5В060900 – «География», 3-курс Оқу нышаны: күндізгі, 2015-2016 оқу жылы. Дүниежүзінің экономикалық, әлеуметтік және саяси географиясы 5В060900 «География»
жүктеу/скачать 6,5 Mb.
|
Лекция Уалиев (копия) (копия)
- Бұл бет үшін навигация:
- Дүние жүзі, барлығы : 4293 85828
- Дүние жүзі, барлығы : 6,2
| Негізгі химия өндірісі. Негізгі химия қышқылдар, сілтілер мен минералдық тыңайтқыштар шығарады. Технологиялық үрдістерін жетілдіруге, өнім бірлігіне шаққанда көптеген химикаттар шығынының азаюына байланысты қазір олардың көлемі тұрақтанған.
Күкірт қышқылы өндірісі. Күкірт қышқылыминералдық тыңайтқыштар өндіру барысында, металлургияда, тамақ және мұнай өнеркәсібінде қолданылатын маңызды химия өнім. Соңғы жылдары оны өндіруЖапония мен АҚШ өсіп отырған жоқ. Кейбір Баьтыс Еуропа елдерінде кеміп барады. Тасмалдау қиын болғандықтан күкірт қышқылын шығартатын зауттар негізінен тұтынатын аудандарында, металлургия орталықтарында салынады. Мұнай мен газ өңдеу барысында леспе өнім ретінде өндірген тиімді. Дүние жүзінде күкірт экспорттайтын ірі ел Канада. Табғи күкірт кендері АҚШ-та, Мексикада, Польшда, Туркменстанда сақталған. Күкірт қышқылын шығаратын «бірірннші ондық елдеріне» АҚШ, Қытай, Ресей, Жпония, Украина, Франция, Германия, Испания, Бразилия кіреді. Минералды тыңайтқыштар өндіру. Химия өнеркәсібінің ауыл шаруашылығы үшін өнім өндіретін аса маңызды саласы. Минералды тыңайтқыштар өндірісі ауыл шаруашлығының даму дәрежесін анықтайды. Минералды тыңайтқыштар өндiрудiң негiзiнде ауыл шаруашылығын интенсивтендiру, халықты тұтыну заттарымен толық қамтамасыз етуге жағдай туғызады. Азот тыңайтқыштарын (аммоний сульфаты, аммиак селитрасы, мочевина немесе карбамид) өндіру үшін негізгі шикізат – табиғи газ. Азот тыңайтқышы ауылшаруашылықта кеңінен қолданылады. Азот тыңайтқыштарын өндіруші аса ірі елдер Қытай (әлемдік өндірістің 30%-ға жуығы) (9.21-кесте). 9.21-кесте. 100% таза затқа шаққанда азот тыңайтқыштарын шығарудан көш басшы елдер (1950–2010 жж..), мың. т
Үндістан, Америка Құрама Штаттары, Ресей, Канада, Индонезия болып табылады. Соңғы жылдары ірі өндірушілер қатарына сонымен қатар мұнайға және табиғи газға бай Парсы шығанағы елдері де қосылды. 2010 жылы дүние жүзінде 89, 5млн. т азот тыңайтқышы өндірілді Фосфор тыңайтқышы. Фосфат (фосфор) тыңайтқыштарын (қарапайым және қосарланған суперфосфат) өндіру үшін табиғи шикізаттың екі түрі – фосфориттер мен апатиттер пайдаланылады. Фосфор тыңайтқыштарын өндіру бойынша әлемдік көшбасшылар қатарында АҚШ, Қытай, Үндістан, Ресей, Бразилия. 2010 жылы дүние жүзіндегі фосфор тыңайтқыштарын өндіру ─ 39,2 млн тоннаға жуық. Шикiзат қорының молдығы мен сапасы жағынан Қазақстандық Қаратау фосфорит алабы дүниежүзiндегi ең iрi кен орындарының бiрi. АҚШ, Тунис,Алжир, Мароккодағы атақты фософорит кен орындарының қатарына жатады. Калий тыңайтқыштарын өндіру (95%-хлорлы калий, сондай-ақ магнезий калийі және калий сульфаты) калий тұздарының кен орындарының қажет етпейді. Калий тұздары дүние жүзінің 15 елінде шығарылады (9.22-кесте). Жаңа химиялық материалдар жасалынып, химия өнiмдерiн шаруашылықтағы тоқыма, машина жасау, радиоэлектроника салаларында қолдананылады. Химия ғылымының жетiстiгi синтетикалық материал жасауға бағытталған іс- шаралар қазiргi заманғы техникалық прогресте химия өндiрiсiнің маңызы өте зор екендігін байқатады. 9.22-кесте. 100% таза затқа шаққанда фосфор тыңайтқыштарын шығарудан көш басшы елдер (1950–2013 жж..), млн. т
Химия өнеркәсібі жетістігі мұнай химиясымен байланысты жоғарғы сападағы отын түрлерiн, iштей жанғыш қозғалтқыш, аммиак, метил спиртiн, глицерин, ацетон, фенол өнімдерін шығару. Мұнай химия саласында синтетикалық каучук, пластмасса, талшық, минералды тыңайтқыш, жуғыш заттар шығарлады. Химия өнеркәсібінің орналасуына көптеген факторлар (табиғи, экономикалық, тарихи) әсер етеді. Кәсіпорынның орналасуы, әдетте, оның қандай өнім шығаратындығымен тығыз байланысты. Оның құрылымын шарты түрде 3 топқа бөлеміз: - негізгі өндіріс (полимер материалдары, минералды тыңайтқыштар шығару); - өңдеуші өндіріс (бояғыштар, лактар мен бояулар, дәрі-дәрмек, резеңке) – техникалық бұйымдар жасау; - жартылай дайын өнімдер өндірісі (тұздар мен қышқылдар, сілтілер) Соңғы жылдары шаруашылық салаларында, өндірісте полимер химиясы (химиялық талшық, синтетикалық смола және каучук, пластмассалар) қолданылуда. Полимерлер – осылардың молекулалары қайталанатын буындардың көп санынан тұратын заттар. Синтетикалық полимерлер – пластмассалардың, химиялық талшықтардың, резеңкенің, желімдердің, лак-бояу материалдарының негізі. Химиялық талшықтар өндіру. Химиялық талшықтар табиғи полимерлерден алынатын жасанды (целлюлозалы) және синтетикалық болып бөлінеді. Экономикалық жағынан дамыған елдерде синтетикалық талшықтарға химиялық талшықтардың бүкіл көлемінің 4/5 бөлігі келеді. Синтетикалық талшықтардың негізгі түрлерінің арасынан: полиэфир (лавсан), полиолефин (полиэтилен, полипропилен), полиамид (нейлон, капрон), акрил (нитрон) және т.с.с. талшықтарды бөлінеді. Олар тоқыма өндірісінде машина жасауда пайдаланылады. Синтетикалық талшықтардан жүн, жібек, штапель түріндегі маталар, сонымен қатар техникалық маталар шығарылады. Химиялық талшықтарды негізгі тұтынушы тоқыма өнеркәсібі болып табылады. Бұл ретте химиялық талшықтарға барлық пайдаланылатын тоқыма талшықтарының 60%-ына жуығы келеді (салыстыру үшін: мақтаға – 32%, жүнге – 2%-ға жуық, жұт – 4%-дан аса, зығыр – 1%, жібек – 1%-дан азырақ). Химиялық талшықтар мен жіптердің тұтынушылары болып сонымен қатар шина және резеңке-техника өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы (оның ішінде балық шаруашылығы), жол шаруашылығы мен құрылыс және т.б (9.23-кесте). 9.23-кесте. Дүние жүзінде химиялық талшықтар өндіруден көшбасшы елдер (1950-2013жж.), млн. т
жүктеу/скачать 6,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||