Алматыкiтап баспасы
Қақ, тақыр Суы аз, жазда кеуіп қалатын, қазаншұңқырының орнында сор таңды алаң түзетін көлдер Жалтырқақ, Қақсор Жалаңаш
жүктеу/скачать 50,27 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Потамонимдер құрамындағы қазақтың халықтық географиялық терминдері Айнабұлақ
| Қақ, тақыр
Суы аз, жазда кеуіп қалатын, қазаншұңқырының орнында сор таңды алаң түзетін көлдер Жалтырқақ, Қақсор Жалаңаш, жалтыр Ашық шөптесін өспеген көл; ашық жер Жалаңаш, Жалаңашкөл, Жалтыр, Жалтыркөл Жасылкөл Мұздық суларымен қоректенетін биік таулы көлдердің жалпы атауы. Мұндай көлдердің суы әдетте көкшіл жасыл түсті мөлдір болады. Жасылкөл (мысалы, Алматы аймағында екі көл бар, бірі – Жетісу Алатауында) 1. Қандай көлдер ұмыт болған меншікті атауымен емес, уақыт өте келе белгілі бір қасиеті бойынша атала бастады? 2. Физикалық картаның көмегімен Қазақстанның қандай өңірлерін- де 12-кестеде көрсетілген атаулармен аталатын көлдер бар екенін анықтаңдар. 3. Ежелде ата-бабаларымыз қандай көлдердің жағасына мал жаю үшін көшіп-қонар еді? Қандай жерлерге қонудан бас тартар еді? Өз жауаптарыңды дәлелдейтін мысал келтіріңдер. 4. Қандай халықтық географиялық терминдер шамамен кеме жүретін / демалыс орнын / емдік туризм / тұз өнеркәсібін дамытуды көрсете алады? Потамонимдер. Бастауынан сағасына дейін табиғи арнасы ар- қылы ағып жатқан мол су ағыны өзен деп аталады. Қазақстанда 85 мыңнан астам үлкенді-кішілі өзен бар. Кез келген өзеннің жеке атауы 129 Ал ма ты к i та п ба сп ас ы потамоним деп аталады. Олардың қалыптасуына халықтық геогра- фиялық терминдер қатысады. Олардың ішінде кеңінен таралғандары 13-кестеде келтірілген. 13-кесте Потамонимдер құрамындағы қазақтың халықтық географиялық терминдері Айнабұлақ – жер астынан қоректенетін таза мөлдір сулы бұлақ немесе көз. Шамасы, айн (тәжік немесе парсы тілінен) – бұлақ, қайнар, айн (арабша) – көз (адамның көзі), қазақтың көз сөзінің баламасынан шықса керек. Термин кейде жеке атау ретінде қолданылады (Айнабұлақ). Ақсу – түсіне қарамай, қар немесе мұздық суымен қоректенетін өзен. Түркі тіл- дес халықтарда термин «тұщы су» мағынасында қолданылады. Термин көбіне- се өзеннің жеке атауы ретінде пайдаланылады: Ақсу, т.б. Бақанас (бәлкім, моңғ. «баган» – қысқа, «ус» – су – қысқа өзен) – Іле өзенінің сағасы маңындағы құрғақ арналар, сонымен қатар Шыңғыстау өңірі мен Алтайдағы аз сулы немесе кішігірім өзендер. Бастау ( бас сөзінен алынған; басталатын жері) – бас жағы; өзен суының шығатын жері – бұлақ немесе қайнар. Термин қайнарлардың, бұлақтардың жеке атауларының құрамына жиі кіреді: Қарабастау, Көкбастау, т.б. көптеген атаулар. Бұлақ – жерасты суымен қоректенетін, жылға түзетін қайнар, су көзі. Түр- кі және моңғол жүйесіне жататын тілдерде сөйлейтін халықтарда ең кеңі- нен таралған терминдердің бірі. Термин бұлақтар, қайнар, т.б. су көздерінің жеке атауларының құрамына жиі кіреді: Сарыбұлақ, Қарабұлақ, т.б. көптеген атаулар. жүктеу/скачать 50,27 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|