Түйін сөздер: құзіреттілік, мәдени-әлеуметтік, оқыту, салыстырмалы лесика, түпнұсқалық, әдіс, шет тілі,
ә
ңгіме, ақпарат.
Қазіргі кезде шет тілін кәсіби түрде меңгерудің қажетілігі өскелең заман талабынан туындаған
мәселе екендігі баршаға мәлім. Бұл саяси-экономикалық және жеке ұлтаралық, халықаралық мәдени
байланыстардың жандануы нәтижесінде қарым-қатынастың жаһандануынан туындап, біздің
өмірімізде маңызды рөлге ие болып отырған мәселе. Шет тілін білу еңбек нарығында маманның
құндылығын арттыратын біден-бір фактор болып отыр. Сонымен қатар жұмысқа тұруына немесе ол
жұмыскердің жалақысының көлеміне де әсер етеді. Болон конвенциясының шешіміне сәйкес шет тілі
мамандарын түрлі деңгейде дайындау талап етіледі. Соның ішіне оқушылардың белгілі дәрежедегі
қарым-қатынас өнімділігін үйлестіру және алдына мақсат қоя отырып, мәдениетаралық
коммуникативтік құзіреттілігін қалыптастыру кіреді.
93
Шет тілін оқыту үдерісінде мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті қалыптастыру шет тілін белгілі бір
мазмұнда оқытуға негізделген кез-келген оқу орнында жүзеге асырылады. Оның құрамдас бөліктері
болып тақырып аясы, мәтіндер, қарым-қатынас жағдаяттары, фиологиялы және елтану, тілдік
біліктілік, оқу және сөйлеу дағдылары болып табылатынын ғалымдар дәлелдеген. Оқыту
мазмұнының маңызды бөлігі елтану ғылымы – бұл ғылымды меңгеру мамандардың өз ана тілімен
қатар шет тілінде де ауызша және жазбаша толыққанды қарым-қатынас жасауының міндетті шарты.
Қазіргі ғылым бұл жағдайды мәдениеттанудың және мәдени-әлеуметтік құзіреттіліктің құрамдас
бөлігі деп қарастырады.
Мәдени-әлеуметтік құзіреттілік оқыту объектісі бола отырып, тек қана коммуникативтік
қызмет атқарып қана қоймай, мінез-құлыққа/іс-әрекет, ойлау, бөгде тілде сөйлеуші әңгімелесушінің
сезімі мен санасы/ әсер ету қызметін де атқарады. Мәдени- әлеуметтік құзіреттілік бір мезгілде
заманауи ізгілендіруге бет алуды және білім алудың ізгілендірілуін көрсетеді. Осы мақсатқа жету
барысында бөгде мәдениетпен жақындастырады, жаңа мәдени-әлеуметтік біліммен қаруландыру
үдерісінде шет тілін үйренушінің сауаттылық деңгейін арттырады, дүниетанымын кеңейтеді.
Сондықтан, мәдениетаралық коммуникативтік құзіреттілікті мәдени-әлеуметтік құзіреттіліктің
құрамдас бөлігі ретінде меңгеру аса маңызды мағынаға ие.
Қазіргі ғалымдардың пайымдауы бойынша, мәдени-әлеуметтік құзіреттіліктің мағынасына
«ұлттық мәдениет элементтері, белгілі бір тілде сөйлеушілердің ұлттық, мәдени, тілдік дағдылары
және сол мәдени-әлеуметтік мәнмәтіндегі элементтерді қолданудағы икемділіктері, өз тілінде
сөйлеуші қабылдай алатындай әдет-ғұрыптары, ережелері мен заңдылықтары, өлкетану білімі,
ә
леуметтік шарттылықтары және мәдени-әлеуметтік таптаурындары» кіреді. Демек, мәдени-
ә
леуметтік құзіреттілікті қалыптастыру мәселесін шешу дегеніміз – оқушыларға тиімді әдіс-тәсілді
меңгерту мақсатында аталған құзіреттіліктің жеке құрамдас бөліктерін зерттеу керек.
Мәдени-әлеуметтік құзіреттілік – күрделі ұғым.Оның құрамдас бірі бөлігі ретінде
салыстырмалы лексика, топонимика, жалқы есімдер т.б.қарастыруға болады. Берілген мәселені
зерттеу барысында тілі оқылатын ел туралы, оның мәдени ерекшеліктері мен әдет-ғұрпы туралы
мәдени-әлеуметтік хабар беретін аутентикалық мәтіндердің жанрлық- стилистикалық түрлерінен
көрінеді. Мұнда хабарламаның көрнекілік дереккөздері диалогтік және монологтік сөйлеу
дағдыларын қалыптастырудың негізі бола алады(әсіресе,өз тілінде сөйлеушілердің тұрмысы мен
мінез-құлығын көсетеді) және мәдени әлеуметтік бағыттағы мәтін түріндегі видео және аудио
материалдар, кинофильмдерді де пайдалануға болады. Берілген материалдарды пайдалана отырып,
сонда қамтылған мәдени-әлеуметтік білімді игеру мәдениетаралық байланысқа түсуші тіл
үйренушінің мәдени-әлеуметтік құзіреттіліктің лайықты деңгейіне жетуінің басты шарты.
Аутентикалық материалдарды қолдану тіл үйренушілерге нақты пайдаланудағы бөгде мәдениеттің
шынайы болмысымен етене танысуға үлкен мүмкіндіктерге қол жеткізуге жол ашады. Қарым-
қатынасқа түсуші үшін өте маңызды хабарламаларға және тәжірибе алмасуға қол жеткізу мүмкіндігі
тағы бар.
Мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті қалыптастыру үшін қолданылатын дидактикалық
материалдар негізіне мәдениетаралық шет тілдік қарым-қатынас жағдайында өрбитін объектілер
мен мәдени іс-шаралардың стереотиптері, үйреншікті сценарийлер жатады және бұл белгілі берілген
құзіреттілікке бара-бар түсініктер.
Аутентикалық материалдардың оқу үдерісі барысында көрнекілік құралдармен кең көлемде
жабдықталуының маңызы зор, олай болмаған күнде, оқыту бағдарламасының мақсатына жету
жолында айтарлықтай қиындықтар туындауы мүмкін. Мұндай материалдарды сараптау және оларды
ұйымдастыру барысында шет тілін оқытудың жалпы дидактикалық және әдістемелік
нұсқаулықтарын басшылыққа ала отыру, сонымен қатар шет тілін оқыту барысында әдістемелік
басылымдар арқылы көпшілікке кеңінен таралған талаптарды ескере отыру қажет. Сараптау
баысында аталған материалдардың шет тілдік мәдениеттің оқушылар үшін қолжетімді болуын
ұмытпаған жөн.
Ғалымдар мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті қалыптастыру үшін қолданылатын материалдарды
сараптаудың талаптарын жете зерттеп шықты. Олар:
Пайдаланылған материалдардың аутентілігі;
Ақпараттық қанықтылығы;
Берілген ақпараттың жаңашылдығы;
Заман талабына сай және көкейкесті болуы;
Оқушылардың қызығушылықтарының ескерілуі;
Сөйлеу дағдыларының оқылатын шет тіліндегі әдеби нормаларға сәйкес келуі;
94
Материалдардың елтанушылық және тілдік құндылығының болуы;
Оқушылардың шет тілін меңгеру деңгейінің таңдалып алынған және пайдаланылған
материалдармен сәйкес келуі;
Таңдалып алынған материалдардың тематикалық принциптермен біртіндеп күрделенуін
ұйымдастыру.
Шет тілін үйрету мақсатында таңдалып алынған материалдарға қойылатын ең негізгі талап,
көптеген ғалымдардың айтуы бойынша, бұл – материалдардың ақпараттық қанықтығы.
Материалдардың ақпараттық қанықтығы деген ұғымға тереңірек үңілсек, оқу материалдарында
мәдени-әлеуметтік, фондық білімнің толық бейнеленуі. Сондықтан берілген материалдардың
елтанушылық және тілтанушылық сияқты құндылығын түсіндіре кету орынды. Ондай
материалдардың мәдени-әлеуметтік дәрежесі оқушылардың коммуникативтік құзіреттілігі
дәрежесіне сәйкес келеді. Түрлі бағдарламада мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті меңгеруге тек қана
жоғарыда көрсетілген түрлі материалдарды негізге ала отырып қана қол жеткізу мүмкін. Олар
мәдениет, әдет-ғұрып, салт-дәстүр тілі оқылып жатқан елдің материалдық құндылықтарынан жан-
жақты акпарат бере алады.
Зерттелінген және пайдалануға берілген әдістемелік оқу материалдарының маңызды
ерекшелігіне олардың көкейкестілігін жатқызуға болады. Материалдар оқушының мәдени-
ә
леуметтік өсуіне ықпал етіп, оларды мәдени әңгімеге жетелейді, яғни, соның арқасында олар рухани
жетіледі «тілі оқылып жатқан елдің мәдени-әлеуметтік портретін ұғыну, этникалық, нәсілдік және
ә
леуметтік төзімділік, сөйлеу мәнері және мәдени-әлеуметтік сыпайылық, келіспеушіліктерді бейбіт
жолмен шешу тәсілдерін іздеу».
Әлеуметтік құзіреттілікті қалыптастыру үшін қолданылатын оқу материалдарына қойылатын
жоғарыда атап өтілген талаптар мәтінді таңдау кезінде ескерілгені орынды. Аталған талаптардан
басқа мәтіндерді зерттеу кезінде байқалған жағдай мәтіндерге кейбір қосымша талаптар қою керек
екендігін көрсетті. Ол қосалқы талаптарға мыналар жатады:
коммуникативтілік, жаңа ақпаратпен жабдықталған, оқушыны еліктіре алатын мәдени-
ә
луметтік қарым-қатынастың түрлі жағдаяттарын көрсететін белгілі тақырыптағы мәтіндер шет
тілінде қарым-қатынас жасауды ұйымдастырудың негізі бола алады;
мәдени-әлеуметтік мәселелерді жүйелі талқылауға ынталандыратын күрделі өзгешелік;
өрістеуші шама – оқушылардың танымдық қызығушылығын жетілдіру мүмкіндіктері, шетел
тілін меңгеруге деген ынтасын жоғарылату, студенттің өздігінен жетілуіне ықпал ету.
Шет тілін үйретуге дайындық жалпыеуропалық құзіреттілікке сай берілген пәнді меңгеруді әр
түрлі деңгейде жүзеге асыруды жобалайды. Көңіл бөле кететін жайт, жоғарыда көрсетілгендей
таңдалып алынған мәтіндердің ұйымдастырылуы әр деңгейге сай ерекше болуы. Бұл талаптар:
- А1-А2 деңгейі (мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті құрудың бастапқы сатысы) жоғарыда аталған
талаптардың аутентикалық мәтіндердің дағдыландырылуы;
- А2 - В1 деңгейлері мәтіндерді графикалық нұсқада аутентикалық мәтіндерді кіргізе отырып,
біртіндеп күрделендіре, дыбыстық нұсқада беру;
- В1-В2 деңгейлері, кейде С1 деңгейі мазмұны мен құрылымы жағынан күрделенген мәтіндерді
біртіндеп шет тілдік сөйлеу дағдыларын үйренуге пайдаланудың тиімді жолы.
Мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті меңгеру оқу үдерісі аясында бағдарамада көрсетілген
шарттарды негізге ала отырып жүзеге асырылады. Тілдік материалдарды меңгеру және мәдени-
ә
луметтік мазмұндағы белгілі тақырыптар сабақтың белгілі кезеңінде жүргізіліп отырады (олардың
көлемі мәтінге байланысты). Бұл кезеңдердің саны бағдарламада берілген мәтіндердің санына
байланысты.
Ғалымдардың айтуынша, мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті меңгеру үдерісі алты кезеңге
бөлінеді, олардың әрқайсысын игерген оқушы құзіреттіліктің жаңа сатысына көтеріліп отырады.
Берілген кезеңдерге тоқтала кетсек:
- бірінші кезеңде оқушының лингвистикалық бірнеше шектеулі мүмкіндіктері ескеріледі, олар
қарапайым мәдени-әлеуметтік құбылыстары туралы хабарының болмауынан көрінеді;
- екінші кезең күнделікті-тұрмыстық жағдаяттарда өз ана тілінде сөйлеушілермен қарым-
қатынас жасауға мүмкіндік береді – амандаса білу, өтініш жасау, жол сұрау, тамақ сатып алу,
қоғамдық көлікті пайдалана білу; бұл жерде көбіне оқушылар тілі оқылатын елдің мәдениетін жетік
білмегендіктен мағыналық кедергілерге тап болады;
- үшінші кезең алдына үйреншікті орта жағдаятында қарым-қатынас жасау, әдеп сақтау, түрлі
ауызша коммуникативтік әрекеттерді жасау (талап-тілегін айту, сыйлық жасау, кешірім сұрау, зат
95
сатып алу/ сату, кейбір керекті мәселелерді, жеке жұмыстарын шешу) деңгейінде мәдени-әлеуметтік
құзіреттілікті меңгерутуді мақсат етіп қояды.
- төртінші кезеңнің мақсаты әлеуметтік және кәсіби құзіреттілікті бұрынғыдан жоғараырақ
деңгейге жеткізу (әдеби сөйлеу стилі, коммуникация үдерісінде қиындықтарға тап болмау үшін тілі
оқытылған елдің мәдениетін дәлме-дәл қабылдау)
- бесінші кезең мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті меңгерутуді табиғи деңгейге жақын
меңгертуді мақсат етеді; мұнда қарым-қатынасқа түсуші өзінің сапалы білімін ұлттық мәдениеттің
қызметін түрлі салада пайдалану, құбылыстарды өзінің туған елінің мәдениетімен салыстыра отырып
үйренуге, ұлттық әзілді түсінуге қол жеткізеді;
- алтыншы кезеңде оқушы мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті меңгерудің ең жоғары сатысына
көтеріледі. Енді ол шет тілін өз ана тілімен бірдей дәрежеде пайдаланады.
Мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті аталған кезеңдердің әрқайсысында сапалы меңгеруге қол
жеткізу үшін шет тілін оқытудың жалпы дидактикалық және әдістемелік принциптерді есепке ала
отырған жөн. Мәдени-әлеуметтік құзіреттілікті қалыптастыру табиғи оқу үдерісінде оқу жоспарына
кедергі келтірмей, бекітілген құжаттар негізінде жүзеге асырылуы тиіс екенін анықтап айта кету
керек.
Ә
ДЕБИЕТ:
1. Ворбьев В.В. Лингвокультурология (теория и методы) : монография. – М. : РУДН, 1997.
2. Гальского Н.Д., Гез Н.И. теория обучения иностранным языкам: Лингводидактика и методика.
Учебное пособие.-М. : АСАDЕМI, 2005.
3. Гусева А.В. Формирование социокультурной компетенции в процессе обучения устному
иноязычному общению (школа с углубленным изучением иностранных языков, французский язык) : Дис.канд.
...пед. наук. – Москва, 20002.
4. Общеевропейские компетенции владения иностранным языком: Изучение, обучение, оценка. – М. :
МГЛУ, 2005.
Айтжанова Г.Д. Ақынова Ж.М.
Социокультурное значение компетентности обучения иностранным языкам.
Аннотация. Данная статья рассматривает проблемы формирования социокультурной компетенции в
процессе обучения иностранному языку. Подробно описывает этапы формирования и методы достижения
поставленной цели не отрываясь от учебного процесса и его составной частью рассматривается
сопостовительная лексика, топонимика и др. А также в процессе обучения важно широкое обеспечение
наглядными средствами и аутентичными материалами.
Ключевые слова: компетентность, социокультурный, обучение, сопостовительная лексика,
аутентичность, метод.
Aytzhanova G.D., Akynova Zh. M.
The sociocultural meaning of the learning foreign language competence.
Abstract. This article considers the problem of formation of social competence in learning a foreign language.
Details the stages of formation and methods to achieve this goal without interrupting the educational process and it is
considered an integral part compares vocabulary, place names, etc. And also in the process of learning, it is important to
ensure broad visual means and authentic materials.
Key words: competence, sociocultural, training, compares vocabulary, authenticity, method, communicative,
foreign language, conversation, information.
УДК 802.0(574)
Жумабекова У.Ж., Молдакан А.
Казахский национальный технический университет имени К.И.Сатпаева
г. Алматы, Республика Казахстан
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНТЕРНЕТА НА УРОКАХ ИНОСТРАННОГО ЯЗЫКА
Аннотация. Эффективное использование ИКТ в обучении иностранному языку активизирует у
студентов умение интерактивного взаимодействия, формирует профессиональную компетентность,
способность к саморазвитию и самосовершенствованию. В настоящий период учеными ведутся активные
поиски способов оптимизации и модернизации информационных технологий в учебный процесс. Опыт показал,
что использование мультимедийных классов, Интернета студентами старших курсов КазНТУ им. К. Сатпаева
96
приводит к повышению качества уровня профессионального обучения, стимулирует познавательный интерес у
студентов к наиболее значимым и важным темам, т.е. формируется мотивационный компонент готовности к
будущей профессиональной деятельности. В данной статье обосновывается актуальность темы исследования,
определяется роль и место ИКТ в профессиональной подготовке будущих специалистов, раскрываются методы
использования ИКТ на уроках иностранного языка в техническом вузе и предоставляются результаты опытно-
экспериментальной работы со студентами старших курсов КазНТУ им. К. Сатпаева. В заключении излагаются
основные выводы и результаты исследования методики использования ИКТ в учебном процессе, обозначены
перспективы для дальнейших исследований.
Ключевые слова: Информационно – коммуникативные технологии (далее – ИКТ), иностранный язык
(далее - ИЯ).
Необходимость внедрения новых информационных технологий во все сферы человеческой
деятельности все очевиднее. Трудно представить вузы без компьютерного класса. Интернет можно
охарактеризовать как - богатый, мгновенный, страстный, умный, интерактивный, современный,
уместный.
Обучать иностранному языку (ИЯ) - значит обучать общению, передаче и восприятию
информации. Это коммуникация, информация и публикация. Использование информационных
технологий в образовательном и самообразовательном процессе является эффективным средством
активизации познавательной, рефлективной деятельности студентов. Основные преимущества
информационных технологий:
1)позволяет разнообразить формы работы, деятельность студентов, 2)активизировать
внимание, 3) повышает творческий потенциал личности.
Интернет может быть использован как дополнительный источник мотивации студентов. Он
придает уроку большой динамизм, меняет его временные рамки. Студенты на уроках применяют и
расширяют свои языковые знания, получают обширную дополнительную информацию. Компьютер
позволяет существенно повысить мотивацию студентов к обучению. Использование ИКТ в учебном
процессе увеличивает возможности постановки учебных заданий и управления процессом их
выполнения. ИКТ позволяет качественно изменять контроль деятельности студентов, обеспечивая
при этом гибкость управления учебным процессом. Компьютер способствует формированию у
студентов рефлексии. Обучающая программа дает возможность студентам наглядно представить
результат своих действий.
Интернет совмещает в себе, причем на более качественном уровне, возможности
разнообразных средств наглядности, материалов с печатной основой, технических средств контроля
и оценки результатов учебной деятельности, а также создает предпосылки для постепенного
вытеснения устаревших, малоэффективных средств обучения.
Роль преподавателя в процессе обучения иностранному языку (ИЯ) с помощью Интернета не
снижается, а, наоборот, существенно возрастает, потому что применение Интернета требует от
преподавателя очень серьезной подготовки по использованию зрительных и звуковых учебных
пособий. С применением Интернета труд преподавателя становиться более квалифицированным,
эффективным, творческим.
Формы работы с компьютерными обучающими программами на уроках иностранного языка
(ИЯ) включают: изучение лексики; отработку произношения; обучение диалогической и
монологической речи; обучение письму; отработку грамматических явлений.
Таким образом, внедрение компьютерных программ способствует достижению основной цели
модернизации образования - улучшению качества обучения, обеспечению гармоничного развития
личности, ориентирующейся в информационном пространстве, приобщенной к информационно-
коммуникационным возможностям современных технологий и обладающей информационной
культурой.
Можно систематизировать, где и как целесообразно использовать информационные технологии
в обучении, учитывая, что современные компьютеры позволяют интегрировать в рамках одной
программы: тексты, графику, звук, анимацию, видеоклипы, высококачественные фотоизображения,
достаточно большие объемы полноэкранного видео, качество которого не уступает телевизионному.
Основой обучения иностранному языку (ИЯ) в контексте личностно- деятельностного подхода
должно быть не только и не столько запоминание информации, сколько активное участие обучаемых
в овладении знаниями, формирование у них способности к самостоятельной продуктивной
деятельности на иностранном языке.
Задача преподавателя состоит в том, чтобы создать условия практического овладения языком
для каждого студента, выбрать такие методы обучения. Которые позволили бы каждому студенту
97
проявить свою активность, свое творчество. Задача преподавателя - активизировать познавательную
деятельность студента в процессе обучения иностранным языкам. Современные педагогические
технологии такие, как обучение в сотрудничестве, проектная методика, использование новых
информационных
технологий,
Интернет-ресурсов
помогают
реализовать
личностно-
ориентированный подход в обучении, обеспечивают индивидуализацию и дифференциацию
обучения с учетом способностей студентов, их уровня обученности.
Особенностью Интернета является его высокая мобильность и гибкость. Они открыты для
дополнительного ввода обновляющегося учебного и исследовательского материала. Еще одной
важной особенностью Интернета является возможность иллюстрации динамических явлений,
которые скрыты от наблюдения в условиях обычного образовательного процесса.
Кроме того, не менее важной характеристикой эффективности использования веб-сайта
является его общественная роль: возможности сайта по координации совместной деятельности
студентов, находящихся в отдаленности друг от друга; взаимодействия их между собой и их
наставником; организации форумов для ведения дискуссий и обсуждений; создание единой команды,
где все равны и отсутствует авторитарные методы обучения, где все действия направлены на общую
цель эффективного и полного усвоения предмета.
На мой взгляд, презентации удобны и для преподавателя, и для студентов. Кроме текста, она
включает в себя картинки, графики, таблицы, видео и музыкальное сопровождение. Презентация -
целенаправленный информационный процесс, решающий свои задачи, в котором компьютер
выступает не только как средство, дающее большую свободу для творчества, но и как своего рода
генератор новой эстетики. Это способствует повышению эффективности восприятия и запоминания
подаваемого в презентации материала.
Таким образом, без использования компьютерных презентаций в учебном процессе трудно
представить современные уроки иностранного языка. Использование компьютерных презентаций
способствует активизации познавательной деятельности студентов, повышает интерес к изучению
языка, студенты имеют возможность в яркой, интересной форме познакомиться с реалиями страны
изучаемого языка, а также проверить свои умения и навыки в интерактивной деятельности.
Все методы, приемы и средства обучения иностранному языку в контексте диалога культур
направлены на узнавание и понимание новой культуры. В свою очередь, подобные установки
создают потребность в обеспечении такой организации учебного процесса, которая способствовала
бы формированию и развитию личности обучаемого.
Основой обучения иностранного языка является активное участие обучаемых в овладении
знаниями, формирование у них способности к самостоятельной продуктивной деятельности на
иностранном языке.
Использование Интернета в коммуникативном подходе как нельзя лучше мотивировано: его
цель состоит в том, чтобы заинтересовать обучаемых в изучении иностранного языка посредством
накопления и расширения их знаний и опыта.
Можно утверждать, что все современные инновационные технологии имеют ввиду, прежде
всего, повышение активности студентов: истина, добытая путем собственного напряжения усилий,
имеет огромную познавательную ценность.
В настоящее время не все вузы имеют возможность внедрить веб-обучение в учебный
процесс, тем не менее, при нынешних темпах освоения новых технологий и улучшения общего
уровня жизни людей есть предпосылки считать, что Интернет образование станет одним из
составных элементов системы высшего образования.
Достарыңызбен бөлісу: |