Алматыкiтап баспасы



Pdf көрінісі
бет54/146
Дата16.10.2023
өлшемі50,27 Mb.
#115533
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   146
Байланысты:
97605 926480 15

Оронимдердің қалыптасуы. 
Қазақ оронимдері ұлттық геогра-
фия лық терминдерге индикатор сөздерді жалғау арқылы пайда бола-
ды 
(5-кесте)
. Термин нысанның түрін, сипатын анықтайды, мысалы, 
тау, белес, жазық, ойпат, шоқы, т.б. Индикатор болса, нысанның елеу-
лі белгілерін анықтайды. Өте сирек жағдайларда атаулар тек қана тер-
миндерден тұрады, мұндай оронимдер 
аппелятивтер
деп аталады. 
Мысалы, тау, төбе, жота, т.б.
4-кестенің жалғасы
67
Ал
ма
ты
к
i
та
п
ба
сп
ас
ы


5-кесте
Қазақ оронимдерінің қалыптасу тәсілі
Топонимдердің қалыптасу 
тәсілі (оронимдердің)
Мысалдар
Сын есім + зат есім
Сын есім түрі
Ақ + жар
(топырақты немесе ақшыл түсті жар),
Сын есім сапасы
Салқын + төбе
(климаттық ерекшеліктері)
Сын есім пішіні және бағыты
Айыр + тау 
(ұшы айыр тау), 
Жалпақ + ой
(тегіс 
ойпаң)
Зат есім + зат есім (сонымен 
қатар, сандық мөлшерді біл-
діретін сын есім)
Ағаш + оба
(ағаш немесе ағаш көгі бар шоқы 
тау), 
Айғыр + жал
(басқаларымен салыстырған-
да ауқымдылығы жағынан біршама ірі тау тіз-
бегі, «айғыр» сөзі оның ауқымын білдіреді),
Тай + төбе
(тай және төбе) кішігірім төбелер
дегенді білдіреді
Сан есім + зат есім (соның
ішінде, санды білдіретін сын 
есімдер)
Бес + тау 
(жалғасқан бес тау)
, Жалғыз + төбе 
(жеке тұрған төбе)
, Егіз + төбе 
(бір-біріне өте 
жақын орналасқан екі тау)
, Жүз + адыр 
(шоқы-
лар жиынтығы)
, Қос + қорған 
(қатарлас орна-
ласқан шоқылар)
Сын есім + сын есім
Қара + ала, Жуан + сары 
Сан есім + сын есім
Егіз + қара, Үш + қызыл
Зат есім + етістік
Бата + оқы, Қой + бақ, Тірел + сай
Үстеу+ зат есім
Бөлек + тау, Көлденең + сай
Қосарланған күрделі аттар 
Жаркент + арасан, Шу + Іле, Іле + Алатау
Оронимдер төмендегі себептерге байланысты қалыптасқаны жо-
рамалданады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   146




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет