Алматы “Жазушы” 2013

311
Ережепов үшінші орынды қанжығасына байлады. Жеңімпаз 
атанған  жүлделі  орын  иелерінің  барлығына  ақшалай 
сыйлықтар берілді. Сайысқа қатысқан өнерпаздарға түгел 
арнайы және ынталандыру сыйлықтары табыс етілді.
Бұл Маңғыстау облыстық әкімдігі мен «Нұр Отан» ХДП 
МОФ,  Маңғыстау  облыстық  мәдениет  басқармасы  және 
Ш.Есенов  атындағы  КМТжИУ  ұжымы,  т.б.  жекелеген 
ел азаматтарының бірлесіп атқарған кезекті бір ауқымды 
шарасы болды.
Сонымен, той бітті, келген қонақтар ықыласпен тарады. 
Көп ұзамай-ақ облыстық «Қазақстан-Ақтау» телеарнасынан 
жыршы-термешілер байқауы көрермендер назарына толық 
ұсынылды. Ғылыми конференция материалдары универси-
тет баспасынан санаулы данамен жарыққа шықты (редак-
ция алқасы Н.С.Қамарова, Ә.Д.Қабылов, Ә.Т.Жеткізгенова, 
Г.М.Адамбаева).  Ал,  біздің  қолымызда  республикалық 
ақындар  мүшәйрасына  қатысқан  авторлардың  өлеңдері 
және  өзіміз  де  алқа  мүшесі  ретінде  қазылық  еткен  ай-
мақтық  ақындар  айтысының  жазбаша  нұсқасы  (хатқа 
түсірген  Ш.Есенов  атындағы  КМТжИУ  магистранты 
А.Нұрдәулетова) қалды. Мүшәйра мен айтысқа қазақ елінің 
әр  аймағынан  жиырма  жазба  ақын,  сегіз  айтыскер  ақын 
қатысыпты  (мүшәйраға  қатысушылардың  ішінде  Қытай 
Халық  Республикасына  қарасты  Шығыс  Түркістанның 
Қорғас ауданы, Алтай аймағындағы Көктолғай ауданынан, 
Моңғолияның Бай-Өлке аймағының Үш-Ойғыр ауылынан 
келіп  Елордамыз  Астана  қаласында  оқып,  қызмет  етіп 
жүрген, есімдері елге белгілі бола бастаған жас ақындар 
да бар). Сондықтан тамаша жыр жауһарларын жариялау 
міндетіміз екендігіне көзіміз жетті. Ғылыми мақалалар да 
көп таралыммен жарияланғаны артық емес. Күні ертең-ақ 
Қашаған атамызға қатысты ғылыми немесе әдеби таным-
дық дүниелер іздеген оқырмандар бұл жинақтан да керек 
дерек табары сөзсіз.

312
Жинақтың жарық көруіне қолдау көрсеткен руханият 
жанашыры,  қарымды  қаламгер,  ғалым,  мемлекет  және 
қоғам  қайраткері,  Қазақстан  Республикасы  Мәдениет 
және ақпарат министрі Мұхтар Абрарұлы Құл-Мұхаммед 
мырзаға алғысымыз шексіз!
Бақтыбай ЖАЙЛАУ,
Ш.Есенов атындағы КМТжИУ магистранты,
Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі.

313
МАЗМҰНЫ
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 
Қ.Күржіманұлының 170 жылдық 
мерейтойына қатысушыларды құттықтауы  .............3
І бөлім.  Жаһандану жағдайындағы ұлттық 
құндылықтардың орны және Қашаған жырау 
мұрасы  (республикалық  ғылыми-тәжірибелік 
конференция мақалалары)  ................................4
Қ.Көшербаев. Адамзат поэзиясының алтын қорына 
қосылған асыл қазына ...................................................4
Ә.Кекілбайұлы. Жырдария сарқылмайды  ......................10
Ф.Оңғарсынова. Қашаған – сөздің дүлдүлі  ....................20
Ж.Тілепов. Дауылды дәуірдің дауылпаз жыршысы .......23
С.Негимов. Қашаған шығармашылығы: Тарихилық. 
Деректілік. Көркемдік  ..................................................30
Т.Тебегенов. Қ.Күржіманұлының шығармалары – 
Тәуелсіз Қазақстанның рухани құндылық мұрасы  ....37
И.Жеменей. Қашаған жырау мұрасы – 
қазақ мәдениетінің жауһары .........................................70
Б.Нұрдәулетова. Ұлт Тәуелсіздігінің жалаугері – 
Қашаған жырау  .............................................................77

314
Н.Қамарова. Қазақ жырының кәусар бұлағы  .................90
Ә.Қабылов. Қашаған жырларындағы 
сыншылдық назар  .......................................................100
Ж.Қобланов. Қ.Күржіманұлы жырларындағы 
дәстүр мен даралық. ....................................................110
А.Отарова. Қ.Күржіманұлы шығармаларындағы 
фольклорлық үлгілер  .................................................114
Б.Жайлау. Қ.Күржіманұлының әдебиеттегі бейнесі  ...121
ІІ бөлім. «Сұрағандарың сөз болса...» 
(республикалық ақындар мүшәйрасында 
оқылған өлеңдер)   .............................................133
И.Кереева. Қабір басындағы монолог  ...........................133
Бейіттен естілген күбір  ..............................................134
Тәуелсіздік – тәтті ұғым .............................................134
Ж.Демесін. Бүгінгі хал ....................................................136
Аманат ..........................................................................137
Ауыл кеші ....................................................................138
Т.Мықи. Айтыс  ................................................................139
Аманат  .........................................................................141
Қабір қабырғасына жазылған өлең  ...........................142
Е.Исахан. Маңғыстау  .....................................................143
Азаттық ........................................................................144
Менің тауларым  ..........................................................145
Азан немесе Аллаға мадақ  .........................................146
Ж.Майлыбай. Қазіргінің қарғасы ..................................  147
Сарытөбе .......................................................................... 148

315
Н.Қосымбаев. Қашаған рухымен сырласу .....................150
«Маңғыстау майлы қиянда...»  ...................................151
Шындық дегеніміз не?  ...............................................151
А.Серік. Қашаған жыраудың 170 жылдығына  ..............152
Тәуелсіздіктің 20 жылдығына ....................................153
«Жасағым-ақ келеді жақсы қадам...»  ........................154
Күзде .............................................................................155
А.Алтай. Ескерткіш ........................................................155
Азаттықтың ақ таңы ....................................................156
«Самарқау, нәрсіз тірліктен безініп...»  .....................158
А.Жайықбаев. Маңғыстау-Қашаған  ..............................159
«Қазағын қозғап сан қырдың...» .................................161
Тәуелсіздікке 20 жыл  .................................................163
Гүл жатыр аяқ астында ...............................................164
Е.Дүйсенов. Алдаспан жырдың ақиығы ........................165
Маңғыстау  ...................................................................166
Көкті кезген қиялым ...................................................166
Г.Дүйсенбаева. Домбыра  ...............................................167
Бейнеу  ..........................................................................168
А.Жаңбырбай. Сөз бәсі  ..................................................169
Рухтасу  ........................................................................170
Бағзы баллада  .............................................................172
Е.Бейілхан. Қайыртпай кеткен жүйрік ең  ....................175
Қазақстан-қыран ұшып барады ..................................176
Іңір ................................................................................178
Күз көңіл  .....................................................................179
Н.Бердіқожа. Арыстан еді Қашаған ..............................180
Азатпын деп күбірлейді тордағы үн  .........................181
Сынық Аймен сырласу ...............................................182

316
М.Сүйітов. «Жыр жазады шайырсымақ 
шерменде...»  ................................................................183
«Жанды түйер шүберекке алмас ұл...»  .....................184
Түс ................................................................................185
А.Әшуұлы. Қашаған баба рухына...................................186
Құт қазан  .....................................................................188
Жоқ қарау  ....................................................................189
Н.Өтеғұлова. Қашаған ақынның монологы  .................190
А.Қаршығаұлы. Қашаған-кер – бәйге бермес 
жыр-тұлпарым  ............................................................191
Пір Бекет Ата және Ақмешіт  .....................................192
«Құдай ұзақ қылмасын ғұмырымды...» .....................193 
С.Шортанова. Қашаған рухымен сырласу  ..................194
Адай текті жылқылар ..................................................196
«Бала кезім. Тілім анық шықпаған...» .......................197
Теңізші дәстүрі  ...........................................................198
С.Жұмасалихов. 
Бүгінгі заманмен үндескен Қашаған ..........................198
Қазақ  ............................................................................199
А.Орынбасаров. Қашағанға арнау ..................................201
Тіл және Тәуелсіздік ...................................................202
«Аялдама. Ал мен тұрмын аялдап...»  .......................203
Е.Алшынбайұлы. Қашағанға  .........................................204
Іле  .................................................................................205
Сары жұрт  ...................................................................205
Т.Қайбұллаұлы. Қашаған-жыр .......................................207
Тәуелсіздік – биік туым, айбыным  ...........................208
Туған жер  ....................................................................208

317
А.Қонарбаев. Ақындықтың патшалығы – Қашаған  .....209
Тәуелсіздік, мен саған тәуелдімін ..............................210
Айналайын Ақтауым  ..................................................212
«Қалағандарың біз болса…» 
(мүшәйрадан тыс өлеңдер) .............................................213
Қ.Әбдіраманов. Қашаған ақынның монологы  .............213
Маңғыстау  ...................................................................214
Карта алдында тұрмын мен ........................................215
А.Рамазанова. Қашаған ата ............................................218
Маңғыстау – менің киелім ..........................................220
Иығым менің, қажыма ................................................222
Қашаған ақын ..............................................................223
А.Өтегенов. Қиып түсер қылышым ...............................224
Нұрлы елім – жерұйық ................................................226
Тіл – «көкпар» .............................................................229
М.Қабижанұлы. 
Жүз жыл кейін туыппын Қашағаннан .......................230
Ғ.Шоханов. Қашағанға ....................................................233
К.Әділ. Арнау ...................................................................234
Тәуелсіздіктің таңы .....................................................235
Н.Қожырбаев. Ақиық ақын Қашаған ............................236
Маңғыстауым мекенім ................................................238
С.Абдынасырұлы. О, абыз ақын Қашағаным ................242
Жаныма қуат берсін сөзің ізгі ....................................244
Қашаған ақын келгенде...............................................245
Қазақ үшін Тәуелсіздік ұлы ұғым ..............................246

318
ІІІ бөлім. Қашаған Күржіманұлы атындағы аймақтық 
ақындар айтысы  ...........................................248
М.Қосымбаев. Қашағандай жүйрікке құйрық болған ..248
Жандарбек Бұлғақов пен 
Мұхтар Ниязовтың айтысы ..........................................252
Жансая Мусина мен 
Нұрмат Мансұровтың айтысы .....................................264
Салауат Исақаев пен 
Айбек Ережеповтің айтысы ..........................................275
Мұхтар Ниязов пен 
Жансая Мусинаның айтысы ...........................................287
Нұрмат Мансұров пен 
Жандарбек Бұлғақовтың айтысы ..................................296
Жандарбек Бұлғақов пен 
Жансая Мусинаның айтысы ...........................................304
Құрастырушыдан  ...........................................................309

319
ҚАШАҒАН – СӨЗДІҢ ДҮЛДҮЛІ
(ғылыми мақалалар мен арнау 
өлеңдер және айтыс мәтіні)
Редакторы Сәндібек Жұбаниязов
Техникалық редакторы 3айра Бошанова
Суретшісі Нұрлан Тазабеков
Компьютерде беттеген Дилярам Мансурова

320
ИБ № 7268
Басуға 20.05.2013 қол қойылды. Қалыбы 84х108
1
/
32
. 
Офсеттi басылыс. Қарiп түрi «Times New Roman».
Баспа табағы 20,0. Шартты баспа табағы 17,0. 
Таралымы 2000 дана. Тапсырыс № 
Қазақстан Республикасы “Жазушы” баспасы, 050009. 
Алматы қаласы, Абай даңғылы, 143-үй.