Ақан Сері, Ақжігіт Қорамсаұлы
Ақынның əндерінде шынайы махаббат рухының ту етіп көтерілуі
жүктеу/скачать 106,46 Kb.
|
| Ақынның əндерінде шынайы махаббат рухының ту етіп көтерілуі
Ақан сері — ең алдымен адам сұлулығына ғашық суреткер. Оның «Мақпал», «Балқадиша», «Сырымбет», «Майда қоңыр» т.б. əндері əйел жанының сұлулығын жарқырата көрсетуімен бірге, махаббат құдіретін асқақтата суреттеуімен де құнды. Кеңінен танымал бұл əндер шынайы махаббат рухын ту етіп көтереді. Ақанның бірінші əйелінен туған жалғыз ұлы Ыбан (Ыбырайым) тілсіз, мылқау болған. Оған ақын жазу-сызу үйреткен. Бəтима өлген соң, аз күн отасқан əйелі Тінəлі қызы Ұрқияға Ақан сері «Ұрқияжан» деген өлеңін арнаған: Ұрқия, шашың — жібек, қанжар — қасың, Көрінер тамағыңнан ішкен асың. Жаманға сені қор ғып қия алмаспын, Тірлікте, аман болса ғазиз басым. Күмістей он саусағың тартқан сымға, Құрайын тұзағымды тартып жымға, Құрысын Ақан атым жете алмасам, Қор қылсам қапияда сені сұмға. Айырар асыл зада жігіт парқын, Жүрекке жара салдың, қалқам, алтын. Махаббат екеумізде қайнаған су, Ішімді жандырады, сыртым салқын. Ұрқия сұлу келбетін бейнелеудегі ақын қолданыстары айшықты. «Ұрқияға айтқан аужары» деген тамаша толғауында ол: Аққу кетіп, Қоскөлдің қазы қалды, жар-жар-ай, Қысы кетіп мешіннің, жазы қалды, жар-жар-ай. Біраз назым тотыға айтпай болмас, Көбі кетіп дəуреннің, азы қалды, жар-жар-ай. Түйін болып көңіліме кетеді ғой, жар-жар-ай, Бір айтатын серінің назы қалды, жар-жар-ай. Кеше туған жас қызды шалдар алды, жар-жар-ай, Толғанатын оларда несі қалды, жар-жар-ай. Ғашықтықтың қисабы асып еді, Ескеретін қалқаның несі қалды, жар-жар-ай. Ақ қағаздың бетіне тарттым сия, жар-жар-ай, Жібересің сұлуды кімге қия, жар-жар-ай. Мəликедей ақ жарқын жан едіңіз, жар-жар-ай, Кеткенің бе алысқа сен, Ұрқия, жар-жар-ай? Бұл жалғанда бөтенге кетпес деуші ем, жар-жар-ай, Енді есен бол, қарағым, уа, дариға, жар-жар-ай. Оратылған жібектей қолаң шашың, жар-жар-ай, Қандай сұлу қиылған екі қасың, жар-жар-ай. Сұлу көркем лəззат пен бəрі бірдей, Бағаланар қай затқа сенің басың, жар-жар-ай. Ақ көйлектің жағасын ырға тартқан, жар-жар-ай, Машинамен қандай қып шырға тартқан, жар-жар-ай, Көп қыздардың ішінде тоты дана, жар-жар-ай, Қия жүзі асылдың хорға тартқан, жар-жар-ай, Қарақат көз, ақ маңдай, сүйген сəулем, Нəзік белің секілді сымға тартқан, жар-жар-ай, Көлбеңдеп дəл алдымнан өткенің бе, Жүйрік аттай бағалы сыйға тартқан, жар-жар-ай, Бар назымды жеткіздім бір өзіңе, жар-жар-ай, Жазылғанын білесің қандай хаттан, жар-жар-ай, — дей келіп, Ұрқияы «Көп қыздардың ішінде тоты дана» деп басқаша бейнелейді. Ұрқия өлгеннен былай Ақанның жаны қасыретке орала бастайды. Жараланған жүрек жазылу үшін тағы махаббат іздейді. Ақан серінің тірідей айырылған сүйген қызы — Ақтоқты. Бұл арты аңызға айналған оқиға. Ақтоқты есімі ақынның шығармаларынан кең орын алды. «Ақ көйлек», «Алтыбасар», «Ғашық жарға», «Тағрипың», «Ж-ға» — Ақтоқтыға арналған махаббат толғаулары. Ақан қалай да Ақтоқтыны алмақ болды. Ақтоқтының беріліп отырған күйеуі ақсақ екен. Қыздың көңілін күйеуден қайтару үшін Сері сықақ қылып улы өлеңдер шығарады: Бəрекелді, Ақтоқты, тапқаныңа,
жүктеу/скачать 106,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|