Ахметов кенжебай. ӘДебиеттану әліппесі
жүктеу/скачать 2,31 Mb. Pdf көрінісі
|
7be5d3766e972ff5b9970344856a2dc2
- Бұл бет үшін навигация:
- Эвристика
- Палеография
- Мәтiн түсiнiктемесi
| Архивтану – мақсат, мiндетi жағынан библиографиямен бағыттас,
айырмашылығы әдебиет тарихына байланысты құжаттық, мемуарлық дерек- мәлiметтердi, материалдарды жинақтауында. Эвристика – (гректiң “heurisko” – “табамын, ашамын” деген сөзiнен шыққан), әр тектi әдеби iзденiстердiң жиынтығы. Мұндай iзденiс- зерттеулер, көп жағдайда, хат авторын, жазылу мерзiмiн, хат жолданған адамды анықтау; әдебиет төңiрегiндегi ауызекi әңгiмелердiң мәнiн ашып, түсiндiру; туындының жазылған орнын iздеу немесе оның жазылуына себепкер мекендi iздеу; өмiрбаяндық деректердi зерттеу; әдеби прототиптердi табу сияқты мәселелермен шұғылданады. Бұл қатарда библиографиялық эвристика маңызды орын алады. Палеография – (гректiң “palaios” – “ежелгi, көне”, “grapho” – “жазу” деген сөздерiнен шыққан), жазу тарихын, сондай-ақ ежелгi жазба жәдiгерлердiң мәтiнiн, жазылу мерзiмi мен дүниеге келген орнын анықтау мақсатын көздейтiн тарихи-филологиялық пән. Алғаш XVII ғасырда пайда болды. Алфавит пен тiлдердiң алуан түрлi болуына байланысты палеография да бiрнеше түрге бөлiнедi. Соған сәйкес, ортақ ереже-қағидаға бағынатын жалпы палеография да жоқ. Мәтiн түсiнiктемесi – (латынның “commentarius” – “ескерту, түсiндiру” деген сөзiнен шыққан), әдебиет жәдiгерлерiнiң мәтiнiн зерттеу, түсiндiру мәселелерiмен айналысатын филологиялық жанр. Мәтiндi қарастырған сыни талдаудың барысы мен нәтижелерi жайын баяндайтын түсiнiктеме, көбiнесе, аталмыш мәтiннiң басылымында қоса берiлiп отырады. Түсiнiктеме әдеби шығарманы жан-жақты қарастыратын әдебиеттану, тарих, эстетика, тiл тарихы, археография, палеография, текстология сияқты салалармен тығыз байланысты. Соған сәйкес, түсiнiктеменiң бiрнеше түрлерi болатынын да айта кеткен орынды. Мәселен, 27 текстологиялық түсiнiктеме мәтiннiң бастапқы нұсқаларына талдау жасап, таңдап алынған ең негiзгi нұсқаны мейлiнше дәйектеуге ұмтылады; мәтiн тарихынан молырақ хабардар ету мақсатында кейде түрлi нұсқаларды қатар көрсетедi. Тарихи-әдеби түсiнiктеме туындының тарихи негiздерiн талдап, туындының әдебиет тарихындағы орны жайында түсiнiк бередi. Өмiрбаяндық (биографиялық) түсiнiктеме туындының қаламгер өмiрбаянымен байланысына қатысты қырларын көрсетедi. Тарихи түсiнiктеме мәтiнде ұшырасатын оқиғалар, жағдайлар, адамдар жайында баяндайды. Лингвистикалық түсiнiктеме белгiлi бiр қаламгер (дәуiр, бағыт өкiлдерiнiң) қолданысында ғана кездесетiн сөздердiң, тұрақты тiркестердiң ерекшелiктерiн ашуға бағытталады. Әдебиеттанудың негiзгi, қосалқы және көмекшi салалары жайындағы азын-аулақ әңгiмемiздi осы тұстан бiр түйiп қойсақ қайтедi?.. жүктеу/скачать 2,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|