Айтыс II том «КҮлтегін»
жүктеу/скачать 0,96 Mb. Pdf көрінісі
|
| Айтыс II том
Алдында қырық сан Қырым дес бермеген, Қай қазақ сөз сөйлеген бізден бұрын. Жігітке оңай емес дүние қумақ, Нарқы бар осы сөздің талай тармақ. Арғынның Қаракесек Әсетіне, Сиязда тәуекел деп, салдым қармақ. Табылмас жүйрікке ақыл жан сасқанда, Ақылдың сабыры – жерде, кілті – аспанда. Бір жігіт Қожағұлда опат болып, Сияз қып, қытай, орыс бас қосқанда. Арғын мен Қаракесек сөз сөйлестім, Алты арыс қырық сан Қырым бас қосқанда. Бас қосқан төрт үкірдай, елу болыс, Ұстады екеумізді қолдан-қолға. Тағы бар жесір дауы, жердің шегі, Келіпті бұған бола елдің көбі. Бітімге келу үшін бас қосыпты, Атақты Керей, Найман бай мен биі. Сараппен осы жолы теңелмекші, Арада бұрын болған өштік кегі. Ту алып, тұлпар мінген елші халдай, Егескен күндер болды-ау екіталай. Шығысып екі ханнан сексен шерік, Құрыпты патшалықты тартып сырнай. Егесі екі жұрттың болып алды, Сүлеймен даулы болып ер Жалбағай. Ат шабыс, қыз қуар мен көкпар болып, Көрсетпек күш өнерін ер Молдабай. Қобызын дуылдатып Бұйдаш келді, Көрсетті екі жұртқа не өнерді. Осындай қызық, думан жиын болып, Таңқалдырды орыс пен қытай елді. Атақты Ақсуаттың тышқан көзі, 220 Қазақ өнерінің антологиясы Қысы еді-ау, қасиетті асыл сөзді. Пар ат жегіп, салтанатты пәуескемен Келгенін бұл жиынға елі көрді. Сөйлейтін енді келдім біраз күйге, Жандарал алтын сурет таққан түйме. Күнін кес, мына дауды тез бітір, – деп, Кіргізді он екі би сияз үйге. Кіргізді Бөкенші мен Мамырбекті, Демежан ғарып шешен, абзал текті. Жайылған екі патша ел сиязында, Қаратты ауызына талай көпті. Алдында Сүлекемнің ән шырқадым, Жинадым айқайменен тамам жұртты. Байысқа болды ақсақал Бөкенші – нар, Білеуші, Тілепалды, Әзібай да бар. Асылбек, Қыдыр молла, би – Бекбосын, Омары Мерекемнің өңшең дегдар. Тілеген, Қабдылсамит, Қалым болыс, Жапабай асыл бекзат – өңшең салдар. Ел дауы, ер құнына кесім айтпақ, Құралған сайыпқыран өңшең көкжал. Арыстың өстіп кірдім қайырына, Бас қосқан қытай, орыс жиынына. Найманның шарықтаған қыраны едім, Түсем бе, байқаусызда жайған торға. Алаштың әлібі едім бейне алмастай, Құдайым, сапарымның артын оңда. Сөйледім тыңдаушының қалағанын, Қалауға қасиеттеп жарағаным. Осындай шаршы топта жүлде әпер деп, Құрыштап, Төлегетай тағаладың. Әсетпен сөз сөйлесіп осы жерде, Арыстың сөз тыңдаттым даналарын. 221 Айтыс II том Сүйтсе де, аты шыққан жампозбенен, «Тәуекел», – деп, өз ісімді шамаладым. Жаратқан ғаршыл-күрсіл лауһүл ғалам, Біткен жоқ бұл туралы сөзім тамам. Халқым қалап, сенім артып, сөз берген соң, Сүйсінерлік сөз моншағын мен де табам. Ісімді өзің оңда, Хақ Тағалам, Сиынар жарлыққа – деп, – ғалам саған. Бал жұтқан бармағынан ер еді, – деп, Келдім де, Сүлекеме бердім салам. Сүлеймен Қабанбайдың баласы еді, Сауыттың оқ тимеген жағасы еді. Аралас, сүйек-шатыс, құдандалы, Солардың жолдастығы рас еді. Бұрын да біздің жаққа келген еді, Азырақ ән тартқызып көрген еді. Аулына Шерекеңнің ертіп барып, Батасын ықыласпен берген еді. Сүлекем, сәлемнен соң сөгіп кетті, Көрмеді бұрынғындай, сыртқа тепті. «Ерім өліп, ырысым бұзылғанда, Кәрібай, көңіл айтпай, саған нетті?! Ақырып, төре, қара жинап бер!» – деп, Алдырып, бір домбыра жарлық етті. Алдырып, бір домбыра қылды әмір, Қоймады ән салмауға Сүкем сабыр. Ішімнен Хаққа жылап: «Тәуекел», – деп, Жағынан күншығыстың соқтым дабыл. Шақырдым Қабанбайдың аруағын, Жерді ойған Төлегетай салмағын. Отырған он екі би, сияз үйге. Көрсеттім ата заттан сөз ырғағын, |