Алматы №1 (135) 2012

Вестник КазНУ. Серия филологическая, №1(135).2012 173 
‰лкен сабан ‰йден Иттіс бізге жасақ жіберді 
(Аймауытов Ж. Шығ. 2-том. 232-бет.). 
Біз айғайлап, ж‰гіріп, қарға малтығып, 
жылып, кейін ж‰гіріп қойға таман қайы-
рамыз (Аймауытов Ж. Шығ. 2-том, 90-бет). 
Екінші жақ тұлғалы есімдіктердің белсен-
ділігі сөйлеуші тарапынан берілетіндіктен, ол 
нақтылауды қажет етеді. Сол себепті сен, сен-
дер, сіз, сіздер есімдіктері жиі қолданылады. 
«Местоимение ты – это не только специаль-
ный показатель адресата речевого акта, но и 
опосредованный выразитель субъективности 
повествования, который отреженно свидетель-
ствует о самом говорящем, о его эксплицит-
ном присутствии в данной речевой ситуации.
Местоимение ты выступает в обязательной 
коммуникативной связи с я, так или иначе 
представленном в высказывании или за его 
пределами – в ответных репликах адресата
[5,с. 52].
Бірақ 
сен алты ж‰з ділдені аю тырнақты 
ашулы мысыққа төледің, 
сен жаман саудагер 
екенсің, одан да 
сен мені сәнді С‰лейменге 
сат, ол саған маған төлеген алтыныңнан екі 
есе артық төлейді (Аймауытов Ж. Шығ. 2-
том, 212-бет). 
Екеуі жеті к‰н, жеті т‰н саудаласады, 
сегізінші к‰н дегенде Оспан Әлі қызын шақы-
рып алып, қанды көзге қатындыққа бергелі 
отырғанын айтты, қанды көзден алған шө-
меле алтынды нұсқап: – Қызым, 
сен бұған 
мақтануың керек, өйткені біздің ата-баба-
мыз Д‰біржіні мекен қылғалы ешбір адам қа-
лыңға мұнша алтын төлеп көрген жоқ еді 
(Аймауытов Ж. Шығ. 2-том, 211-бет). 
“Мені жіберме, ана! Мен құшқандай сен 
де мені қолдарыңмен мықтап құшып
, жібер-
ме!” дегендей көрінді (Аймауытов Ж. Шығ. 2-
том. 225-бет.). 
Таңасып тұрған байдың екі атына екеуміз 
мініп, қала қайдасың деп, тартқанымыз ғой. 
Сен қыз алып қашып көрген жоқсың ғой? 
(Аймауытов Ж. Шығ. 2-том. 130-б.). 
Сөйлеу әрекетіне қатысушыларды тікелей
көрсететіндіктен, 2-жақ жекеше тұлғалы есім- 
діктер белгілілік мәнін білдіреді. Ал көпше
тұлғада қолданылған кезде 1-жақ жіктеу есім-
діктері сияқты олардың да жалпылық сипатқа 
ие болатынын байқауға болады. Мысалы:
Тек «әй, осы 
сендер не істедіңдер, әй?»— 
дегендей пілте шам ғана жыпылық-жыпылық 
етеді (Ә.Кекілбайұлы, Көз жасы, 54-бет).
Ал, бозбалалар! 
Сендер де айтыңдар! Қыз 
екеш қыз да айтып келеді, - деп кеу-кеулеген 
соң Мұсатай, Әйтікен сияқты бозбалалар да 
керіліп,
ырғалаңдай, көзін ашып-жұмып, ай-
ғайды салып, б‰гінгі көшті ойын-сауық қылып 
жіберді (Аймауытов Ж. Шығ. 2-том, 20-бет). 

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: