подсказки. 

6.

 

Рисование эмоций. 

7.

 

Рисунок на тему «Мое настроение сейчас». 

8.

 

Рисунок по выбору (после выполнения задания необходимо обсудить 

каждый  рисунок  с  партнером,  определить,  какое  настроение  пытался 

передать автор). 

9.

 

Задание «Нарисуй настроение своего партнера». 

10.

 

Рисунок эмоции, заданной педагогом. 

Рисунки могут быть как сюжетные, так и абстрактные, т.е. настроение 

передается  через  цвет,  характер  линий,  композицию  различных  элементов. 

Последние в большей степени способствуют отреагированию отрицательных 

эмоций,  самовыражению  личности.  Это  происходит,  потому  что  снимаются 

ограничения,  накладываемые,  с  одной  стороны,  уровнем  сформированности 

художественных  навыков,  с  другой  –  приобретенными  стереотипами 

рисования.  Рисование  помогает  обучать  детей  навыкам  адекватного 

выражения эмоций и снимать напряжение. 

Мимические и пантомимические этюды используются для изображения 

эмоциональных  состояний,  знакомства  с  элементами  выразительных 

движений: мимикой, жестом, позой, походкой. В каждый урок самопознания 

педагогом в качестве своеобразного отдыха включается ряд этюдов, коротких, 

разнообразных  и  доступных  детям  по  содержанию.  Содержание  этюдов 

88 

 

детям  эмоционально  пересказывается,  предложенная  эмоциональная 

ситуация становится основой для создания множества вариантов на заданную 

тему. 

С  целью  формирования  личностных  качеств  школьников  необходимо 

через  уроки  самопознания  вводить  в  практику  «уроки  нравственности». 

Воспитание  детей  в  современной  обстановке  происходит  в  условиях 

экономического  и  политического  реформирования  государства,  которое 

вызвало  социальное  расслоение  общества.  Вследствие  этого  возрастает 

конфликтность  отношений  в  семье,  разрушаются  нравственнее,  этические 

нормы  и  традиции  семейного  уклада.  Сегодня  проблема  нравственного 

воспитания  детей  рассматривается  на  уроках  самопознания,  где 

последовательно  ведется  обучение  общечеловеческим  ценностям  Одним  из 

направлений работы учителя самопознания является работа с родителями по 

просвещению  нравственно-духовных  знаний.  Это  уроки  нравственности, 

конференции,  дни  открытых  дверей,  совместные  уроки  родителей  и  детей, 

совместные традиционные праздники «День Семьи» и т.д. 

«Уроки  нравственности»  необходимы  для  родителей,  так  как  в  ходе 

уроков  родители  идут  на  откровенный  разговор,  дискуссию  по  проблемам 

воспитания  в  семье,  взаимоотношения  взрослых  и  детей,  устанавливается 

тесный  контакт  между  учителем  и  родителями,  между  родителями,  уроки 

проводятся в интерактивном режиме. 

Методической особенностью  «урока нравственности»  является  то,  что 

наряду  с  развитием  нравственных  взаимоотношений  в  семье,  большое 

внимание уделяется творческому развитию личности ребенка, формированию 

способности к восприятию добра. 

Уроки нравственности имеют следующую структуру: 

1) Тема, цель, побуждение к деятельности. 

2) Круг радости (Методика «встреча», «Хоровод» и т.д. 

3) Беседа (родители, дети). 

4)  Минута  совместного  творчества  (Творческое  задание  –  групповая 

работа). 

5) Игра (Ролевая – решение нравственных ситуаций). 

6) Круг «От сердца к сердцу» («Хоровод», «Мы вместе» и т.д.). 

Призвание  программы  «Самопознание»  –  формировать  активную 

гражданскую  позицию  у  наших  детей  на  основе  позитивного  отношения  к 

переменам, к поиску своего «я» в многообразном мире. 

На других учебных дисциплинах главная цель – получение конкретных 

знаний  на  конкретную  тему.  Предмет  самопознание  –  дает  шанс  познать 

самого себя как личность. 

жүктеу/скачать 6,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: