Қазақстандық білім беру жүйесінің туындауы мен дамуының кейбір ерекшеліктері

 

76 

Ә

ОЖ 378.035.6(574) 

 

Ілесова Қ.Ә. 

Қ.И. Сәтбаев атындағы қазақ ұлттық техникалық университеті 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

 

ХАЛЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫ – ҰЛТЖАНДЫ ҰРПАҚ  

ТӘРБИЕСІНІҢ ТЕМІРҚАЗЫҒЫ 

 

Қазақ халқы салт-дәстүрге өте бай халық. Атадан балаға мирас болып қалған әдет-ғұрып, салт-

дәстүрлеріміз біздің бүгінгі өміріміздің күнделікті тұрмыс-тіршілігіне көрік пен мән береді. Дәстүр 

жоқ жерде ғұрып жоқ, ғұрып жоқ жерде тәртіп жоқ, тәртіп жоқ жерде мақсат пен мүдде болмайды. 

Өкінішке  орай,  жас  ұрпақтың  санасын  өзге  елдердің  жат  әдет-қылықтары,  саясаты  мен  салт-

дәстүрлері улауда. Бұқаралық ақпарат құралдары арқылы тоқтаусыз келіп жатқан өзеуреген жат елдің 

салт-дәстүрлеріне  қарсы  күресуіміз  керек.  Салтымыз  мықты  болса,  халқымыз  да  мықты  болмақ. 

Халқымыздың  бай  рухани  қазынасы  болып  саналатын  салт-дәстүрлерімізді  берік  ұстау  –  қасиетті 

қазақ елінің Рухын асқақтатады. 

Елбасымыздың  қаңтар  айындағы  Қазақстан  халқына  Жолдауында  ата  дәстүрді  сақтау  мен 

жаңғырту төңірегінде талай міндеттер айтылды. Мәңгілік  ел идеясын жүзеге асырудың бір жолы – 

ұлттық салт -дәстүрімізді сақтап қана қоймай, ұрпақтан-ұрпаққа жалғастыру болып табылады. Енді 

ел іргесін бекітіп, ұлттық идеологиямен, жалтақтамай, батыл айналысатын мезгіл жетті. 

Кезінде ұрпақ тәрбиесі, ел тағдыры жөнінде елеулі еңбектер жазып, аталық ақыл айтқан ғалым, 

профессор Б.Кенжебаев:  « Қазақта: «  Ұяда не  көрсең, ұшқанда соны ілерсің» –  деген дана сөз бар. 

Балапан  қыран  болу  үшін  оны  самғатып  ұшыртатын  ата-ана  да  қыран  болуы  керек»  –  деп  отбасы 

тәрбиесіне ерекше мән берген. Себебі, отбасы – алтын бесік.  

Бауыржан  Момышұлы:    «...менің  кейде  өнеге  алған,  тәлім  үйренген,  дәріс  оқыған 

ұстаздарымды  еске  түсіріп,  ойға  бататыным  бар.  Сондай  шырын  шақтарда  ең  алдымен  ата-

аналарымның  бейнесі  елестейді.  Өйткені  өзімнің  әжемдей,  әке-шешем  мен  ауылдың  қадірлі 

ақсақалдарындай,  өсиет  айдынында  жүздіре  алған  ешкім  жоқ.  Әлемнің  пайда  болуы,  адамзаттың 

шығуы, өмір жайлы шынайы сезіммен азаматтық тұрғысындағы жан баурайтын ертегі, аңыздар мен 

жырларды  алғаш  рет  әжемнен  естігенімді  қалай  ғана  ұмытармын»,  –  деп  балалық  шағын  тебірене 

еске алуы тегін емес. 

Ұлтжанды  ұрпақ  тәрбиелеу    үлгісін  арыдан  іздеуіміз  керек.  Халық  –  тәрбиеші,  халық  – 

тәлімгер.  Себебі,  өзінен  кейінгі  ұрпақты  өзінен  гөрі  ақылды,  жігерлі,  қайырымды  етіп  тәрбиелеу  – 

ата-бабаларымыздың ғасырдан-ғасырға жалғасып келе жатқан арман-тілегі. 

М.Жұмабаев    «Педагогика»    атты  еңбегінде    «Педагог  баланы  міндетті  түрде  қандай  ортада 

өсіп және қандай қызмет ететіндігін халық тәжірибесі мен дәстүріне сүйене отырып тәрбиелеу керек» 

− деп жазады. Ол бала тәрбиелеуде туған тіл табиғатына үлкен көңіл бөлген.  

Педагогтар өзінің шәкірттеріне нағыз өмірдің өзгерістерін ашық көрсетіп, шәкірттер өздерінің 

таланттары  мен  қабілеттерін  ашатын  жағдайлар  туғызуға  және  талап  етуге  тиіс.  Бұл  жағдайда 

дарынды студенттерге олар шын мәнінде өз таланттарын көрсетуі үшін ерекше көңіл бөлу керек. 

Тәрбиелеуді  оқыту  сияқты  әдістемелік  жағынан  жақсы  жарақталған  шеберлікке  айналдыру 

уақыты жетті. 

Оқу  орнының  тапсырмасы  –  қоғам  және  мемлекет  өмірінде,  ғылым  мен  мәдениеттің  түрлі 

салаларында белсенді әрекет ететін жоғары білімді, саналы адамдарды дайындау. 

 Қ.И.Сәтбаевтің  пікірінше,  жас  буынның  дүниетанымын  қалыптастыру  жан-жақты  болуы 

қажет. 

Қ.И.Сәтбаев жас ұрпаққа өмірлік азық болардай өсиет қалдырды. Ол былай дейді: 

1)  Оқу  үстіне  оқу.  Қажыр-қайратпен,  ар-ожданмен  оқу.  Жастық  жігермен    және  білімге 

құштарлықпен мақсатты түрде патриоттық сезіммен оқу. 

2) Оқу және білімді формалды түрде емес, нақты түрде меңгеру, бағаларды       «жұта бермей» , 

алған білімді «қорыта» пайдаланып, оған шығармашылық  тұрғыда қатал талаппен қарау керек. 

3) Мектептегі білім, соның ішінде жоғары оқу  орындарындағы білім сендерді  жалпы ақиқат 

жолына,  ғылым  жолына  жеке  бөлшектерді  ұшырату  үшін          алғашқы  жұмыс  тәсілдерін  нұсқауға 

жетелейтінін ұмытпаңдар! 

 

77 

Жас  ғалымдарды,  студенттерді,  мамандарды  талмай  еңбек  етуге,  ізгілік  жолға  түсуге,  адал 

болуға, халқын, жерін сүюге, туған жер қойнауындағы қазба байлықтарды өз халқының мүддесіне, 

игілігіне қолдануға, халқы үшін аянбай қызмет етуге тәрбиелейді. 

Халық  өмірін,  тарихын,  рухани  байлығын  тек  тіл  арқылы  көріп,  сезінуге  болады.Ұрпақ 

тәрбиесіндегі ежелден қалыптасқан халқымыздың жақсы дәстүрлері мен тағлымдарын оқып-үйреніп, 

өнеге  тұтпай  тұрып,  жастарды  ұлтын  сүюге,  ізгілік  пен  парасаттылыққа  баулу  мүмкін  емес.  Өз 

халқының табиғи мінезін бойына сіңіре алған студент ана тілінің қадір қасиетін де терең ұғынады. 

Елімізде өмір сүріп отырған басқа ұлт өкілдеріне осы асыл маржандарымызды көрсетіп, таныта 

білуіміз, сол арқылы олардың санасында қазақ халқына деген құрмет пен мақтаныш сезімін ұялатып, 

ұлттық  рухты  сіңіруіміз  керек.  Сондай-ақ,  қазақ  тілі  мен  әдебиетін,  тарихы  мен  өнерін  қастерлеп, 

халықтық салт-дәстүрлерді аялай, ардақтай білуге тәрбиелеу – қазақ тілі оқытушыларының алдында 

тұрған  абыройлы  міндеттердің  бірі.  Бүгінгі  күні  үштұғырлы  тілдің  аясында  мемлекеттік  тілдің 

маңызын төмендетпей, тарихтың рухани көшіне ілестіріп отыру арқылы бүгінгі және болашақ ұрпақ 

қамын қамдау, көкірегінде ұлттық сана-сезімі бар азаматты тәрбиелеу – қазіргі уақыт талабы. 

«Тәрбиелеу дегеніміз – халықтың бойына білімге негізделген этикалық ізгіліктер мен өнерлерді 

дарыту» − деп ұлы ойшыл Әл-Фараби айтқандай , ең берекелі, ең парасатты тәжірибе – халық түйген 

тұжырымдар,  ғасырлар  бойы  зергерлік  ұқыптылықпен  сақталған  үрдістер,  дамыған  даналық 

дәстүрлер, ұстаздық ойлар болған. 

Тәрбие – тамырын тереңнен алатын тарихи үрдіс. Ғасырдан-ғасырға ұласып келе жатқан мол 

қазынамыздың  қадір-қасиетін  жоғалтып  алмас  үшін,  ұрпақ  тәрбиесінде  үнемі  қарастырып, 

пайдаланып отыруымыз керек. 

Баланың  қабылдауына  жеңіл,  күнделікті  тұрмыс-тіршілігімен  сабақтас,  өмірдің  өзінен 

туындаған  көркем  сөз  өнері,  әдемілік  пен  әдептіліктің  ұлттық  өлшемі  ,  халықтық  тәрбиенің 

сарқылмайтын  мол  қазынасы  –    қазақ  фольклоры.  Фольклордың  қай  түрінде  болмасын,  халықтың 

өткен  өмірі,  тұрмыс-тіршілігі,  салт-санасы  мен  әдет-ғұрпы,  арман-тілегі,  тіпті  дүниетанымдық 

көзқарасы  мен  болашаққа  деген  сеніміне  дейін  бейнеленген  .  Сол  үшін  де  оның  келешек  ұрпаққа 

берер  тағылымы,  педагогикалық  маңызы  зор.  Ол  студенттің  өнерге  деген  сезімін  оятады, 

құштарлығын  арттырады,  жақсылыққа  тәрбиелейді,  сұлулығымен,  сазымен,  керемет  сөзімен 

сүйсіндіреді.  

Өзінің  көріктілігімен  адам  жанын  жаулайтын,  өзінің  тәрбиелік  мәнімен  баланың  санасына 

ізгілік сәулесін  құятын бесік жырын тыңдап өскен ұрпақтың зерделі, парасатты, мейірімді, инабатты, 

эстетикалық  талғамы  жоғары  болатынын  күнделікті  өмірден,  олармен  болған  қарым. қатынастан 

көріп  те,  сезіп  те  жүрміз.  Қазақты  басқа  ұлттардан  ерекшелендіріп  тұратын  да  оның  Сөзге  деген 

осыншалықты кірпияздығы болса керек.  

Атам  заманнан  қазақ  ойшылдарының  сөз  өнерін  қадір  тұтқанын,  нәрлі  ой,  түйінді,  тоқтамды 

уәждерге мойын ұсына «Өнер алды – қызыл тіл» деп, оны жоғары бағалағанын білеміз. Сөз қадірін 

білген, оған тоқтай білген бабаларымыз «Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады» деп бекер айтпаса 

керек. 

Сондықтан,  ұрпақтан-ұрпаққа  жалғасып  келе  жатқан  осынау  асыл  мұрамызды  бағалап,  үлгі-

өнеге  мен  тәрбиенің  көзі  ретінде  бүгінгі  өмірімізге  орнықтыра  білейік,  дәстүрлі  тәрбие  түрлерін, 

имандылық  пен  ұлттық  сана-сезімді  жастар  арасында  қайта  жаңғыртып,  бойларындағы  қазақи 

қасиеттерді оятайық, дәстүр мәдениетін көркейтіп, дамыта берейік. 

 

Резюме. В статье рассматривается народная педагогика. 

 

Resume. Folk pedagogics is examined in the article. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

78 

Подсекция  

Проблемы полиязычного образования 

 

 

 

 

 

 

Ә

ОЖ 378.147:809.434.2(574) 

 

Тұрсынова Г.Т., Ускенбаева Р.М 

Қ.И. Сәтбаев атындағы қазақ ұлттық техникалық университеті 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

 

МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛДІ  МЕҢГЕРТУДЕ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ  

ҚҰРАЛДАРДЫ ҰТЫМДЫ ПАЙДАЛАНУ 

 

Түйіндеме.  Қазіргі  кезде  ақпараттық  технологияларға  негізделген  оқытудың  техникалық  құралдарын 

тілді оқытып үйретуде қолдану  кең өріс тапты. Тілді оқытып үйретудегі оның тиімділігі жоғары бағалануда. 

Ақпараттық  технологияларға  негізделген  құралдар  оқытудың  жағымды  уәжін  тудырады,  студенттің 

белсенділігін  арттырады,  қабылданған  материалға  деген  өзінің  көзқарасын  анықтауға  әрекет  жасайды, 

тәрбиелік әсер етеді. 

Түйін сөздер: модуль, аудиожазба, ақпараттық технология, уәждеушілік, тыңдалым 

 

Ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдардың  ерекшелігі  өз  көрінісін 

олардың қызметтерінде табады. Әдістемелік әдебиеттерде оның әр түрлі қызметі атап көрсетілген. Біз 

оның  қызметін  тілді  оқытып  үйретуде  қолдану  қырынан  қарастырамыз.  Мысалы,  тілдік  білімді 

меңгеру  және  бекітумен  қатар,  оқытудың  негізгі  мақсаты-  осы  білімді  тілдік  қатынаста  қолдану 

іскерлігін  өңдеу  болып  табылады.  Сондықтан  оқу  материалы  мен  процестік  әрекетті  нығайтатын 

қызметтердің ролі артады. Осы тұрғыда мыналар белгіленеді: 

- Уәждеушілік қызмет. Ол лексика-грамматикалық материалды семантизациялау үшін немесе 

өзіндік  сөйлеу  әрекетін  ұйымдастыру  үшін,  сөйтіп,  студент  назарын айтылғаннан  оның  мазмұнына 

аудару үшін стимул береді; 

-  Бейнелеушілік  қызмет,  қатынас  объекті  мен  жағдайларын  ақиқат  шындық  бейнесінде 

көрсетеді. Және сөйлеу әрекеті үшін мағыналық тірек жасайды. 

-  Бекітушілік  қызмет,  сөйлеу  әрекетінің  бірнеше  рет  қайталанылуын  және  осының  негізінде 

оның бекітілуін қамтамасыз етеді. 

Ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдарды  тілді  үйретуде  қолдану 

мақсаттардың нақты анықталуын талап етеді. Олардың қолданылу орны, мөлшері және уақыты дәл 

анықталуы керек.  

Жоғарыда  айтылғандардан  шығатыны,  ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық 

құралдардың қолданысы ойластырылған жүйелі сипатқа ие болуы тиіс және өзгеріп отыратын кезең, 

жағдай, қажеттілік және міндеттерді ескере отырып, ол барлық оқу жұмысы кешеніне қисынды және 

бірізді енгізілуі керек. 

Ә

дістемелік  әдебиетте  ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдарды 

оқудың  алғашқы  сатысында  қолдану  тиімді  және  мақсатқа  сай  болып  саналады,  себебі  затты 

бейнелеу  арқылы  лексикалық-грамматикалық  материалды  тиімдірек  және  жылдамырақ 

семантизациялауға,  көру  тіректерін  дидактикалық  тәсіл  ретінде  пайдалана  отырып,  естілетін  сөзді 

тыңдап түсінуге үйретуге болады.  

Осыларды  ескере  отырып,  ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдардың 

ә

р модульде тиімді қолданылу мүмкіншіліктерін қарастырайық.  

Сонымен  нольдік  модульде  ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдар 

тілдік білімдегі грамматикалық кемшіліктерді жою, грамматикалық материалдың нашар меңгерілген 

ауқымын қайталау және бекіту, студенттердің орта мектептен әкелетін әдетті қателерін жою сияқты 

мәселелерді шешу барысында үлкен көмек көрсетеді. Көптеген жағдайда мұндай мәселелерге жеке 

сипат  тән  және  олар  студенттердің  өзіндік  жұмысы  ретінде  шешіледі.  Бұл  істің  негізі  болып 

жаттығулардың толық құрамы бар аудиожазбалар жүйесімен жабдықталған жеке жұмысқа арналған 

 

79 

ақпараттық  технологияларға  негізделген  лингофондық-компьютерлік  зертхана  қызмет  етуі  керек. 

Жаттығулар модуль материалымен және осы мақсатта арнайы жасалған грамматикалық жаттығулар 

жинағымен тығыз байланысқан.  

Мұндай жүйедегі жұмыс әдістемесі төмендегідей:  

-  тілдік  материалды  меңгеруде  байқалған  кемшіліктерге  сүйене  отырып,  студентке  нақты 

міндет қойылады - берілген грамматикалық құбылысты өңдеу және бекіту, үнемі қайталанатын тілдік 

қатеге көңілін аудару және оны жою тәсілдері және т.б.;  

- нақтылы түсініктер мен нұсқаулар беріледі - берілген құбылыстың мәні неде, ол орыс тілінде 

неге  сәйкес  келеді,  айырмашылықтары  неде,  оқулықтың  грамматикалық  анықтағышынан  осыған 

байланысты  алдын-ала  нені  оқып,  ұғынуы  керек,  лингофондық-компьютерлік  зертханада  кейін  өз 

бетімен қандай жаттығулар орындауы керек, жаттығулар жинағында олардың номерлері көрсетіледі;  

- студент жаттығулары көрсетілген таспаларды зертханада лаборанттан алады, ол қажет болған 

жағдайда  студентке  техникалық  көмек  көрсете  алады;  жаттығулар  үш  блоктан  құралатын  жүйе 

бойынша оралады: тапсырма - жауап -  кілт. Қиын болған жағдайда студент жаттығулар жинағынан 

берілген  жаттығудың  нұсқаулары  мен  сілтемелерін  мұқият  оқып,  оқулықың  грамматикалық 

анықтағышында берілген нақты түсініктер мен мысалдар негізінде осы құбылысты ұғынуға тағы бір 

рет тырысуы керек;  

-  студенттің  лингофондық-компьютерлік  зертханада  осылай  орындалған  өздік  жұмысы 

оқытушымен  формалды  тұрғыда  да  -  лаборанттың  қолында  бар  зертханада  жұмыс  жасаған 

студенттер тізімі бойынша, мазмұндық тұрғыда да - сабақта оқу жұмысы барысында қадағаланады.  

Осы мақсаттағы жаттығулардың кейінгі типтік топтары ұсынылады:  

-  “Тыңдаңыздар  және  қайталаңыздар”    негізінен,  дыбыстауды  өңдеу  үшін  және  осы  тұрғыда 

жиі кездесетін қате дағдыларды жою үшін қолданылады. 

-  “Табыңыздар,  іріктеңіздер,  көрсетіңіздер”  -    грамматикалық  формалар  мен  құбылыстарды 

айыра білу іскерлігін өңдеу үшін арналған. 

-  ”Есте  сақтаңыздар,  орнына  қойыңыздар  және  ауыстырыңыздар”-  белгілі  грамматикалық 

форма, модель және конструкцияларды дұрыс қолдану іскерлігін өңдеуге бағытталған. 

-  ”Аударыңыздар,  эквиваленттерін  беріңіздер”  -    оқылып  жатқан  және  орыс  тілдеріндегі 

құрылымдық  өзгешеліктерді  көрсететін,  осының  негізінде  жіберілетін  қателерді  жоятын  қарама-

қайшы сипаттағы түрлі грамматикалық формалар мен конструкцияларды салыстыруға және бекітуге 

бағытталған. 

-  ”Өзгертіңіз,  қайта  құрыңыз,  басқаша  айтыңыз”  -    түрлі  грамматикалық  формалар  және 

конструкциялармен ауыстыру, өзгерту. Амалдың жасай білу іскерлігін өңдеу үшін қолданылады. 

-  ”Ойлап  табыңыз,  құрастырыңыз,  қолданыңыз”  -  меңгерілген  грамматикалық  қалып  және 

конструкцияларды тәжірибеде қолдану іскерлігін өңдеуге арналған. 

-  ”Сұрақтарға  жауап  беріңіз”  -  көлем  мен  мөлшерді,  нақты  және  шамадағы  санды,  мақұлдау 

және терістеу және т.б. білдіретін қазақ тіліне тән конструкцияларды қолдана отырып, бір мағыналы 

жауап беруге бағытталған.  

 Нөльдік модульмен жұмыста ақпараттық технологияларға негізделген техникалық құралдарды 

қолданудың екінші саласын тыңдалым бойынша жаттығулардың аудиожазбалары құрайды. Олардың 

қолданылу тиімділігі, оқушыларға қазақ тілін осы тілде нақты сөйлейтін түрлі дикторлардың (еркек 

және  әйел)  дұрыс  қарқынмен  және  өзіне  сай  ерекшеліктерімен  оқуы  арқылы  қабылдау  мүмкіндігін 

беруімен байланысты. Мұнда негізінен аудиожазбалардың екі түрі қолданылады:  

- оқулық мәтіндеріне берілетін қыстырма сөздер; 

- тыңдалымға арналған көркем-публицистикалық әңгімелер. 

Аудиожазбалардың  бірінші  түріне  келетін  болсақ,  олар  уақыт  сайын  оқытушының  ауызша 

кіріспе әңгімелерінен мәтінге ауысып отырады. Мұнда жазылғандар жаңадан таныстыратын мәтінде 

берілген негізгі жаңа сөздер мен сөз тіркестері қолданылған қысқа жай сөйлемдерден құралған 3-5 

минуттық әңгімелер.  

Аудиожазбаның осы түрімен жасалатын жұмыс кейінгі әрекеттерден тұрады: жаңа лексиканы 

алдымен  оқытушы  қысқа  кіріспе  сөйлемдерде  ұсынып,  түсіндіреді;  кіріспе  сөз  фонограммамен 

дыбысталады; оқытушы тыңдалған жазба бойынша сұрақтар қояды. 

Аудиожазбаның  екінші  түрін  тыңдалым  іскерлігін  қалыптастыру  үшін  арналған 

хрестоматиялық мәтін құрайды. Тіл және тақырып стилі бойынша олар оқулық мәтіндеріне жақын.  

Осы типтегі аудиожазбамен жасалатын жұмыс кейінгі тәсілдерден құралады: 

 

80 

-  Студенттерді  фонограмманы  тыңдауға  дайындау.  Мұнда  әңгіме  тақырыбы,  оның  өтілген 

мәтін  материалымен  байланысы  көрсетіледі,  таныс  емес  сөздер  мен  сөз  тіркестері,  қажетіне  қарай 

елтанушылық реалияларда түсіндіріледі;  

- Фонограмма мәтінінің презентациялануы. Әдетте оның бір рет тыңдалуы ұсынылады, себебі 

мұндай тәсіл оқушыларды сөзді қатынастың табиғи жағдайында қабылдауға дайындайды; 

- Тыңдалған мәтінді түсіну деңгейін бақылау. 

- Қабылданған материалды жаттығулар арқылы өңдеу.  

Тыңдалған  мәтінді  түсіну  деңгейін  бақылау  және  қабылданған  материалды  өңдеу  келесі 

жаттығулар  бойынша  жүргізіледі:  әңгіменің  негізгі  идеясының  анықталуы;  әңгімені  құрайтын 

бөлшектерінің  бөлінуі;  тыңдалған  мәтін  бойынша  сұрақтарға  жауап  беру;  мәтіннің  бір  эпизодын 

мазмұндау; тыңдалған мәтін бойынша есте қалған сөз тіркестерін атау; тыңдалған мәтіннің мазмұнын 

айту;  мәтін  оқиғасына,  оның  кейіпкерлеріне,  олардың  қылықтарына  және  т.б.  өз  көзқарасының 

анықталуы.  

Модульдің  келесі  күнделікті  қатынас  модулінде  ақпараттық  технологияларға  негізделген 

техникалық құралдардың қолданылу жағдайы, мақсат және міндеттері біршама өзгереді. Мұнда олар 

студенттерге сөйлеу әрекеттерін жүзеге асыру үшін сүйеніш болуы керек, өз ойларын айтуға стимул 

беріп, оларды әңгіме, диспут, сұхбаттасуға сөйлеудің өз бағдарламасын жүзеге асыруына тарту керек. 

Осы  тұрғыда  диафильм  және,  ең  бастысы,  видеофильм,  кинофильммен  жүргізілетін  жұмыс  үлкен 

мүмкіндік  береді.  Мысалы,  видеофрагментпен  жұмысты  мынадай  бағытта  жүргізуге  болады: 

Фрагмент нені суреттейді? Оның кейіпкерлері немен ерекшеленеді? Берілген жағдайдың соңы қалай 

аяқталады  деп  ойлайсыздар?  Кейіпкерлердің  мінез-құлқы  мен  қылықтарын  қалай  бағалайсыздар? 

Берілген жағдайдың алдында не болуы мүмкін еді? Бұл жағдайды Сіз қалай бағалайсыз? Фрагмент 

бойынша  сұрақтар  қойыңыз;  Кейіпкерлердің  бірінің  атынан  фрагментті  басқаша  құрастырыңыз; 

Фрагментте  берілген  жағдайды аяқтаңыз;  Фрагмент  бойынша  диалог  құраңыз;  Берілген  фрагментті 

түсіндіріңіз;  

Ә

р түрлі видеофрагменттер қатынастың түрлі жағдайында студентті әңгімеге тартатын әсерлі 

көру стимулы ретіндегі мүмкіншіліктері, оны күнделікті қатынас жағдайы модулінің негізгі элементі 

ретінде  қабылдау  және  қажетті  жағдайда  сабақта  үнемі  қолдану  керек.  Олар:  студенттердің  оқу 

материалына  деген  қызығушылығын  өсуіне  ықпал  етеді;  олардың  айтқандарына  дем  беріп, 

ұйымдастырады; құнды елтанушылық ақпарат атына ие; бейнені ақпаратпен үйлестіре отырып, оқу 

материалының  бекі-тілуіне  ықпал  етеді;  студенттерді  біртіндеп  кинофильммен  жұмыс  жасауға 

дайындайды, мұнда көру және есту бейнелері динамикада бір уақытта үйлеседі. 

Оқу  тәжірибесі  мен  оқу  уақыты  есебінің  көрсетуінше,  фильмдерді  кез  келген  тақырыптық 

материал аяқталғаннан кейін 3-4 сабақ аралықта қолданған тиімді. 

Осы жағдайда жұмыстың келесі әдістемесі қолданылады: 

-  Оқытушының  кіріспе  сөзі,  студентердің  видеофильмді  ұйымдаса  қабылдауы,  мұнда  фильм 

тақырыбы,  оның  алдында  өңделген  материалмен  байланысы  көрсетіледі,  лексикалық  және 

елтанушылық түсініктер беріледі.  

-  Фильмнің  көрсетілуі.  Ол  екі  қайтара  орындалады.  Бірінші  қаралымда  көру  образы 

тыңдалыммен  қатар  көрсетіледі.  Екінші  қаралымда  кейбір  кадрлар  қосымша  түсіндіру  және  жақсы 

есте сақтау үшін сәл тоқтатылады.  

- Қабылданған материал бойынша жалпы анықтау үшін бақылау  әңгіме жүргізу, не түсінікті, 

нелер үлкен әсер туғызды, оқушылардың назарына не ілікпеді. 

-  Қабылданған  материалды  өңдеуге  арналған  жаттығулар.  Мұнда  ұсынылатындар:  жеке 

кадрлар  немесе  жеке  жағдайлар  мазмұны  бойынша  сұрақтарға  жауап  беру;  қабылданған  ақпарат 

негізінде  оқиғаға  қатысушылар  немесе  олардың  қылықтарын  суреттеу;  бір  немесе  бірнеше  кадр 

мазмұнын айту; жеке  жағдайлар  мен  оқиғаларды түсіндіру;  фильмнің  жеке  бөліктері  немесе  толық 

мазмұны  негізінде  баяндау;  фильм  стимулдарының  негізінде  қысқа  диалогтар,  полилогтар  құру, 

іскерлік ойын ұйымдастыру және т.б.  

Күнделікті  тұрмыстық  қатынас  модулінде  видеофильмнің  қолдану  тиімділігі  мен  қажеттілігі 

мынамен  түсіндіріледі:  кинофильм  біршама  шын  тілдік  ортаны,  сондай-ақ,  қатынастың  тек  тілдік 

қана емес, мимика, қимыл, интонация және т.б. түрдегі тілден тыс коды бар шынайы жағдайларын 

қамтиды.  

 Сөйтіп,  ол  ауызша  қабылдау  және  ойды  жеткізу  кезінде  паралингвистикалық  құралдарды 

пайдалану мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Сонымен қатар сөйлеу іскерлігін дамытуға үлкен мүмкіндік 

туғызады.  

  Ал  видеофильм  қандай  болу  керек  деген  мәселеге  келетін  болсақ,  біз  өз  бақылау, 

тәжірибеміздің  негізінде  ауызша  сөйлеуді  дамытуға  сюжетті  фильмдер  сай  келеді  дейміз.  Себебі 

 

81 

сюжет бойынша ұйымдастырылған материалды қабылдаудың айрықша ерекшелігі қабылдаушының 

оқиғаға еніп, оның қатысушыларының біріне айналуында. Әдістемелік көзқарастан, бұл жақсы есте 

сақтау  үшін  де,  сондай-ақ  қатысымдық  жаттығулар  үшін  де  үлкен  мүмкіндік  береді:  сюжетпен 

біріккен  кадрлар  оқушылардың  ролін  стимулдайды  (мазмұндау  ,  монолог,  сахналанған  диалогтар, 

пікірсайыс және т.б.). Олармен жұмыс жасау әдістемесі мынадай: 

-  Модульдің  белгілі  блогы  аяқталар  сабақта  оқытушы  келесі  сабақ  видеокабинетте  фильм 

көруден басталатыны жайында мәлімдейді.    

-  Сосын  фильмге  баға  береді,  яғни  фильм  не  жайында,  оның  кейіпкерлері  кімдер,  фильмдегі 

оқиға қай жерде өтеді, қандай қарастырылған материалмен фильм сәйкес келеді, ол неге назар аудару 

керек екенін айтады. Одан әрі оқытушы фильм бойынша қандай жаттығулар, көбіне жазбаша түрде, 

орындалатынын хабарлап, ең соңында қажетті лексикалық, керек болса, елтанушылық түсінік береді. 

Түсіндіру барысында берілген лексиканы студенттер дәптерге жазады. 

-  Алдында  берілген  бағытқа  сәйкес,  келесі  сабақ  фильмді  көрсетуден  басталады.  Оны  көріп 

болғаннан кейін, сабақтың қалған бөлігінде жаттығудың келесі түрлері орындалады: фильмнен алған 

өз әсерлерін жеткізу; есінде жақсы сақталған эпизодты айту; оқытушы сұраған эпизодты айтып беру; 

фильмде қоданылған есте қалған сөз тіркестері мен оралымдарды айту; фильмнің жеке эпизодтарын 

атау;  фильм  кейіпкерлеріне  сипаттама  беру;  олардың  мінез-құлқы  мен  қылықтарына  сипат  беру; 

фильм  кейіпкерлері  мен  олардың  қылықтарына  өзінің  жеке  көзқарасын  айту;  фильмге 

қатынасушылардың бірінің атынан фильм мазмұнын баяндау; фильм бойынша сұрақ қою және т.б. 

Жазбаша  үй  тапсырмасы  ретінде  мыналарды  беруге  болады:  фильм  жоспарын  құру;  оның 

мазмұнын  қысқаша  айту;  көргендерін  басқа  жағдаймен  салыстыру;  фильм  артықшылығы  мен 

кемшіліктерін белгілеу; фильм кейіпкерлеріне хат жазу; фильм кейіпкерлерінен интервью алу және т.б.  

Келесі сабақтың бір бөлігі фильм бойынша үйге берілген тапсырманы тексеру және бағалауға, 

содан кейін фильмді кейінгі жаттығулармен қайта көруге арналады.  

Видеофильммен  осы  тұрғыда  жұмыс  жасау,  бір  жағынан,  оқу  үрдісін  түрлендіреді, 

студенттерге  эмоционалды  әсер  етіп,  осының  негізінде  өткен  оқу  материалын  бекітеді,  сөйтіп,  оқу 

жұмысында одан ары күш салуға ынталандырады.  

 Ресми  қатынас  модулінде  ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдар 

шамалы қолданылады.  

Кәсіби  қатынас  модулінде  аудиовизуальды  құралдардың  құрамына  тыңдалымға  арналған 

экономикалық  мәтіндер  жазылған  хрестоматиялық  типтегі  таспаларды  енгізген  жөн.  Оқудың  осы 

сатысында  оқу  жұмысына  мұндай  құралдардың  енгізілуі  тиімді.  Студенттер  маман  дикторлармен 

оқылған әр түрлі экономикалық мәтінді тыңдағаны жөн. Ол оған кәсіби қатысымның түрлі үлгісімен 

танысуға мүмкіндік береді.  

 Сонымен  ақпараттық  технологияларға  негізделген  техникалық  құралдар  оқытудың  өзгеріп 

отыратын жағдайы, мақсат және міндеттеріне байланысты, модульден модульге сабақтаса өз рөлі мен 

қызметін  түрлендіре  отырып  жоспарлы  қолданыла  келе,    студенттердің  тілді  үйренуге  ынта-

ықыласын арттыра түседі.  

Ә

ДЕБИЕТТЕР: 

1.  М.М.Жанпейісова.  Модульдік  оқыту  технологиясы  оқушыны  дамыту  құралы  ретінде  /  Аударған 

Д.А.Қайшыбекова / - Алматы 2006 ж. 

2.  Педагогтің  кәсіби  деңгейін  өсіруде  әдістемелік  жұмысты  ұйымдастыру  жолдары  //  Ғылыми-

практикалық жинақ. Алматы, 2008 ж. 

 

Турсынова Г.Т., Ускенбаева Р.М 

Эффектиное использование средств информационных технологии при освоении госудврственного 

языка 

Аннотация.  В  данной  статье  рассматриваются  вопросы  оптимальности  использование  модульной 

системы в учебном процессе. А также при изучении предмета  студентам играет  важную роль использование  

информационно-технологических  оборудовании. 

Ключевые слова: модуль, аудиозапись, информационная технология, слушание. 

 

Tursynova G.T., Uskenbaeva R.M. 

Effektiny use of means information technologies at gosudvrstvenny  

Abstract: In this article optimality questions use of modular system in educational process are considered. And 

also when studying subject to students use information and technological the equipment plays an important role. 

Key words: module, audio recording, information technology, listening. 

 

 

 

 

82 

УДК 802.0 

 

Семенова И.В. 

Казахский национальный технический университет имени К.И.Сатпаева 

г. Алматы, Республика Казахстан 

airine63@mail.ru 

 

ОСОБЕННОСТИ  ИНТЕГРАЦИИ ПРОГРАММЫ  ENGLISH DISCOVERIES 

ПРИ ОБУЧЕНИИ  АНГЛИЙСКОМУ ЯЗЫКУ 

 

Аннотация.    В  статье  речь  идет  об  использовании  обучающей  программы  English  Discoveries  на 

практических занятиях по английскому языку, а также использовании её  возможностей при самостоятельной 

работе студентов. Раскрываются дидактические свойства мультимедийных средств основанных на следующих 

функциях:  информационной  и  коммуникативной.  Таким  образом,  приводится  пример  организации 

самостоятельной  работы  студентов  в  условиях  ограниченного  количества  учебных  часов,  отводимых  на 

изучение иностранного языка в техническом вузе  с  использованием  информационных технологий в целом  и 

English  Discoveries  в  частности.  В  статье  подробно  рассматривается  самостоятельная  работа  студентов  с 

использованием возможностей English Discoveries, а именно: аудиторная работа студентов и внеаудиторная 

работа  студентов.  Каждая  форма  самостоятельной  работы  позволяет  решать  определенные  задачи,  которые 

приводятся в статье. 

Ключевые  слова:  интеграция  информационных  компьютерных  технологий,  обучение    английскому 

языку информационно-образовательная среда.  

 

В  настоящее  время  в  мире  наблюдается  последовательное  и  устойчивое  движение  к 

построению  информационного  общества,  которое  призвано  создавать  наилучшие  условия  для 

максимальной  самореализации  каждого  человека.  Основаниями  для  такого  процесса  являются 

интенсивное  развитие  компьютерных  и  телекоммуникационных  технологий  и  создание  развитой 

информационно-образовательной среды. 

Внедрение  информационных  технологий  в  образовательный  процесс  занимает  все  большее 

место  в  преподавании    гуманитарных  дисциплин.  Сегодня  различные  средства  мультимедийных 

технологий  расширяют  возможности  преподавателя,  оптимизируют  изучение  языков,  делают  его 

увлекательным процессом открытия неизведанного мира иностранного языка и культуры. 

Дидактические свойства мультимедийных средств основываются на двух важнейших функциях 

интернета  –  информационной и  коммуникативной  (текстовая  презентация информации;  визуальная 

информация;  звуковая  презентация  информации;  интегрированная  презентация  информации;  поиск 

информации;  получение  и  передача  информации;  хранение  информации;  классификация  и 

структурирование информации). Обучение с применением English Discoveries основан на личностно-

ориентированном  подходе  к  образованию.  Этот  подход  базируется  на  выработке  критического  и 

творческого мышления.  

Возможности  обучающей  программы    English  Discoveries    определяют  различные  задачи, 

которые  можно  решать  в  учебном  процессе.  Наиболее  важными  задачами,  которые  могут  быть 

реализованы при обучении иностранному языку посредством English Discoveries  в неязыковом вузе 

являются следующие:  

1.  определение  уровня  знаний  студента  по  трем  видам  речевой  деятельности  (аудирования, 

чтения и грамматических навыков); 

2.  развитие умений иноязычного общения в разных сферах и ситуациях; 

3.  формирование и совершенствование языковых навыков; 

4.  развитие  навыков  самостоятельной    работы  студентов  за  счет  специально  организованной 

деятельности  с  использованием  English  Discoveries,  что  способствует  инициированию 

самостоятельной деятельности и ликвидации пробелов в знаниях, умениях, навыках; 

5.  повышение мотивации и создание потребности в изучении иностранного языка; 

6.  реализация  индивидуального  подхода  посредством  учета  индивидуальных  особенностей 

обучающихся за счет использования English Discoveries; 

7.  формирование коммуникативных навыков и культуры общения. 

Поскольку  одним  из  важнейших  резервов  повышения  эффективности  высшего  образования 

является  продуманная организация самостоятельной работы студентов, а в условиях ограниченного 

количества  учебных  часов,  отводимых  на  изучение  иностранного  языка  в  техническом  вузе, 

 

83 

высококачественная иноязычная подготовка специалиста возможна с объединением с современными 

информационными технологиями в целом и English Discoveries в частности.  

Самостоятельная работа студентов с использованием возможностей English Discoveries  может 

проходить двумя основными путями:  

 

аудиторная

 работа студентов; 

 

внеаудиторная 

работа студентов. 

   Аудиторная  самостоятельная  работа 

студентов  подразумевает  выполнение  студентами 

заданий в компьютерном классе, оснащенной  обучающей программой English Discoveries, в рамках 

урока  иностранного  языка  под  непосредственным  наблюдением  и  руководством  преподавателя. 

Имеющаяся  тематика  обучающей  программы  дает  возможность  обучать  не  только  базовому 

английскому  языку,  но  и  использовать  её  в  обучении  профессионально-ориентированному 

иностранному языку, как на  старших  курсах  бакалавриата, так и с магистрантами.  

Второй  вариант  при  использовании  возможностей  English  Discoveries    подразумевает 

внеаудиторную  самостоятельную  работу  студентов

  по  выполнению  специально  подготовленных 

задач.  Одним  из  достоинств  данной  программы  является  то,  что  она  сама  оценивает  проделанную 

работу  студента.  Самостоятельная  работа  в  данном  случае  построена  таким  образом,  что  дает 

возможность студенту выполнять учебные задачи в библиотеке или читальном зале. 

Использование асинхронной коммуникации при организации самостоятельной работы студента 

расширяет  возможности  общения  как  в  режиме  студент-студент,  так  и  студент-преподаватель. 

Асинхронная коммуникация представляет собой общение в несовпадающих временных отрезках, не 

одномоментную коммуникацию с помощью различных средств передачи информации между двумя и 

более  участниками.  При  этом  средствами  передачи  информационных  сообщений  могут  служить 

гостевая  книга,  форум,  или  асинхронная  конференция.  При  обучении  иностранному  языку,  форум 

выступает  в  качестве  средства  организации  и  проведения  специально  организованной 

самостоятельной  деятельности  студентов  при  координации  преподавателя,  где  основной  целью 

является  достижение  учебных  задач  по  коммуникации  на  иностранном  языке,  а  также  обсуждение 

различных вопросов учебного и не учебного характера. 

Внеаудиторный  вариант  интеграции    обучающей  программы  English  Discoveries    позволяет 

реализовать следующие задачи:  

 

учитывать  индивидуальные  особенности  студентов,  предоставляя  им  большую  свободу  во 

времени и информационном пространстве для действий; 

 

минимизировать  техническую  сложность  поставленных  задач  путем  учета  уровня  владения 

компьютером и навыков работы в Интернете студентов; 

 

оптимально  интегрировать  формы  использования  English  Discoveries  обучения  с  учетом 

основных  аспектов  учебного  процесса  при  обучении  иностранному  языку  с  минимальными 

затратами; 

 

научить  студента  быть  более  ответственным  за  свои  собственные  знания,  поскольку  он 

должен уметь организовать собственное время, решить какая информация может быть использована 

в дальнейшем. 

Студенты, работающие с программой  English Discoveries, имеют возможность видеть прогресс  

своих навыков и умений в английском языке, сознательно пополняя их, а также  и формируя банк 

данных о своих достижениях за весь период учебы 

 Грамотное  применение  новых  видов  самостоятельной  работы  студентов  и  интернет-

коммуникации  при  обучении  иностранному  языку  позволяет  значительно  оптимизировать 

образовательный  процесс  и  создавать  аутентичные  ситуации  общения,  что  способствует  в 

значительной мере повышению уровня мотивации студентов при изучении иностранного языка. 

 Занимаясь  интегрированием  современных  образовательных  интернет-технологий  в  процесс 

обучения  иностранному  языку    с  традиционным  подходом,      необходимо  помнить  об  их 

объединяющих задачах и возможностях в формирования коммуникативной компетенции студента. 

 Опыт  показал,  что  только  в  условиях  интеграции  разных  образовательных  технологий, 

возможно,  сочетать  личностную    саморазвивающуюся  индивидуальность  студента  с  требованиями 

высшей школы.  

 Таким  образом,  специфика  обучения  иностранному  языку  в  неязыковом  вузе  создает  все 

необходимые  предпосылки  для  интеграции   интернет-технологий, в  частности  программы    English 

Discoveries в учебный процесс в качестве инструмента самостоятельной деятельности. 

 

 

 

84 

ЛИТЕРАТУРА 

1.  Алдушонков  В.Н.  Влияние  компьютерных  технологий  обучений  на  формирование    познавательной 

самостоятельности студентов: дисс.канд.пед.наук / В.Н.Алдушонков.-Брянск.2001-С.191. 

2.    Ильина  О.В.  Оптимизация  самостоятельной  работы  студентов  по  овладению  иноязычной  речевой 

деятельностью с помощью компьютерных технологий: дисс.канд.пед.наук/О.В.Ильина.-смоленск. 2002- С.166. 

3.  Титова  С.В.  Ресурсы  и  службы  Интернета  в  преподавании  иностранных  языков./М:  Издательство  

Московского университета,2003. 

 

Семёнова И.В. 

Ағылшын тілін оқытуда Еnglish Discoveries бағдарламасының шоғырлануының өзгешеліктері 

Түйіндеме.  Берілген  мақалада  сөз  практикалық  кәсіптерде  ша  ағылшын  тілге  туралы  үйренушінің 

бағдарламасының  English  Discoveries  игерушілігінде  барады,  ал  да  оның    мүмкіндігінің  игерушілігінде  при 

студенттің  дербес  жұмысында.  Мультимедиа  ақы-пұлдың  өсиетті  ұрғашылыктары  негізде-  келесі  атқаратын 

қызметтерімде:  ақпараттық  және  коммуникатив  ашылады.  Ақырында,  студенттің  дербес  жұмысының 

ұйымының  мысалы  ара  шарттар  техникалық  вузе  мен  игерушілік  ақпараттық  технологиялардың  арада 

бүтіндікте және English Discoveries дербес жағдайда шетелдік тілдің байқауына деген алып бар- оқу сағаттың 

шектеулі  санының  келтіреді.  Мақалада  егжей-тегжей  студенттің  дербес  жұмысы  мен  игерушілік  English 

Discoveries  мүмкіндіктерінің  қарастырылады,  ал  тап  :  студенттің  аудиториялық  жұмысы  және  студенттің 

внеаудиторная  жұмысы.  Дербес  жұмыстың  бас-басы  пішіні  мақалада  келтір-  тағайынды  мақсаттарды  шешу 

қоятын. 

Түйін  сөздер:  ақпараттық  компьютерлік  технологияның  шоғырлануы,  тәлім-тәрбие    ағылшын  тілге 

информационно-образовательная сәрсенбі. 

 

Semyonova I.V. 

Features integration program English Discoveries in teaching English language 

Abstract:  The article focuses on the use of English Discoveries tutorial on practical English classes, as well as 

its  potential  use  in  students'  independent  work.  Disclosed  didactic  multimedia  properties  based  on  the  following 

functions: information and communication. Thus, an example of the organization of independent work of students in a 

limited number  of  training hours  devoted  to  the  study  of  a  foreign language  in  a technical  college  with the  use  of 

information technologies in general, and in particular English Discoveries. The article details the independent work of 

students with opportunities English Discoveries, namely: classroom students work Field work students. Every form of 

self-study allows us to solve certain tasks which are given in the article. 

Key words: integration of information and computer technology, English language training informational and 

educational environment. 

 

 

Ә

ОЖ 804.0(574) 

 

Калбирова Т.Н., Абдраева А.А.  

Қ.И. Сәтбаев атындағы қазақ ұлттық техникалық университеті 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

kalbirovatol@mail.ru 

  

ФРАНЦУЗ ТІЛІНІҢ ГРАММАТИКАСЫН ОҚЫТУДА  

ТЕСТТІК БАҚЫЛАУ ӘДІСІН ҚОЛДАНУ  

 

Түйіндеме.  Бұл  мақалада  шет  тілін  оқытуда  тесттік  бақылау  әдістемесінің  мәселелері  сарапталынады. 

Шет тілін оқытудағы бақылаудың ең тиімді құралы болып тест саналады. Шет тілі бойынша жаттыққандықтың 

мемлекеттік стандартқа жетуін анықтау үшін төрт коммуникативті іскерліктері бойынша тексеріс жұмыстары 

көзделген:  шет  тілдерін  оқытуының  бастапқы  деңгейін  өлшеу  үшін  стандартталған  тесттері  бойынша  хатқа 

және естумен түсіну, айту және оқуы. Сонымен қатар, біз оқыту процессінде тесттердің ролі мен функцияларын 

қарастырып,  шет  тіліне  оқыту  процессіндегі  тесттерді  қолдануының  маңыздылығын  дәлелдеуге  тырыстық. 

Тесттер  бақылаудың  тек  қана  тиімді  құралы  ғана  емес,  сонымен  бірге  бейімделуі  болып  табылатыны 

дәлелденді.  

Түйін сөздер: тест, әдістеме, шет тілі, іскерлік, мәтін, мемлекеттік стандарт, нұсқаулар. 

 

Белгілі болғандай, адамзаттық қабылдауы мен ойлауында ықтимал құрылымы бар, сондықтан 

ықтимал  теориясы  көмегімен,  осы  процесс  барысында  қажетті  басқарушылық  әсерлерін  алдын-ала 

анықтауға, оқу материалын игеру процессі қалай өтетінін аса толық көруге мүмкінді. Соңғы уақытта 

тест  көмегімен  оқу  материалын  игеруге  бақылауы  мұғалімдердің,  соның  ішінде  шет  тілдерінің 

мұғалімдерінің  өзіне  назар  аударуын  тартады.  Тесттік  әдістемесінің  зерттеушілері  шет  тестілерін 

 

85 

оқуына  көп  назарын  аударады.  Тесттік  әдістемесінің  зерттеушілері  шет  тестілерін  оқуына  қоса 

белгілейді:  

1) екі ұсынылған нұсқауларынан екі дұрыс жауаптарын таңдауына арналған тестілер;  

2) бірнеше ұсынылған нұсқауларынан дұрыс нұсқауын таңдауына арналған тестілер; 

3)  деректерді  топтастыруға  арналған  тестілер.  Ең  жалпыға  түсінікті  өзге  түрі  –  бұл  бірнеше 

нұсқаулардан дұрыс жауабын таңдауға арналған тест. Дұрыс түрін және дұрыс емес альтернативтерін 

үйлестіруі  осы  үшін  қажетті  ой-пікірлі  операцияларын  ынталандыра  отырып,  оқушының  ойын 

«шағыстыруға» бейімделінеді.  

Олардың  әрекеттері  мен  қабілеттері  бойынша  мәтінде  кездескен  әрекетті  тұлғаларды 

анықтауына  арналған  тестілері  тиімді,  ал  тікелей  сөйлеуін  құрайтын  мәтінді  түсінудің  бақылауын, 

олардың пікірлері бойынша әрекет еткен тұлғаларды анықтау жолымен өткізуге болады. Осы тесттер 

оқушыларға мәтінді, оның детальдарын терең түсінуге көмектеседі.  

Тестті  құру  әдістемесінің  басты  талабы  жарамдылығы  болып  табылады  (тестіленетін  сөз 

ә

рекетінің сипатына тесттің өзектілік принципін сақтауы). Тестті құрастырған кезде мәтіннің жалпы 

сипатын  міндетті  түрде  есепке  алу  қажет  (жиі  мәтінді  түсінуге  мағыналы,  тиісті  материалдармен, 

детальдармен  бай  болатын  баяндау  мәтіндері  қолданылады),  тесттің  тапсырмасы  оларға  бірауызды 

жауаптарын ғана қамтамасыз ететін, анық, қарапайым баяндалғанына тырмысу қажет. Осыдан басқа 

тапсырмалар оқушылар үшін шамаға шақ болуы қажет. И.А.Рапопорт келесіні әділді баса айтты:  

1. Тесттік негізінің көлемі, оқушылар оқығанды есте сақтайтындай болуы қажет; 

2. Мәтін үзінділері мазмұны бойынша аяқталған болуы қажет; 

3. Сұрақтары жаттанды лексико-грамматикалық материалын құруы қажет;  

4. Әр тесттік тапсырма автономды болуы қажет; 

Тест  оқушылардың  зияткерлік  белсенділігін  ынталандырады:  дұрыс  баламаны  таңдау  үшін 

олар келесіні жасау қажет:  

 

мазмұнның жалпы қамтылуымен мәтінді оқу;  

 

баламаны ұғыну;  

 

олардың әрқайсысын мәтіннің мазмұнымен сәйкестендіру;  

 

қажетті баламаны қабылдау.  

   Тесттер  бақылаудың  тек  қана  тиімді  құралы  ғана  емес,  сонымен  бірге  бейімделуі  болып 

табылатыны дәлелденді.  

Оқуды бақылау үшін тесттердің ерекшеліктері келесіден тұрады:  

 

Ең алдымен, тесттер қажетті толығы мен тереңділігімен ақпаратты алуына көңіл бөлінеді;  

 

Оқушылардың  зияткерлік  белсенділігі  ынталандырылады,  тест  еселі  түрін  минималды 

қолдануын талап етеді; 

 

Тест – бейімделу үшін жақсы құрал, өйткені тесттің материалы  нығаюы ретінде қызмет етеді;  

 

Түсінікті  жеңілдете  және  тездете  отырып,  тест  оқудың  көлеміне  үлкен  талаптарын  ұсынуға 

мүмкіндігін береді. 

 

Оқу  процессінде  түсінігін  бақылау  үшін  келесі  түрлілігінде  көпше  таңдауының  аса  сәйкес 

таңдаулы  тесттері  ретінде  қолдануға  мақсатты:  а)  сұраққа  дұрыс  жауабын  таңдау;  б)  ұсынылған 

тезистер  негізінде  басталған  пікірін  аяқтау;  в)  деректерді  топтау,  тәртіп  бойынша  орналастыру;  г) 

сәйкестіктерін  орнату,  тоғыспалы  таңдау;  д)  арнайы  қойылған  артық  сөздерді  сызып  тастау;  е) 

арнайы  жіберілген  сөздермен  ашық  жерлерді  толтыру.        Функционалды  стилі  және  онымен 

байланысты  оқудың  түрі  тестілік  тапсырмалардың  саны  көрсетіледі;  қарау  мен  танысуларына 

қарағанда оқуды зерттейтіндер үшін көп қажет. Тесттерде сапалы ерекшеліктер де бар. Ол ұсынылған 

баламалардың  мағынасында  жасырынады,  олардың  сипаты  функционалды  стилінен  және  онымен 

байланысты оқу түрлерінен түрін өзгерту қажет.  

Зерттелген  оқу  үшін  зат  болып  табылатын  көркем  туындыларының  үзіндісін  бақылау  үшін 

тесттер идеялық ниеті, туындының стилі, нақты мазмұнына тиесілі баламасын құруы қажет. Оқудың 

таныстыру  түрімен  байланысты  ғылыми-әйгілі  мәтіндерді  тестілеу  кезінде  негізгі  идея  мен  нақты 

мазмұнын анықтауына бағытталған баламаларымен пайдалану қажет. 

 Шет тілі бойынша мемлекеттік білім стандарты негізгі (тоғызжылдық) мектебін аяқтағанда әр 

оқушымен  жететін  жаттыққандығының  минималды  деңгейін  көрсетеді.  Шет  тілі  бойынша 

мемлекеттік стандартымен оқушылармен оқуда, ауызша сөйлеу мен жазудағы негізгі коммуникативті 

іскерлігімен игеруі көзделген. Шет тілі  бойынша жаттыққандықтың мемлекеттік  стандартқа жетуін 

анықтау  үшін  төрт  коммуникативті  іскерліктері  бойынша  тексеріс  жұмыстары  көзделген:  шет 

тілдерін  оқытуының  бастапқы  деңгейін  өлшеу  үшін  стандартталған  тесттері  бойынша  хатқа  және 

естумен түсіну, айту және оқуы. Стандартталған тесттер келесі сипаттармен иелену қажет: 

 

86 

 

Олар  жазылған  (стандартты)  мазмұнында  негізделген,  олар  өз  кезегінде  тілдің  құзыреті 

теориясына негізделе алады немесе нақтылап айтқанда қажет;  

  Ә

р  әкімшіліктеуі  (тестті  өткізу)  кезінде  орындалуға  қажетті  нәтижелерін  бағалау  және 

тестілеуді өткізу стандартты процедураларының болуы;    

 

Стандартталған тесттер эмпирикалық зерттеу барысында мұқият тексерілген және олардың 

статистикалық сипаттамасы сенімді анықталған.  

Шет  тілі  бойынша  уақытша  мемлекеттік  білім  стандарты  жобасында  оқу  көз  әрекетінің 

басымдық түрі болып табылады және жетекші коммуникативті үйренуі ретінде ол оның үш түрінде 

болады:  негізгі  мазмұнын  түсінуімен,  толық  түсінуімен  және  таңдауларын  алуы  (қажетті  немесе 

қызықты ақпараты). Осымен байланысты шет тілі бойынша оқыту деңгейінің суммарлық бағалауын 

шығару кезінде шешуші ролін оқу саласында жеткен нәтижелеріне тиесілі болады.  

Сөз  әрекетінің  түрлі  түрлілігіндегі  коммуникативті  үйренуін  тексеру  түрлері  әрекеттің 

сипатымен шартталған. Рецептивті комуникативті үйренуін тексеру кезінде (оқу мен естумен түсіну) 

басымдылығы тесттерге беріледі.  

Мемлекеттік  орталықтандырылған  бақылауы  процессіндегі  қолданылатын  тексеріс 

тапсырмалары (тесттер мен тестік тапсырмалары) оқу процессінде қолданылатындарға ұқсас болуы 

қажет. Мемлекеттік стандартының деңгейі тесттер мен тесттік тапсырмаларының алпыстан кем емес 

пайызын 

оқушымен 

дұрыс 

орындауы 

кезінде 

жеткізілді 

деп 

санауға 

болады. 

            Қорыта айтатын болсақ, тест пен тесттік әдістемесін, сонымен бірге тесттік тапсырмалармен 

жұмысы кезінде пайда болатын мәселелерді мұқият қарап, келесі нәтижелерді жасауға болады. 

Тестілеу  әдістерін  табысты  және  тиімді  қолдануы  толығымен  екі  негізгі  факторлардан 

байланысты.  Біріншіден  –  бұл  дұрыс  жауаптар  туралы  ақпаратты  құрайтын  мәліметтерге  бөтен 

адамдардың  қол  жетімділігінің  болмауы.  Бірақ,  оқушылардың  бастамашылық  топтары  басқа 

сыныптарының  оқушыларымен  алынған  мәліметтерімен  ауысуға  және  тесттік  тапсырмалардың 

ұсынылған  нұсқауларына  дұрыс  жауаптарының  кестесін  жаңарта  алатыны  туралы  ұмытпау  қажет. 

Сондықтан  әртүрлі  сыныптарда  тесттердің  бір  нұсқауын  қолдануға  ұсынылмайды. 

Екіншіден, бұл тесттік тапсырмалардың сапасы. Өкінішке орай, кейбір мұғалімдер, егер де сұрақты 

және  оған бес жауапты ойлап тапсан, онда тест дайын деп санайды. Осындай тәсіл, сонымен бірге 

тесттік  тапсырмаларын  құруы  кезінде  қатар  ерекшеліктер  есебінің  болмауы  қателерге  әкеледі. 

Сонымен  бірге  осы  тесттер  негізінде  алынған,  үлгерімі  бойынша  ақпараттың  растығы  мағыналы 

төмендейді.  Қателермен  бірге  тиісті  материалдарында  бір  қатарлы  емес  сұрақтарды  талқылау  және 

ұсынылған  жауаптар,  қайталанатын  немесе  біртүрлі  сұрақтар,  түзетілмеген  тұжырымдамалардың 

нұсқаулары кездеседі. Өте жиі өткізілген дұрыс емес жауаптарының айқындығы соншалықты анық, 

тестілеушіге дұрыс емес нұсқауларын шығару әдісімен дұрыс нұсқауын аңғаруы қиынға түспейді.  

Осылай,  болған  теориялық  жұмыстары  мен  нақты  тесттердің  қысқаша  талдауы  мен  нақты 

тесттері, қазіргі уақытта тест бақылаудың жеткілікті тиімді тәсіділ болып табылса да, онымен байқап 

қолдану қажет екенін көрсетеді.  

Тексерістің  қарқынды  түрлерін  кеңейтуінің  қажеттілігі,  әр  пәнге  олардың  тұрақтылығы  мен 

негізділігі  өткізілген  бақылау  шараларының  болуы  мен  тереңдігінен  тікелей  байланыста  болғаны 

туралы  нәтиже  жасауға  мүмкіндік  беретін  оқушылардың  сұранымдары  мен  көпжылдық 

бақылауларымен  расталады.  Әлбетте,  осындай  жағдайларда  қарқындылықтың  және  жалпылама 

бақылауы  оқып  білетін  пәндерінің  игеруіндегі  оқушыларға  көмек  беретін  әлеуетті  құралы  болып 

табылатыны көрінеді.  

          Осы мақалада біз оқыту процессінде тесттердің ролі мен функцияларын қарастырып, шет 

тіліне оқыту процессіндегі тесттерді қолдануының маңыздылығын дәлелдеуге тырыстық.  

Тесттер анау немесе мынау тілдік материалын оқушыға игеру дәрежесінің әділдік көрсеткіші 

мен бақылаудың аса экономды түрі болып табылады.  

Тесттер  әртүрлі  функцияларды  атқарады.  Бақылауларға,  негізгі  мақсаты  анау  немесе  мынау 

материалымен  игеру/игермеу,  білу/білмеу  дерегін  анықтау  және  оны  сәйкесінше  бағалауы  болып 

табылатын тесттер жатады. 

Бақылау  функциясын  орындайтын  тесттерге  екі  негізгі  түрі  жатады:  коммуникациялық 

құзыретінің нақты деңгейін оқушыларды болуын тексеретін тесттер мен оқытудың нақты кезеңі үшін 

бөлек  сөз  іскерліктері  мен  нақты  тіл  материалдарын  оқушылармен  игеруін  тексеретін  тесттер.   

Орта мектебінде бірінші түрі оқыту курсының соңында өткізілген қорытынды бақылауына жатқызуға 

болады,  екінші  түрі  –  сабақтардың  нақты  циклінің  аяқталуы  бойынша  іске  асыратын  аралық 

қорытынды бақылауына жатқызуға болады.  

 

87 

Қазіргі  уақытта  оқыту  функциясында  тесттерді  пайдалану  тенденциясы  белгіленді.  Оқу 

процессінде ақпараттың мағыналық қайта өндеуімен байланысты бөлек іскерліктерін дамыту кезінде 

(орнатылғандардың  санынан),  тесттік  тапсырмаларының  сипаттамасы  мен  ұйымдастыруы  әртүрлі 

құрастыруының  үзінділері/қызыл  жолдары  түрінде  басқалардан  оңашаланған  әр  іскерліктің 

жаттығуын көздейді (мысалы, басты ойдан басталатындары және т.б.). 

Тесттер тек қана нақты әрекетінің ақырғы өнімінің тексерісін іске асыруына мүмкіндік беретіні 

емес,  сонымен  бірге  аса  маңызды,  осы  әрекет  пен  оны  құрайдын  әрекеттерін  қалыптастыру 

процессінің өзінің бақылауы аса маңызды болып табылады. Осылай, тестілеу нақты әрекетін дамыту 

және  регуляция  амалы  ретінде  де,  ақырғы  нәтижесін  тексеру  ретінде  де  шығады,  осымен  бірге 

бақылаудың негізгі бақылауын іске асырады–оқыту және жеке бақыланған. 

Қазіргі сызбаларда қолданылған негізгі педагогикалық қабылдау, оқушыға оқыту мақсаттарын 

тану және  оның қалауын есепке алуымен, білімді  алуының жеке  стратегияларымен сәйкес бақылау 

жұмысына дайындық мақсатымен өткен материалды қайталауы сабақта жұмыс істеу тәсілінің жеке 

таңдауының  құқығы  ұсынылады.  Бірақ  мұғалім  тесттік  жұмысты  орындауына  оқушыларды 

психологиялық  түрде  дайындау  қажет,  яғни  оларды  сұрақтар  мен  жауаптарды  құруымен 

таныстыруға,  жауаптардың  карточкаларын  толтыру  техникасы  мен  бағаның  критерийлеріне 

дайындау  қажет.  Оқушылардың  зейінсіздігі  олардың  білімдерінің  деңгейі  туралы  дұрыс  емес 

нәтижелеріне әкеле алатынын ескертуге маңызды.  

Осымен,  тесттік  тапсырмаларды  орындау  зерттеген  пәнге  уәждемесін  жоғарлататын  және  әр 

сабаққа оқушылардың дайындығын ынталандыратын тиімді құралы болып табылады. 

 

Ә

ДЕБИЕТТЕР  

1. Аванесов В.С. Основы научной организации педагогического контроля в школе. М.:1989. 

2.  Аллахвердиева  Д.Т.  Опыт  применения  тестов  для  дидактической  экспертизы  обучения.//Ресейдегі 

жоғарғы білім. - 2008. №2. 

3.  Аронина  Л.И.  Современные  проблемы  преподавания  иностранных  языков  в  школе  и  вузе  //  ИЯШ, 

2009, №1. 

 

Калбирова Т.Н., Абдраева А.А.  

Использование тестовой методики контроля при обучении грамматике французского языка 

Аннотация. В данной  статье рассматривается анализ исследований  по  проблеме тестового контроля в 

методике  преподавания  иностранных  языков.  Одним  из  наиболее  эфективных  средств  контроля  в  обучении 

иностранному языку считается тест. Для определения достижения государственного стандарта обученности по 

иностранному  языку  предусмотрены  проверочные  работы  по  четырем  коммуникативным  умениям:  чтению, 

говорению,  пониманию  на  слух  и  письму  по  стандартизированным  тестам  для  измерения  базового  уровня 

обученности  иностранным  языкам.  Доказано,  что  тест  является  не  только  эффективным  инструментом 

контроля, но и адаптацией. А также, мы рассматриваем роль и функции тестов и старались доказать значения 

тестов в процессе обучения. 

 Ключевые слова: тест, методика, иностранный язык, умение, текст, государственный стандарт. 

  

Kalbirova T.N., Abdraeva A.A. 

Using the test methods control for teaching French language grammar 

Abstract. This article analysis the researches on the  problem of test control in teaching of foreign languages. 

One  of  the  Effectiveness  of  controls  in  learning  a  foreign  language  is  considered  to  be  a  test.  To  determine  the 

achievement of state standards of education in a foreign language provides screening in the four communicative skills : 

reading,  speaking ,  listening  comprehension  and  writing  on  standardized  tests  to  measure  the  base  level  of  foreign 

language teaching . Proved that the test is not only an effective tool for monitoring , but also adaptation. And also, we 

examine the role and function tests and tried to prove the value of tests in the learning process.  

Key words: test, foreign language, technique, skill, text, state standard. 

 

 

УДК:802.0             

                                                                        

Amankulova Z.I. 

KazNTU n.a. K.Satpaev 

 

THE ROLE OF SPEAKING IN LANGUAGE LEARNING 

 

Abstract.  In  developing  communicative  speaking  skills,  speak  to  the  whole  person.  The role  of  speaking  in 

language learning is to promote. Make sure that your students understand you are covering the school curriculum and 

 

88 

you are serious about your intention to help them succeed in learning English. Introduce interactive speaking activities 

with issues and topics which are personal, but also light – hearted. It takes time to build up trust in a classroom. . The 

following activity is simple but therapeutic. It requires from your students a willingness to share a little of themselves 

and gives them the opportunity to think about the values which guide their lives. Practical solutions to overcoming the 

obstacles to implementing spoken communicative activities are also outlined. The final section discusses the role of 

pronunciation in a Communicative Approach. 

Key words:  Participation, confidence, interaction, fluency, communication strategies, outlined, implementing,  

practical solutions. 

                  

 

Ask yourself, what is the role of interactive speaking in my lessons? What do I want my students to be 

able to do in interactive speaking activities? You may well come up with a list which includes the following 

goals for your students: 1.participation; 2.interaction; 3.fluency; 4.confidence; 5.communication strategies. 

 

жүктеу/скачать 37,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: