А 11 «Механика және молекулалық физика» бөлімінен лабораториялық жұмыстар орындауға арналған әдістемелік нұсқау. Қызылорда. ҚМУ, 2007ж
жүктеу/скачать 2,13 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Құралдың сипаты
| а б
Сурет 1 Егер маятниктi тепе-теңдiк күйiнен кiшкене a бұрышқа ауытқытса жүкке әлi де сол және күштерi әсер етедi, бiрақ ендi бұл күштер тепе-тең болмайды. Бұл жағдайда ауырлық күшi екi құраушыға жiктеледi, оның бiрi жiптiң керiлу күшiн теңгеретiн және оның бойымен бағытталатын екiншiсi маятниктi тепе-теңдiк күйiне қайтаруға тырысатын, жiпке перпендикуляр бағытталған күшi (2 сурет). Маятниктiң тепе-теңдiк жағдайынан ауытқыған кездегi АС доғасының ұзындығы ығысу деп аталады. Егер А-дан С-ға қарайғы ығысуды оң ал А-дан В-ға дейiнгiсiн терiс деп есептесек, онда күшi ығысуға қарсы бағытталады және өте аз бұрыштарда (50-60) ығысуға пропорционал болады: (1) мұндағы -пропорционалдық коэффициент; -ығысу (Ас доғасының ұзындығы). Теориядан массасы материалдық нүктенiң мұндай керi қайтарушы күштiң әсерiнен тербелiс периоды күшпен төмендегiдей өрнекпен байланысқан, гармониялық тербелмелi қозғалыс жасайтыны белгiлi: (2) 2-сурет
және (2) өрнектерiн теңестiрiп және аз бұрыштарда
мұндағы =OA=OC -математикалық маятниктiң ұзындығы, ескере отырып, алатынымыз: мұндағы (3) (3) формуладан математикалық маятник тербелiсi периодының тербелiс амплитудасына, яғни бастапқы a0 ауытқу бұрышы (егер a0=(50-60) болса) мен маятник массасына тәуелсiздiгi және оның ұзындығы мен еркiн түсу үдеуiнiң қатынасымен анықталатыны шығады. Бұл жұмыста өлшеудiң дәлдiгi үшiн тәжiрибе маятниктiң әр түрлi екi және ұзындығы бойынша жүргiзiледi. және Бiрiншi теңдеуден екiншi теңдеудi мүшелеп азайтатын болсақ, онда болады. Сонда яғни, (4) формуламен мәнiн анықтау үшiн ұзындықтар айырмасын өлшеу жеткiлiктi. Құралдың сипаты Физикалық лабораторияда қолданылатын математикалық маятник ұзын қосараланған жiпке iлiнген радиусы кiшкене металл шардан құралады. Қосарланған жiп тербелiс қатаң бiр жазықтықта болу үшiн алынады (3-сурет). Математикалық маятниктiң ұзындығы ретiнде iлiнген нүктесiнен шардың ауырлық центрiне дейiнгi қашықтық есептеледi. Сонда мұндағы d-шардың диаметерi өлшенедi. Маятник тербелiснiң периодын есептеудi дәлiрек жүргiзу үшiн, қозғалмайтын сызғыш көмегiмен, әртүрлi екi және , мұндағы l1 және l2 өлшеулер нәтижелерi, ұзындықтарын өлшеу қажет. Бұл кезде (3) формуланы қолданып және
деп жазуға болады. Бiрiншi теңдеуден екiншiсiн мүшелеп азайтсақ тағы да (4) теңдеуге келемiз, яғни (4) . Демек, бұдан шығатын (4) формуламен қорытынды мәнiн есептеу үшiн ұзындықтардың айырмасын өлшеу жеткiлiктi. жүктеу/скачать 2,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|