Айтыс II том «КҮлтегін»

58
Қазақ өнерінің антологиясы
Солардың үлгі көрген ұрпағы еді,
Соғайын ер Мәңкені ауызға алып.
Алпысбай, Мәлібекпен тағы да бар,
Қалай айтсам сыйғандай шағы да бар.
Ыдырыс, Құстоты мен ер Шұманақ,
Кеңпейіл, кетпес дәулет бағы да бар.
Аманжол, Қасқарауда бек-Ноғайбай,
Түп-түгел мал мен бастың бәрі де сай.
Ерте жатып, кеш тұрған өңшең сырбаз,
Ішкені шай, бұлардың жегені май.
Атасы қызыр шалған Малдыбайдың,
Пірім, медет тіледім Әжібайдан.
Күйкі тұғыр сықылды, бір немені алып келдің,
Әйтеуір, біреумізден төгілді айран.
Жамбыл:
Ал, қадыр, атыңыздан әуел қадыр,
Бұл жерге келіп отыр Екей − Жамбыл.
Көсілген аяғыңды бір жимайсың,
Не басыңа күн туды, Тәңір алғыр!
Ал, қадір, атыңыздан қадір дана,
Құлыңа Алла деген болғын пана.
Көсілген аяғыңды бір жимайсың,
Не басыңа күн туды дүзі қара!
Құлмамбет, сөз сөйлейсің анықтамай, 
Алды-артыңды сөйлейсің парықтамай.
Айтатұғын кісіңнің өзіне айтқын,
Делбекезек кісідей шалқақтамай.
Ыстыда толып жатыр қой мен жылқы,
Қасабек, Дәулетбақпен қызыл түлкі.
Бабаның қата қойын маған салып,
Досқа таба, дұшпанға болма күлкі.
Ал, Құлмамбет, Құлмамбет
Ағып жатқан сумен кет!
Сумен кетсең, ел ішер,

59
Айтыс II том
Судан шыққан бумен кет!
Онда да кесірің тиеді,
Қызарып батқан күнмен кет!
Күн де қайтып шығады,
Оттан шыққан күлмен кет!
Күлден ауру жұғады,
Қараңғы тұман түнмен кет!
Түн де қайтып келеді,
Асқаралы таумен кет!
Кесірің жұғар Құлмамбет,
Қу пәлекет, әрмен кет!
Таз Құлмамбет, сен салсаң,
Мен де салдым байымды.
Мен де байдан ап жүрмін,
Азын-аулақ шайымды.
Асықпасаң, Құлеке,
Табарсың әлі-ақ жайыңды.
Менің де Құтықсейіт байым бар,
Қайтетұғын ойың бар.
Қалың байды қаптатсам,
Болатын әлі-ақ тойың бар.
Жылқысының бір шеті,
Алматының өзенінде.
Бір шеті Қарақыстақ,
Қастектің кемерінде.
Несі болмас құданың бермесіне,
Бұған қайтіп жетесің?
Жалған сөйлеп не керек,
Айтайын сөздің төтесін.
Жылқысының шетіне
Жарамды атпен сабаулап,
Он күнде әрең өтесің.
Оны саған салып не етейін,
Оны да тастап кетейін.
Алматыда аяңдап,
Медеу байға жетейін.
Пар келмес сенің байың Медеу байға,
Бұл Жамбыл Медеуді айтпай, кетпес жайға.

60
Қазақ өнерінің антологиясы
Тоқсан екі шолақты жинағанмен,
Жазған-ау, бұған жетер байың қайда?
Қырық мың сомға жалдатып,
Қалаша көк үй салдырған.
Асыл тастан оюлап,
Қараса, көзді талдырған.
Әнжан, Тәшкен, Марғұлан,
Қызылжар, Семей, Жаркенттен,
Керек болса ақшаны 
Көн қапқа салдырып, алдырған.
Ел көшкенде қазынасын,
Алпыс нарға арттырған.
Асыл кілем жаптырып,
Жібектен арқан тарттырған.
Әлемді алып байлығы,
Әсемдігін арттырған.
Оны саған салып не етейін,
Мұны да тастап кетейін.
Алатауды бөктерлеп,
Бұны да сырғып өтейін.
Қалай айтсаң, олай айт,
Құлмамбет, саған төтейін.
Бұдан шығып аяңдап,
Қастекке барып жетейін.
Ол Қастекті жерлеген,
Ырысы судай өрлеген,
Сұраншы, Сауырық батырым,
Шеніне дұшпан келмеген.
Ақ кіреуке жамылып,
Ат кетпеген кермеден.
Садағын белге байланып,
Жауға қылыш сермеген.
Қамын ойлап халықтың,
Тар кезеңде бермеген.
Тоятын тілеп алыстан,
Тұғырда тұрып, жем жеген.
Барайын енді аяңдап Сыпатайға,
Бұл Жамбыл Сыпаны айтпай, кетпес жайға.
Қайыры қарашыға сондай жақсы,
Қандырар сусындатып, қант пен шайға.

61
Айтыс II том
Жылқысының жоғары шетін айтайын,
Қарақыстақ, Қастекте.
Аралауға амандап,
Жылқышы мінер мескөкке.
Таз Құлмамбет жолықтың,
Ашылмас тұман, ескекке.
Ырғайты, шеті жатыр Ақтеректе,
Арғымақ мінгізеді ат керекке.
Түгендеп, бір жұмада бола алмайды,
Көсілтіп, қамшы басып Көксерекке.
Өзінде 83 мың жылқысы бар,
Асыл тұқым жинаған әр түлік мал.
Зар емес еш нәрсеге балалары,
Жегені – шекер мен бал, жая мен жал.
Тоқсан екі жылқышы аралайды,
Оларға тіл тигізген жарамайды.
Қанша халық аралап жүрсем-дағы,
Жалғанда көргенім жоқ ондай байды.
Мына шетін айтайын:
Қозыбасы, Қордай-ды.
Оған тіл тигізген оңбайды.
Қасиеті сонша мол,
Егіз де екі болмайды.
Жүгі қалып жұртында,
Керегесін көк ішінде қомдайды.
...Аузы асқа жарымай,
Сөйтіп, Құдай жондайды.
Көсегесі көгеріп,
Көгал жерге қонбайды.
Бұл сөзді мұнда тастайын,
Сабыр қылып саспайын.
Теріскей тұрсын жайына,
Күнгей жақтан бастайын.
Ол күнгейді жерлеген,
Желмая мініп желменен,
Түрікпеннен Түктіқұрт,

62
Қазақ өнерінің антологиясы
Сол кісіден тараған.
Байтелі, Қамен, Дәулет-ті,
Жәпекпенен төртеуі –
Бәрі бір-ақ әулет-ті.
Үш мың бес жүз жылқы айдап,
Түзеген кәсіп, сәулетті.
Асықпай тыңда, Құлмамбет,
Берейін кезек нәубетті.
Онан бері асайын,
Теріскейге қадам басайын.
Жоғары шеті – Мырзабек,
Бар еді өңшең қаракөк.
Арғы атасы Қашке хан болған,
Қылған ісі Құлпейіске таң болған.
Аруақты бек болып,
Ауданымен көп болып,
Сондай-сондай жан болған.
Төменгі шетін айтайын,
Әлі менен Нұрабай,
Хан Қашке тұқымы.
Атасы жауға аттанып,
Ат құйрығын бұлады.
Онан былай өтейін,
Көзіңді сенің көр қылып,
Көлденеңдеп кетейін.
Ертерек жүріп ентелеп,
Серектасқа жетейін.
Серектасты жерлеген,
Байлығы тасып көлдеген,
Қилыбайұлы Қожманбет,
Көк берендей түтеген.
Көкірегіне Құдайым,
Тоқымдай нұрды бітеген.
Айға білеп азуын,
Әр шыңға қолын сілтеген.
Көтерілсе талайым,
Түстік жерге тоқтамай,
Өтеген, Қазыбекке барайын.
Сол жерде жатқан Өтен деп,
Атамыз қылған мекен деп,

63
Айтыс II том
Ыбырайымның алты ұлы –
Патшадайын өңленген.
Ең үлкені – Нұрқожа,
Онан кейін Айқожа,
Онан кейін Байқожа,
Райыс, Допас тағы бар,
Алланың берген бағы бар.
Ең кенжесі Аспар-ды,
Бұл Жамбыл көк қабандай қасқарды.
Шын пәлекет басталды,
Таз Құлмамбет, сен болсаң,
Көлемін көктің бөктеріп,
Тіресең, таста аспанды! 

жүктеу/скачать 0,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: